گزارش بانک مرکزی از روند گسترش بانکداری الکترونیک /بیشترین رشد مربوط به پایانه فروش بوده است/اثرات بر کنترل نقدینگی

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک نحوه ارائه خدمات بانکی با توجه به ورود بانکداری الکترونیک تغییراتی در زمینه پرداخت های نقدی دربرداشته و گسترش رفاه عمومی را موجب شده است.بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران که وظیفه پیشبرد و هدایت بانکداری الکترونیک در کشور را برعهده دارد ، خدمات ارزشمندی را جهت رفاه عموم مردم به انجام رسانده که راه اندازی شبکه های شتاب ، شاپرک و سامانه های متعددی از جمله ساتنا و پایا از مهمترین این اقدامات است .روابط عمومی بانک مرکزی به منظور آگاهی هموطنان گرامی از حضور این بانک در فرآیند رشد و توسعه خدمات بانکداری الکترونیک گفتگویی با دکتر سمیه حیدری محقق اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی انجام داده است که از نظر می گذرانید:

لطفاً درخصوص تاریخچه شکل گیری شبکه شتاب و سامانه های ساتنا و پایا ، دستاوردهای این شبکه و سامانه ها در بانکداری الکترونیک و میزان استقبال مردم از این خدمات توضیحاتی ارائه نمایید .
تاریخچه بانکداری الکترونیک به سال 1381 و آغاز به کار شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی (شتاب) به عنوان سوئیچ ملی کارت باز می‌گردد. آن زمان که بانکها با در دست داشتن ابزارهای نوین الکترونیک و با فراهم آوردن خدمات اولیه الکترونیکی به مشتریان خود به صورت سیستم‌های مجزا عمل می‌نمودند، شتاب با ایجاد شبکه‌ای یکپارچه در سرتاسر کشور، پذیرفته شدن کارتهای صادره بانکهای مختلف در کلیه پایانه‌های موجود را امکان‌پذیر ساخت. به دنبال این تحول عظیم در سیستم بانکداری کشور، در سال 1385 سامانه الکترونیکی تسویه ناخالص آنی (ساتنا) با هدف تسویه مبادلات بین بانکها و همچنین انتقال وجه فوری بین حسابهای مشتریان در دو بانک مختلف راه اندازی شد. متعاقباً، سامانه پایاپای الکترونیکی (پایا) نیز در سال 1388 شروع به کار نمود. برخلاف مشکلات اولیه و همچنین خو گرفتن چندین ساله مردم با بانکداری سنتی، خوشبختانه صنعت بانکداری الکترونیک از همان ابتدا مورد استقبال بانکها و مشتریان قرار گرفت. البته لازم به ذکر است که سیاستهای اعمال شده از سوی بانک مرکزی نیز در این امر بی تاثیر نبوده است. به عنوان نمونه، سقف تعیین شده 2.000.000 ریال در برداشت از دستگاه های خودپرداز سیاست مثبتی جهت سوق دادن مردم به سمت استفاده از تراکنش‌های الکترونیکی بوده است.

روند پرداخت های الکترونیکی در شبکه های شتاب ، ساتنا و پایا به چه صورت بوده است ؟ لطفاً بفرمایید چه اقداماتی درخصوص پایانه های فروش انجام شده است .
طی سال‌های اخیر، با تحلیل آماری داده‌های مربوط به عملیات انجام شده در شتاب شامل خرید، پرداخت قبض، درخواست موجودی، درخواست بررسی حساب و درخواست انتقال، و همچنین تراکنش‌های ساتنا (بین مشتری) و پایا، روند افزایشی پرداخت‌های الکترونیکی به وضوح مشاهده می‌شود. جالب توجه است برجسته‌ترین تغییرات در بین پرداخت‌های الکترونیکی در بازه  1389 تا 1390 در سامانه پایا رخ داده است که در سال 1390 با افزایش مبلغی 1639 درصدی نسبت به سال قبل، از 6.779 میلیارد ریال به 117.913 میلیارد ریال می‌رسد. از طرفی، در میان عملیات انجام شده در شتاب، بیشترین رشد مربوط به پایانه فروش است که به دنبال آن شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) در دی ماه سال 1390 با مشارکت بانکهای کشور تاسیس گردید و  در مرداد 1391 فعالیت خود را به منظور تجمیع و هدایت تراکنش‌ها و همچنین بازوی کنترلی بانک مرکزی آغاز کرد.

