آنچه از یادداشت های رئیس بانک مرکزی پیداست

کرونا به همان میزان که سلامت مردم را در جهان درگیر خود کرده است، امروز در حال درگیر کردن اقتصاد و وارد آوردن آسیب‌های بی‌سابقه به اقتصاد جهان است تا جایی که برخی از کارشناسان بر این باورند که در فاصله‌ای کوتاه مشکلات اقتصادی، اهمیت بیشتری خواهد یافت و حتی ممکن است آثار سلامتی غیر مستقیم کرونا بر جهان مانند قحطی و فقر بیشتر از آثار مستقیم آن باشد. 
در بین کشورهای جهان، کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و به جرأت می‌توان گفت که ایران به واسطه تحریم‌ها بیشتر از سایر کشورها با آثار غیر مستقیم کرونا دست و پنجه نرم می‌کند و کرونا تنها یکی از مشکلات متعدد کشور ماست. بر همین اساس می‌توان از روی صحبت‌های کارشناسان به این نتیجه رسید که در شرایط کنونی اولویت‌های سیستم بانکی و اقتصاد کشور چیست.

اهتمام ریاست بانک مرکزی برای مقابله با همه گیری کرونا
در یک سال منتهی به مرداد 1398 رئیس کل بانک مرکزی تنها نزدیک به 45 یادداشت در اینستاگرام قرار داده بود، در صورتی که تنها طی کمتر از سه ماه در دوران کرونا 35 یادداشت و در مجموع از بهمن ماه 98 تا مهر ماه سال جاری (9 ماه گذشته) 65 یادداشت را در کنار مصاحبه‌های متعدد در پروفایل خود منتشر کرده است که از طرفی نشان‌دهنده تعدد مشکلات اقتصادی کشور و از طرف دیگر، اهتمام ریاست بانک مرکزی به حل این مشکلات و افزایش شفاف ‌سازی است. از آنجایی که در دوران پیک اولیه کرونا استرس این بیماری مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کرده است و از طرف دیگر، تحریم‌های بی‌سابقه کشور که آخرین آن، تحریم 18 بانک بزرگ در 18 آبان ماه است، نمی‌توان اقدامات بزرگ بانک مرکزی را نادیده گرفت.
کما اینکه طبق یادداشت‌های متعدد ریاست بانک مرکزی، به واسطه سیاست‌گذاری‌های کشور، اختیارات بانک تنها به چند گزینه محدود شده است؛ اما دو گام بسیار بزرگ در اقتصاد کشور در سال 1399 توسط این بانک برداشته شد. اولین گام ایجاد بازار باز و افزایش قابل توجه استقلال بانک مرکزی از دولت بود که به طور قابل توجه منجر به کاهش نرخ تورم نسبت به نرخ واقعی بدون وجود ابزارهای بدهی است. دوم، هدف‌گذاری تورم همانند سیاست‌های بانک‌های مرکزی در کشورهای پیشرفته است که گامی مهم در کنترل اقتصاد و اعمال سیگنال‌های لازم است؛ بنابراین در صورتی که این اقدامات توسط بانک مرکزی انجام نمی‌گرفت باید شاهد تورمی به شدت بیشتر نسبت به آنچه اکنون مشاهده می‌کنیم، باشیم.

تعداد یادداشت‌های منتشر شده ریاست بانک مرکزی در زمان کرونا
بررسی پروفایل ریاست بانک مرکزی نشان می‌دهد که وی طی 9 ماه گذشته به طور ماهانه حدود 7 یادداشت در اینستاگرام منتشر کرده است که بیشترین تعداد در اسفندماه و برابر با 14 یادداشت بود. به عبارتی طی 9 ماه منتهی به مهر 99، وی هر هفته نزدیک به 2 یادداشت به طور متوسط منتشر کرده است، در صورتی که در سه ماه منتهی به فروردین 99، به ویژه اسفندماه هر هفته بین 3 تا 4 یادداشت به طور متوسط منتشر کرده است.

با تفکیک یادداشت‌ها بر اساس روزهای هفته مشخص می‌شود که ریاست بانک مرکزی بخش اعظم یادداشت‌های خود را در روز جمعه منتشر کرده و کمترین تعداد یادداشت طی 3 ماه گذشته در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه بوده است.

