گسترش استفاده از پول الکترونیک،صدور مجدد چک پول اختصاصی بانکها و انتشار اسکناس درشت

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک به نقل از پارسی بانک فرهاد محمودی یک کارشناس بانکی در گفتگو با پایگاه خبری پارسی بانک گفت::مهم ترین مسئله به هنگام اخذ هر تصمیمی درباره حذف چک پول ها،کشف راهکارجایگزین است. به عبارت دیگر اندیشیدن به راه کاری که بازار را به هنگام حذف چک پول ها دچار اختلال نکند، امر بسیاری مهمی است.

فرهاد محمودی خاطرنشان کرد:در حال حاضر جدا از قانونی یا غیر قانونی بودن چک پول ها، مشکلی در بازار وجود ندارد و مردم بخشی از امور مالی خود را با آنها انجام میدهند. حتی به کسانی که معتقدند مشکلات پول شویی  با وجود چک پول ها بیشتر می شود، باید گفت ساز و کارهای نظارت باید افزایش پیدا کنند و حذف چک پول ها راه حل موثری در کاهش این امر نیست.

وی با اشاره به  راهکارهای  جایگزین گفت: در این باره باید به چند عامل توجه کرد که مهم ترین عنصر آن پول به عنوان ابزار مبادله در بازار است.  نهاد های حاکمیتی باید به این امر توجه داشته باشند که چه ابزارهایی را باید در اختیار بازار قرار دهند تا مردم به راحتی مبادلات خود را انجام دهند و اگر قرار است ابزاری حذف می شود، کیفیت ابزار جایگزین در راستای این مسئله از اهمیت اسای برخوردار است.

وی با بیان اینکه حفظ آرامش در بازار مهمترین وظیفه نهاد ناظر پولی است گفت:عامل دوم برای یافتن راهکار منایب جایگزین آن است که نهادهای حاکمیتی مانند مجلس و بانک مرکزی باید به یک تعامل مثبت برسند سپس  با با هماهنگی یکدیگر راهکار مناسبی پیدا کنند. راه مذاکره همواره باید باز نگه داشته شود و اگر نهادها به این مسئله توجه کنند، به راه حل منطقی خواهند رسید.

راهکارهای جایگزین

وی در پاسخ به این سوال که در بحث چک پول های چه راه کارهای میانه ای وجود دارد؟ گفت:در گام نخست  بانک مرکزی با همکاری دولت و مجلس باید تکلیف طرح حذف چهار صفر و زمان عملیاتی کردن آن را مشخص نمایند. اگر قرار است  در کوتاه این اجرای این طرح  آغاز شود، چک پول ها می توانند تا آن زمان همچنان در چرخه باقی بمانند و سپس به تدریج حذف شوند. اما اگر اجرای طرح حذف چهارصفر پولی از سال 94 یا 95 اجرا خواهد شد، بنابراین باید دنبال راهکار جایگزین بود.

وی افزود:نباید  راهکار واحدی برای حذف ایران چک از چرخه پولی پیش بینی کرد بلکه باید چند راهکار به صورت مکمل در دستور اجرا قرار گیرد از جمله انتشار اسکناس درشت تر، گسترش بانکداری الکترونیک و .. باید اجرا شوند.

وی با با بیان اینکه روی طرح اصلاح پول ملی یا همان حذف 4 صفر پولی که چندین سالی کارو  مطالعه انجام شده گفت: اگر صفرها حذف شوند، چاپ اسکناس درشت دیگر جایز نیست.اما اگر قرار است این طرح در آینده دور  و در بلند مدت عملی شود، چاپ اسکناس درشت تر در حد  20 هزار تومانی می تواند راه حل خوبی باشد.

وی همچنین اضافه کرد: در تسهیل چرخه پول و در تکمیل انتشار اسکناس درشتر  بانک مرکزی می تواند  این اجازه را مجددا به بانک ها بدهد  تا خودشان راسا اقدام به صدور ایران چک نمایند. ولی پیش نیاز این مسئله بحث تقویت ابزارهای  نظارتی از جمله  تشکیل سامانه ای برای نظارت بر این امر است.

اجازه صدور ایران چک به بانکها داده شود

وی خاطر نشان کرد:در گذشته به دلیل اینکه بانک ها بدون برنامه و رعایت ضوابط اقدام به صدور ایران چک می کردند، نقدینگی افزایش یافت و درنتیجه بانک مرکزی استفاده از این ابزار را از سوی  بانک ها ممنوع کرد و انتشار چک پول ها را خود منحصر برعهده گرفت. در وضعیت فعلی بانک مرکزی می تواند مجوز دوباره انتشار این ابزار را صادر کند  ولی سامانه قوی نظارتی برای آن تعیین کند. بدین معنی که ثبت صدور چک ها، چرخش در بازار و سوراخ شدن چک ها در بانک همگی تحت نظارت این سامانه قرار داشته باشد. بنابراین این امر می تواند به عنوان یک راه کار میانه در نظر گرفته شود.

فرهاد محمودی راه کار مکمل دیگر را ، گسترش فرهنگ بانکداری الکترونیک و پول الکترونیک ذکر کرد و گفت:استفاده از پول  الکترونیک نیاز به اسکناس را بسیار کم می کند.

