روند مانده تسهیلات و سپرده بانک‌ها در هشت ماهه نخست سال ۹۹

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، بانک‌ها در اقتصاد بانک‌محوری همچون اقتصاد ایران به عنوان اصلی‌ترین رکن اقتصادی به شمار می‌روند که تغییرات برون‌زا یا درون‌زا در هر یک از متغیر‌های آنها می‌تواند موجبات تأثیرگذاری گسترده بر کل اقتصاد کشور را فراهم آورد. یکی از مهم‌ترین رسالت‌های بانک در چنین اقتصادی‌هایی دریافت منابع در قالب‌های گوناگون از جمله سپردة بانکی و تخصیص آن به بخش‌های اقتصادی در قالب‌های گوناگون از جمله تسهیلات است. به جهت رصد چشم‌انداز اقتصاد کشور در سطح کلان و اعمال سیاست‌های انبساطی و انقباضی، ترسیم چشم‌اندازی صحیح و روشن از نظام بانکداری کشور و همچنین تحلیل شرایط هر یک از بانک‌ها در سطح خرد از عواملی هستند که باعث می‌شوند تحلیل‌گران همواره روند مانده تسهیلات و سپرده‌های بانک‌ها را مورد رصد و تحلیل قرار دهند. این گزارش بر آن است تا آخرین ماندة اعلام‌شده از سوی بانک‌ها در حوزة مانده تسهیلات و سپرده و نوسانات آن در ماه‌های اخیر را مورد بررسی قرار دهد.

آخرین صورت‌های منتشرشده بانک‌ها به شش ماهة نخست سال 99 مربوط می‌شود. با وجود این بر اساس دستورالعمل افشای اطلاعات مالی که سال 96 از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ شد، بانک‌های پذیرفته‌شده در بازار‌های اصلی بورس و فرابورس (و نه بازار پایه) موظف‌اند مانده تسهیلات و سپرده‌های خود را به صورت ماهیانه منتشر کنند. از این‌رو، اطلاعات مربوط به مانده تسهیلات و سپرده هشت ماهه نخست سال 99 بانک‌های پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس شامل بانک‌های، ملت، تجارت، صادرات، اقتصاد نوین، پاسارگاد، پارسیان، دی، کارآفرین، سینا، خاورمیانه، پست بانک و مؤسسه ملل در دسترس است و مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

بر اساس گزارش‌های ماهانه منتشر‌شده در سامانه کدال بورس در پایان آبان ماه بانک ملت با ثبت مانده تسهیلات اعطایی معادل 4700 هزار میلیارد ریال از این نظر با فاصله قابل توجه در صدر بانک‌های مورد بررسی قرار دارد. دو بانک خصولتی تجارت و صادرات نیز با مانده‌های تسهیلات حدود 2000 هزار میلیارد ریالی به ترتیب در رده‌های بعدی جای دارند. بیشترین رشد مانده تسهیلات از ابتدای سال تاکنون در بین بانک‌های مورد بررسی به بانک‌های دی، سینا و کارآفرین با نرخ رشد حدود 90 درصد اختصاص دارد این در حالی است که مؤسسه ملل با کاهش 23 درصدی مانده تسهیلات اعطایی از ابتدای سال، رتبه ضعیف‌ترین عملکرد را از این نظر داشت. میانگین رشد مانده تسهیلات اعطایی بانک‌های مورد بررسی در پایان آبان ماه سال 99 نسبت به پایان اسفند ماه سال 98 نیز حدود 44 درصد است.

در بخش سپرده‌های دریافتی نیز بانک ملت با مانده تسهیلات حدود 4900 هزار میلیارد ریال در رتبه نخست قرار دارد. در این بخش رتبه‌های دو بانک صادرات و تجارت نسبت به نمودار پیشین عوض شده است. نکته قابل توجه دیگر در مقایسة نمودار مانده تسهیلات و سپرده‌ها مربوط به عملکرد بانک دی است. این بانک به لحاظ مانده تسهیلات در میان بانک‌های مورد بررسی رتبه دهم را دارد این در حالی است که رده بانک از نظر مانده تسهیلات اعطایی هفتم است. از نظر میزان افزایش مانده نیز بانک خاورمیانه با رشد 88 درصدی مانده تسهیلات اعطایی از ابتدای سال جاری در رتبه نخست جای دارد. سه بانک اقتصاد نوین، کارآفرین و پست بانک نیز با نرخ رشد مانده تسهیلات بین 50 تا 60 درصد در رده‌های بعدی جای دارند. میانگین رشد مانده سپرده‌های بانک‌های مورد بررسی در پایان آبان ماه سال 99 نسبت به پایان اسفند ماه سال 98 نیز حدود 37 درصد بوده است. این عدد در قیاس با رشد 44 درصدی مانده تسهیلات اعطایی (با فرض عدم انتقال این منابع به بانک‌های خارج از دایره بررسی) می‌تواند این نتیجه را به دست دهد که بانک‌ها بخشی از منابع داخلی (یا منابع حاصل از فروش یا سود سرمایه‌گذاری‌های) خود را به امر تسهیلات‌دهی اختصاص داده‌اند.

بر اساس نمودار‌ها در تمامی بانک‌های مورد بررسی مانده سپرده‌های دریافتی از مانده تسهیلات اعطایی به مشتریان بیشتر است؛ به عبارت دیگر بانک‌ها به صورت معمول تمامی سپرده‌های دریافتی از مشتریان خود را در قالب تسهیلات به دیگر مشتریان اعطا نمی‌کنند. این موضوع می‌تواند معلول دلایل مختلفی باشد. یکی از این دلایل الزام سپرده کردن بخشی (10 تا 13 درصد) از سپرده‌های دریافتی در قالب سپرده‌های قانونی به بانک مرکزی است. دلیل عمده دیگر می‌تواند صرف سپرده‌ها در سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خود بانک‌ها باشد. بر اساس این فرض، تفاوت حدود 10 تا 13 درصدی میان مانده سپرده‌ها و تسهیلات، منطقی است. کمتر بودن فاصله میان مانده سپرده‌ها و تسهیلات از ارقام یادشده به معنای آن است که بانک بخشی از منابع داخلی خود را نیز در قالب تسهیلات به مشتریان واگذار کرده و بیشتر بودن آن می‌تواند نشان‌دهنده اختصاص سپرده مشتریان به اموری غیر تسهیلات‌دهی (از جمله سرمایه‌گذاری مستقیم) از سوی بانک باشد. بر اساس داده‌های منتشرشده اختلاف میان مانده سپرده‌ها و تسهیلات در بانک‌هایی همچون ملت، پاسارگاد، خاورمیانه، اقتصاد نوین و پارسیان در پایان آبان ماه سال جاری کمتر از 10 درصد بوده است.

در ادامه روند تغییرات مانده سپرده‌ها و تسهیلات هر بانک به تفکیک نشان داده شده است.

حسن خضوعی؛ تحلیلگر آماری

منبع: ماهنامه بانکداری آینده شماره49