روند نزولی تعداد یادداشت‌های اینستاگرامی ریاست بانک مرکزی از یک طرف نشان‌دهنده کاهش آثار منفی کرونا طی ماه‌های گذشته است و از طرف دیگر به واسطه خبررسانی وی از سیاست‌های بانک مرکزی در مقابله با کرونا و همزمان با آن، بحث داغ FATF در زمستان سال گذشته بوده است. 
این شیوه از انتشار نظرات توسط بسیاری از مسئولان بلند پایه اقتصادی انجام می‌گیرد تا کمترین تنش را بر بازار وارد کند. در کشورهای پیشرفته معمولاً مسئولان بانک‌های مرکزی، خزانه‌داری‌ها و وزرای اقتصادی معمولاً در روزهای تعطیل پایان هفته نظرات خود را ایراد می‌کنند تا التهاب آنی ناشی از این سخنرانی‌ها به حداقل برسد. این امر منجر به کاهش التهاب بازار و ایجاد آربیتراژ در آن می‌شود.

کلمات کلیدی یادداشت های ریاست بانک مرکزی در زمان کرونا
کلمات کلیدی استفاده ‌شده توسط مقامات یک کشور می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت موضوع در سطح ملی باشد. بنابر آمارهای استخراج ‌شده از یادداشت‌های رئیس کل بانک مرکزی از آغاز شیوع کرونا در ایران (هفتۀ سوم بهمن ماه) تعداد کلمات کلیدی و مسائل مطرح ‌شده توسط رئیس کل بانک مرکزی افزایش یافته است. به گونه‌ای که در هفته سوم بهمن ماه تنها در حدود هشت موضوع توسط این مقام در یادداشت‌های اینستاگرامی مطرح شده است، در حالی که با ورود به سال جدید، در هفته اول و دوم فروردین ماه به ترتیب 27 و 39 موضوع توسط ریاست بانک مرکزی در یادداشت‌ها مطرح شده است که نشان‌دهنده افزایش مشکلات ناشی از شیوع کرونا و سیاست‌های اتخاذشده توسط بانک مرکزی در پاسخ به بیماری و مشکلات اقتصادی آن به ویژه در بحث حمایت از بنگاه‌های اقتصادی و فرصت‌دهی به بدهکاران بانکی در کشور است. با این حال با وارد شدن به اردیبهشت ماه، هنوز هم تعداد مسائل مطرح‌شده توسط این ریاست بیش از 15 موضوع بوده است. طی ماه‌های تابستان نیز ریاست کل بانک مرکزی به طور متوسط در هر هفته حدود 6 تا 12 موضوع را در یادداشت‌های خود اشاره کرده است.

با نگاهی به تعداد تکرار کلمات کلیدی و مضمون یادداشت‌های ریاست بانک مرکزی مشخص می‌شود که بیشترین موضوعات مطرح‌شده توسط این ریاست در ابتدای سال 99 مسئله کروناست که در 30 یادداشت از 65 یادداشت وی مطرح شده است، علاوه بر این، فشار اقتصادی، نرخ تورم، نرخ ارز، نرخ سود، ثبات و رشد اقتصادی و تحریم نیز دیگر موضوعاتی بودند که در یادداشت‌ها بیش از 20 بار به آنها اشاره شده است.
اصلاح نظام بانکی و ترازنامه بانک‌ها و همچنین عملی‌سازی عملیات بازار باز هنوز هم از اهداف ریاست بانک مرکزی است که در دوران کرونا و با افزایش نیاز بنگاه‌های اقتصادی به وام‌های کم‌بهره بانکی به شدت اهمیت یافته است. موضوعاتی که کمتر توسط ریاست بانک مرکزی به آنها پرداخته شده است بیشتر مرتبط با تصمیمات FATF، پولشویی، خلق پول و ادغام بود.

سخن پایانی
با مطالعه مقاله حاضر مشخص شد که ریاست بانک مرکزی در زمان همه گیری کووید-19 و محدودیت های ناشی از آن تلاش کرده است تا از طریق انتشار یادداشت ها و مصاحبه های خود بتوانند در کنار نشان دادن جدیدت این بیماری، همچنین تنش های وارد شده بر بازار را کاهش دهد. همچنین تجزیه و تحلیل یادداشت ها نشان داد که کلمات کلیدی استفاده شده در یادداشت ها و صحبت های رئیس بانک مرکزی از زمان آغاز همه گیری کووید-19 عمدتاً بر مسئله "کرونا" متمرکز است. علاوه بر این، موضوعاتی از قبیل "فشار اقتصادی"، "نرخ تورم"، "نرخ ارز"، "ثبات اقتصادی" و "تحریم های اقتصادی" از دغدغه های اصلی ایشان در یادداشت هاست تا از این طریق بتواند اصلی ترین مشکلات جامعه را از طریق کلمات خود بازتاب کند تا مسئولان جامعه و دولتمردان در این زمینه توجه ویژه داشته باشند.

منبع: ماهنامه بانکداری آینده