نگاهی به وضعیت نظام آمار دهی در کشور

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک از خبرآنلاین به این سوال که «چرا ما عقب افتادیم؟»جامعه‌شناسان، فیلسوفان یا دانشمندان علوم سیاسی پاسخ داده ­اند. هر کدام از ما هم درهر کسب و کاری که هستیم، روزانه با مسائلی روبرو می‌شویم که به نوعی پاسخ به اینسوال است. به نظرم رسید که بد نیست که از منظر یک تحلیل‌گر داده به این سوال پاسخدهم که واقعا « چرا ما مدام عقب می‌افتیم؟».

پی‌دی‌اف؛ عامل عقب ماندگی

باور کنید که یکی از دلایل عقب‌ماندگیما، فایل‌های پی‌دی‌اف است. اگر برای گرفتن داده‌های اقتصادی یا اجتماعی به سایتمرکز آمار ایران یا بانک مرکزی سری زده باشید، به طرز عجیبی می‌بینید که داده‌هامعمولا در فایل‌های پی‌دی‌اف منتشر می‌شوند. مثلا همین چند روز پیش، به دنبالتحلیل سبد مصرف خانوار بودم. مجبور شدم تا ده فایل پی‌دی‌اف را به صورت جداگانهدانلود کنم و آنها را تک تک وارد یک فایل اکسل کنم تا بتوانم آنها را تحلیل کنم.یعنی وقت من به جای اینکه صرف تحلیل داده‌ها شود، صرف پیدا کردن اعداد در میانجدول‌های پیچیده پی‌دی‌اف و وارد کردن آن در یک فایل اکسل می‌شود. از ظاهر دقیق‌نمایآنها که بگذاریم، باید شانس زیادی داشته باشیم که اطلاعات مد نظر ما به صورت منظمدر آنجا منتشر شده باشد.

نمونه دیگر، فایل بودجه سالانهکشور است که آن هم به صورت پی‌دی‌اف است. بدتر از این، گاهی پیش آمده که همان فایلتایپ شده بودجه را مستقیما به پی‌دی‌اف تبدیل نکرده‌اند. بلکه آن را پرینت گرفته واحتمالا به روابط عمومی فاکس کردند. بعد شیر پاک خورده‌ای در روابط عمومی زحمتکشیده و کاغذهای فاکسی را اسکن و سپس به پی‌دی‌اف تبدیل کرده است.

این که تحلیل گران و برنامهریزان و روزنامه نگاران، اطلاعات بودجه برنامه‌ریزی شده و محقق شده چندین سالپیاپی را بایستی یکجا در اختیار داشته باشد چیز عجیبی نیست!

به روز نبودن داده‌ها

مسئله پی‌دی‌اف، دامنه‌دارتر ازاین حرف‌هاست. مرکز آمار ایران، سایت «شبکه ملی آمار ایران» را راه‌اندازی کرده کهزحمت ما برای وارد کردن تک تک داده‌ها در اکسل را کم کند. در این سایت، خروجی اکسلبرخی از اقلام آماری در دسترس است. ولی اصلا تصور نکنید که آن سایت به روز و کاملاست!

چند روز پیش، شاخص‌بهای کالاهایمصرفی را از این سایت می‌خواستم. در حالی که این شاخص‌ها به صورت ماهانه و در قالبفایل پی‌دی‌اف در سایت اصلی مرکز آمار منتشر می‌شود، هیچکس نیست که همین داده‌ها رادر فایل اکسل مرکز ملی آمار به روز کند. یعنی داده‌ها جمع‌آوری شده، ولی در جاییکه باید منتشر شود، منتشر نشده است. واقعا چقدر زحمت برای کپی کردن این داده‌ها در«شبکه ملی آمار ایران» نیاز است؟

انتشار داده‌های غیرضروری

یک وقت تصور نکنید که اطلاعاتیکه در سایت آمار منتشر می‌شود کاملا منطبق بر نیازها و ضرورت‌ها است. همانطور کهدر تصویر بالا می‌بینید،سری زمانی نتایج طرح کشتار دام کشتارگاه‌های کشور در سایتمرکز ملی آمار ایران وجود دارد. ولی اثری از اطلاعات تولید ناخالص داخلی در اینسایت نیست. واقعا با چه توجیهی آمار کشتار گوسفند و بره، بز و بزغاله، گاو وگوساله، گاومیش و بچه گاومیش و شتر و بچه شتر در این سایت هست، ولی از داده‌هایحیاتی کشور در آن خبری نیست؟ ای کاش لااقل آمار کشتار چهارپایان را به تفکیک هفتهیا حتی ماه منتشر می‌کردند تا تحلیل‌گران می‌توانستند شیب رشد مصرف در روزهایمنتهی به عید قربان را محاسبه کنند.

نمونه دیگر، قیمت ارز در سایتبانک مرکزی است. بانک مرکزی، قیمت دلار مبادله‌ای را هر روز منتشر می‌کند. یکی هماین وسط نیست که به جناب بانک مرکزی بگوید برای یک تحلیل‌گر، قیمت دلار در بازارآزاد مهم است تا نرخ ارز مبادله‌ای. وقتی که شما در بانک مرکزی این داده‌ها را ثبتنمی‌کنید، انتظار دارید جمشید بسم‌الله یا دلال‌های سر چهارراه استانبول، فایلاکسل این داده‌ها را به کارشناسان بدهند؟

خطای آماری

چند ماه پیش، دوستم در یکی ازسازمان‌های دولتی از من برای تصمیم‌گیری در موضوعی کمک خواست. این سازمان، یکی ازدقیق‌تری ساختارهای ثبت اقلام آماری را دارد. راه‌اندازی سامانه ثبت آمار در اینسازمان، از تکالیف برنامه پنجساله اخیر هم هست.

وقتی با آن داده‌ها کار می‌کردمبا موضوع وحشتناکی روبرو شدم. بعضی از داده‌های ثبتی تا 3700 برابر یعنی 370هزاردرصد از بهینه‌ترین حالت ممکن بهینه‌تر بودند!