رشد ۲۸۰درصدی تعداد پایانه های فروشگاهی/ کاهش ۱۷درصدی استفاده از خودپردازها

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، به جرأت می‌توان گفت که صنعت خودپرداز در مقابل صنعت پرداخت طی چهار سال گذشته نه تنها رشدی را تجربه نکرده است؛ بلکه روند کاهشی را در تراکنش‌ها تجربه کرده است که نشان‌دهنده کاهش تمایل مردم به استفاده از پول نقد است.

در بخش اول این گزارش با عنوان "خودپردازها؛ ابزاری فراموش شده" به بررسی تعداد پایانه های شبکه پرداخت و تعداد و سرانه تراکنش ها طی ده سال اخیر پرداختیم.

در ادامه این گزارش به بررسی تعداد خودپردازها و پایانه های فروشگاهی و عملکرد آنها طی ده سال اخیر می پردازیم:

بررسی سرانه تراکنش‌ها در کشور نشان می‌دهد که در مجموع روند نزولی سرانه تراکنش‌ها از سال 1391 آغاز شد که بانک‌ها شروع به افزایش تعداد خودپردازهای خود کردند. با این حال در استان تهران سرانه تراکنش‌ها خودپردازی تا سال 93 به بیش از 180 هزار تراکنش رسید اما پس از آن در طی سال‌های متوالی سرانه تراکنش‌ها کاهش یافته و در سال 99 به حدود 80 هزار تراکنش رسید. این در حالی است که در سایر استان‌ها سرانه تراکنش‌ها در سال 99 در حدود 100 هزار تراکنش بود..

مقایسه عملکرد دو شبکه

مقایسه عملکرد دو صنعت نشان می‌دهد که در طی دهه گذشته روند رشد هر دو ابزار پرداخت بسیار نزدیک به هم بوده است. اما تعداد پایانه‌های فروشگاهی در سال‌های 93 تا 96 بیشترین رشد را تجربه کرده‌اند. تعداد این پایانه‌ها از سال90 تا 96 افزایش بیش از 200 درصدی را تجربه کرد و از حدود 2 میلیون پایانه به 5/5 میلیون پایانه رسید. اما پس از آن روند رشد پایانه‌ها کاسته شد. با این حال در طی دهه گذشته تعداد پایانه‌های فروشگاهی رشدی 280 درصدی را تجربه کرده‌اند. در مقابل، رشد تعداد خودپردازها با گذشت زمان کاهش یافته و در مجموع رشد 140 درصدی را تجربه کرده است.

مقایسه مجموع تراکنش‌ها روی پایانه‌ها و خودپردازها و سهم این دو ابزار از صنعت پرداخت نشان می‌دهد که در سال1390 تنها حدود یک سوم از تراکنش‌ها از طریق پایانه‌های فروشگاهی انجام می‌شد. در آن سال مجموع تراکنش‌های انجام شده در حدود 4 میلیارد تراکنش بود. گرچه تا سال 1395 تعداد تراکنش‌های خودپردازی روندی افزایشی داشت، اما با افزایش سریع تعداد تراکنش‌های پایانه‌های فروشگاهی، سهم این دستگاه‌ها به یک سوم کاهش یافت. در این سال در حدود 5 میلیارد تراکنش از طریق خودپردازها انجام می‌شد، در حالی که بیش از 16 میلیارد تراکنش از طریق پایانه‌ها انجام می‌گرفت.

در سال99 تعداد تراکنش‌های شبکه پرداخت به صورت انفجاری افزایش یافت و به مرز 35 میلیارد تراکنش رسید، که 30 میلیارد تراکنش از پایانه‌های فروشگاهی و 5 میلیارد تراکنش از خودپردازها انجام می‌شد.

مقایسه نسبت تعداد خودپردازها به تعداد پایانه‌های فروشگاهی و همچنین تراکنش‌های آن‌ها نشان می‌دهد که نسبت پایانه‌ها به خودپردازها از حدود 80 پایانه به ازای هر خودپرداز در سال1390 به 120 پایانه به ازای هر خودپرداز در سطح کشور رسیده است؛ بنابراین این نسبت رشدی 50 درصدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر، نسبت تعداد تراکنش‌ها نشان می‌دهد که این نسبت در سال 90 کمتر از 5درصد بوده و در سال 92 به 2/1درصد رسید؛ اما در سال‌های94 تا 99 رشد تصاعدی تعداد تراکنش‌های پایانه فروش منجر شد تا این نسبت به بیش از 5/5درصد افزایش یابد. بنابراین در دهه گذشته نسبت تعداد تراکنش‌های پایانه‌ها به خودپردازها بیش از 1100درصد افزایش یافت. یعنی رشدی 11 برابری در مقابل رشدی نیم برابری.

خودپردازها، ابزاری فراموش شده

آمارهای بانک مرکزی از خودپردازها نشان می‌دهد که با افزایش استفاده از خدمات الکترونیک میزان استفاده از خودپردازها طی سال‌های گذشته حدود 17 درصد کاهش یافته است. این کاهش در استان تهران دیرتر، اما با شیب بیشتری آغاز شد و منجر شد تا سرانة تراکنش‌ها در استان تهران به رقم عدم افزایش چشمگیر خودپردازها، به شدت کاهش یابد.

منبع: ماهنامه بانکداری آینده شماره 51