کاهش سود وام دستوری نیست
از ابتدای سال جاری بحث‌هایی پیرامون کاهش سود سپرده‌های بانکی مطرح شد که در ابتدای سال ۹۴ و در اردیبهشت از ۲۲ درصد به ۲۰ درصد رسید و این موضوع هم با توجه به کاهش نرخ تورم صورت گرفت.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، در چند هفته اخیر، بانک‌ها در جلسه شورای هماهنگی درباره کاهش دو درصدی سود سپرده و نرخ 18 درصدی آن به تفاهم رسیدند که البته در ادامه مذاکرات خود ترجیح دادند فعلا این موضوع به تعلیق درآمده و نظارت جدی‌تر بر اجرای سودهای مصوب قبلی یعنی 20 درصد سالانه برای سپرده و 24 درصد تسهیلات را در پیش بگیرند تا با مهیا شدن شرایط و تثبیت سودهای قبلی درباره کاهش سود اقدام کنند. کاهش نرخ سود سپرده در حالی است که نرخ سود تسهیلات بانک‌ها بسیار بالاست. فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان در حال حاضر زیر بار پرداخت سودهای سنگین 24 تا 28 درصدی بانک‌ها هستند. این فعالان تولیدی در حالی این سود‌ها را پرداخت می‌کنند که درآمد آنها از واحد تولیدی شان به قدری نیست که بتوانند به راحتی این اقساط با سودهای بالا را پرداخت کنند. برخی کارشناسان در این باره می‌گویند که بانک‌ها از حوزه فعالیتشان منحرف شدند و به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شدند که با دریافت سودهای کلان از مردم اوقات خود را می‌گذرانند. درباره نوسانات سودهای بانکی، کمال سید علی، کارشناس مسائل پولی و بانکی در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: « در چند سال اخیر به دلیل مشکلات درآمدی و سود‌ها گرایش برخی بانک‌ها به بنگاهداری بیشتر شده است.»
در حالی که از ابتدای سال جاری درباره کاهش سود سپرده‌های بانکی صحبت‌هایی در میان بوده، نرخ سود تسهیلات بانکی بسیار سنگین است. این مساله را چطور ارزیابی میکنید؟
کاهش نرخ سود تسهیلات مرتبط باافزایش یا کاهش نرخ سود سپرده‌هاست، یعنی بدون کم شدن نرخ سود سپرده نمی‌توان شاهد کاهش نرخ سود تسهیلات بود. اگر نرخ سود بانکی 5/26 بوده باشد در شش تا هشت ماه گذشته کاهش نرخ را مشاهده کرده‌ایم. وقتی نرخ سود بین بانکی کاهش داشته خود به خود قیمت تمام شده پول بانک‌ها هم کم می‌شود و در نهایت می‌تواند در نرخ سود تسهیلات تاثیرگذار باشد. این مساله که نرخ سود تسهیلات بانک‌های کشور امروز پنج تا شش درصد بالاتر از نرخ سود سپرده‌هاست موضوعی است که امروز در همه بانک‌های دولتی و خصوصی کشور دیده می‌شود که این مساله در بانک‌های دولتی کمتر از بخش‌های خصوصی صورت می‌گیرد. بانک‌های خصوصی هنوز نرخ‌های سود خود را کاهش نداده‌اند و با نرخ‌های 26 و 27 و 28 درصد و به انحای خاص به 29 درصد هم می‌رسد. با توجه به روند نزولی که سودهای بانکی در چند ماه اخیر داشته‌اند، به نظر می‌رسد این روند ادامه دارد و هر چه سریع‌تر سیستم بانکی با توجه به کاهش نرخ تورم سود سپرده را کاهش می‌دهد و از آن طرف هم نرخ سود تسهیلات کاهش می‌یابد. اما این موضوع که بانک مرکزی بتواند با دستور و بخشنامه‌هایی بانک‌ها را ملزم به این کار کند، ممکن است بتواند سمت سپرده گیری را مدیریت کند، اما در دادن تسهیلات نمی‌تواند کار را پیش ببرد. این مساله نباید دستوری باشد و باید خود به خود و به مرور زمان این سود کاهش یابد. درباره تورم و رابطه با سودهای بانکی، نرخ سود همواره باید چند درصد بیشتر از نرخ تورم باشد.
برخی از بنگاه‌های تولیدی نمی‌توانند سودهای سنگین تسهیلات بانکی خود را بپردازند، یعنی بنگاه‌های تولیدی به مقدار لازم درآمد ندارند که بتوانند بازپرداخت اقساط خود را به خوبی انجام دهند. به نظر شما سودهای تسهیلات بانکی برای بخش‌های تولیدی مشکل ساز نیست؟
سودهای بالای تسهیلات می‌تواند مشکلات زیادی را برای بانک‌ها و دریافت‌کنندگان تسهیلات ایجاد کند. این سودهای سنگین باید به مرور زمان کاهش یابد و بخشنامه‌های اخیری که از سوی دولت و بانک مرکزی ابلاغ شده هم در رابطه با همین موضوع است که برای بهبود سرمایه در گردش، تسهیلات با نرخ‌های پایین تری در اختیار فعالان بخش تولید قرار گیرد. امروز نرخ سودهای تسهیلات در بانک‌های دولتی خیلی پایین‌تر از قبل است، یعنی بسیاری از بانک‌ها برای تسهیل فعالیت واحد‌های تولیدی سودهای خود را کاهش داده‌اند.
برخی از کارشناسان معتقدند که بانک‌ها از حوزه فعالیت خود منحرف شدند و به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شدند؟ نظر شما در رابطه با این مساله چیست؟
بانک‌های کشور به نوعی وارث بنگاهداری شده‌اند و این به معنای این نیست که خود بانک‌ها به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند. در چند سال اخیر بانک‌ها با مشکلاتی رو به رو شدند که موجب شده تا به صورت بنگاه‌های اقتصادی اقدام کنند. در زمینه بنگاهداری بانک‌ها چند عامل عمده دخالت دارند که با اهمیت‌ترین آنها موضوع ملی شدن بانک‌هاست که از ابتدای انقلاب شکل گرفت. از طرف دیگر، مردم و کارخانه داران از بانک‌ها وام دریافت کردند و نتوانستند اقساط خود را باز پرداخت کنند و وثیقه‌ای که نزد بانک بود در بانک حفظ شد. در زمان فعالیت بورس بانک‌ها سهم‌های بزرگ و مدیریتی خریداری کردند که بعد‌ها سهم‌های مدیریتی خریدند و بدین وسیله بود که بانک‌ها صاحب این سرمایه‌ها و املاک و شرکت‌ها شدند. در چند سال اخیر به دلیل مشکلات درآمدی و سود‌ها گرایش برخی بانک‌ها به بنگاهداری بیشتر شده است.
گفتگو: حجت صالحي