آیا به دنبال گسترش بانکداری الکترونیک در پرداختهای نقدی نیز تغییری ایجاد شده است ، این روند را صعودی می دانید یا نزولی ؟
اجزای تشکیل دهنده نقدینگی عبارتند از: پول و سپرده‌های غیردیداری، که در این میان پول تشکیل شده است از اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و سپرده‌های دیداری بخش غیردولتی. بر اساس داده‌های مربوط به شاخص‌های عمده اقتصادی که توسط بانک مرکزی گردآوری می‌شوند، یافتن سیر صعودی اسکناس و مسکوک در‌دست اشخاص حاکی از روند افزایشی پرداخت‌های نقدی در کشور است. اما همانطور که انتظار می‌رود با استقبال وسیع از بانکداری الکترونیک، سهم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص از نقدینگی روندی کاهشی می‌یابد به طوریکه این مقدار از 2/8٪ در پایان سال 1388 به 5/7٪ در پایان سال 1390 رسیده است.

زبان آمار ،‌زبانی گویا برای ارائه دستاوردهای هر طرح و پروژه ای است . آمار مقایسه ای پرداختهای الکترونیکی و نقدی چه نتایجی را نشان می دهند؟
بر اساس تحلیل آماری و مقایسه‌ای پرداخت‌های الکترونیکی شامل عملیات انجام شده در شتاب، ساتنا (بین مشتری) و پایا و پرداخت‌های نقدی، سرعت تکامل بانکداری الکترونیک به طور شایان توجهی بیشتر از بانکداری سنتی است. بر اساس مدلهای خطی برآورد شده، پرداخت‌های الکترونیکی به طور متوسط 42.901 میلیارد ریال در ماه افزایش می‌یابند در حالیکه رشد متوسط ماهیانه پرداخت‌های نقدی بر مبنای اسکناس و مسکوک در گردش تنها 2.275 میلیارد ریال است. همچنین با مقایسه سال 1390 نسبت به 1389، افزایش 127 درصدی پرداخت‌های الکترونیکی بطور چشمگیری به مراتب بیش از افزایش 17 درصدی اسکناس و مسکوک در دست اشخاص است.

لطفاً اهم مزایای بانکداری الکترونیک و نقشی که این خدمت در رفاه عمومی به ارمغان می آورد را بیان فرمایید .
بانکداری الکترونیک روشی ساده و قابل کنترل در مدیریت مالی است. نه تنها مشتریان، بلکه بانکها نیز به طور گسترده‌ای از مزایای بانکداری الکترونیک بهره‌مند می‌شوند. از جمله مزایای بانکداری الکترونیک که موجبات رفاه عمومی را فراهم می‌آورند می توان به «صرفه‌جویی در هزینه‌ها»‌، ‌«استقلال مکانی و زمانی» ، «امنیت» و «حفظ محیط زیست» اشاره کرد .
گسترش بانکداری الکترونیک موجب کاهش هنگفت هزینه بانکها خواهد شد، زیرا بانکها دیگر نیازی به تاسیس شعبه‌های متعدد و استخدام کارمندهای خبره به منظور برقرار کردن ارتباط مستقیم با مشتریانشان ندارند، کاهش هزینه حمل و نقل، چاپ اسکناس و مسکوک، چاپ صورتحساب های بانکی یا رسیدهای پرداخت قبوض از جمله منافع روی آوردن به بانکداری الکترونیک است. علاوه بر این، از دیدگاه مشتری نیز این صرفه جویی در هزینه به روشنی قابل درک است زیرا دیگر نیازی به مراجعه حضوری به بانکها ندارد؛ تنها با در دست داشتن کارت پرداخت یا شناسه و رمز اینترنتی بسیاری از عملیات بانکداری را به راحتی می‌تواند انجام دهد ضمن آن که خدمات گیرندگان بانکی در هر نقطه از شهر و در هر ساعت از شبانه‌روز بسیاری از عملیات بانکداری خود را به راحتی و از طریق دسترسی به اینترنت و یا نزدیکترین خودپرداز قابل انجام می دهند .
علاوه بر مزیت های بیان شده ، امنیت بانکداری الکترونیک را نباید نادیده گرفت، حمل پول نقد در سیستم بانکداری الکترونیکی معنایی ندارد به همین منظور ریسک ربوده شدن یا مفقود شدن پول نیز بسیار پایین می‌آید. فروشگاهها و بانکها نیز دیگر نیازی به نگهداری مقادیر زیاد پول نقد در باجه‌ها و گاوصندوق‌های خود ندارند.
یکی از برجسته‌ترین مزایای بانکداری الکترونیکی که امروزه بسیار حائز اهمیت است، ‌سبز بودن این صنعت است. شعبه‌های کمتر بانکها سبب اشغال فضای کمتری از شهرمی شوند و کاهش مصرف انرژی و سوخت جهت حمل و نقل نیز از تبعات بعدی آن است. همچنین نیاز کمتر به چاپ اسکناس و صورت حساب‌های چاپ شده بر روی کاغذ کمک بسیاری در حفظ محیط زیست می نماید .