وی افزود:با توجه به اینکه از سال 85 پایانه های فروشگاهی در فروشگاه ها نصب شده اند، آمار فعلی استفاده از کارت در پایانه های فروشگاهی نسبت به خودپرداز 30 درصد به  70 درصد است.این نسبت نشان می دهد که با حذف ایرانچک در بخش خودپرداز مردم دچار مشکل می شوند بنابراین انتشار اسکناس 20 هزار تومان موثر است.

وی با اشاره به نسبت استفاده مردم از پایانه ها و خودپرداز گفت: در کوتاه مدت نمی توان این نسبت را جابجا کرد. اما در پروسه ای حداقل 5 ساله این جابجایی رخ میدهد بنابراین این راه کار نیز می تواند در حل این مسئله بسیار تاثیر گذار باشد.

ماجرای  چک پول

رئیس مجلس اخیرا گردش ایران چک های بانک مرکزی را غیر قانونی اعلام کرده است. این اظهار نظر لاریجانی باعث شد تا کارشناسان و فعالان بانکی با اتخاذ مواضع مختلف درباره این مسئله راهکارهایی را ارائه دهند که اغلب انتشار اسکناس درشت را پیشنهاد دادند. در همین حال یکی از مقامات مسئول بانکی گفت که به طور تدریجی و در طول یکی سال ایران چک ها جمع خواهند شد، .

چک پول های بانکی مرکزی کی متولد شدند

چهار سال پیش بود که ایران چک‌های بانک مرکزی وارد چرخه ی نظام بانکی و همه چک پول‌‌های مختلف بانک‌ها جمع‌آوری شد. این اقدام به این دلیل انجام شد که بانک‌ها چک‌ پول‌ها را چاپ می‌کردند اما معادل ریالی آن را بلوکه نمی‌کردند.
بلوکه نکردن معادل چک پول‌های چاپ شده موجب رشد فزاینده نقدینگی شد. طبق بررسی‌های به عمل آمده بانک‌ها معادل 10 هزار میلیارد تومان چک پول بدون پشتوانه ریالی چاپ کرده بودند که با احتساب ضریب فزاینده پولی که در آن زمان حداقل 4 بود، حدود 40 هزار میلیارد تومان نقدینگی اضافی به اقتصاد تزریق شده بود.
این گزارش حاکی است،بانک مرکزی برای افزایش انضباط پولی در کشور انتشار چک پول از سوی بانک‌ها را ممنوع کرد و چاپ آن را تنها در محدوده اختیارات خود مشخص کرد؛ اما برای جلوگیری از ایجاد مشکل در روند گردش پول در کشور بانک مرکزی چک پول‌های 50 هزار تومانی و 100 هزار تومانی را عرضه و معادل ریالی آن را از منابع بانک‌ها برداشت کرد. بنابراین انتشار چک پول دیگر نقدینگی را افزایش نمی‌داد زیرا معادل ریالی آن از اقتصاد جمع می‌شد.
با این اقدام بانک مرکزی حدود 10 هزار میلیارد تومان چک پول از اقتصاد جمع شد و تاثیر آن به حدی بود که رشد نقدینگی در آن سال به 15.9 درصد کاهش یافت. در حالی که رشد نقدینگی در سال 86 حدود 27.7 درصد و در سال قبل از آن 34.9 درصد بود. در سال 87 با اعمال این انضباط مالی رشد نقدینگی نسبت به سال قبل از آن حدود 12 درصد کاهش یافت و همین یکی از عوامل موثر در کاهش نرخ تورم در سال 88 به 10.8 درصد بود.بسیاری از کارشناسان و مسوولان و حتی نمایندگان مجلس از این اقدام بانک مرکزی حمایت کردند.

قدرت فزایندگی  چک پولها

آمار حجم کل اسکناس و مسکوک در سال 86، 6 هزار و 900 میلیارد تومان بوده است در حالیکه حجم انواع چک پول ها 12 هزار و 300 میلیارد تومان اعلام شده است، به عبارت دیگر حجم چک پول ها تقریبا دو برابر حجم کل اسکناس و مسکوک بود است. به عبارت دیگر حجم چک پول در گردش در کشور بیش از حجم اسکناس و مسکوکات بوده و این در حالی است که نظامات پولی پیشرفته در دنیا از این چک پول‌ها استفاده چندانی نمی‌کنند، اما در ایران چک پول‌ها جایگزینی برای اسکناس و پول تلقی می‌شود. چک پول‌ها که جایگزینی برای اسکناس تلقی می‌شوند و در معاملات به جای پول مورد استفاده قرار می‌گیرند، دارای قدرتی هستند که براساس آن ضریب فزاینده افزایش می‌یابد، زیرا به راحتی می‌توانند نقد یا منتقل شوند. به علاوه هرچه سرعت گردش آنها افزایش یابد، ضریب فزاینده آنها نیز افزایش می‌یابد. این چک پول‌ها را می‌توان هم ردیف پول تلقی کرد یا حداقل می‌توان گفت که آنها قادر به خلق پول‌هاى ثانویه هستند.

طول عمر هر اسکناس به طور متوسط حدود 5‌سال برآورد شده است که اگر چک پول‌ها نیز طول عمری حداقل نزدیک به طول عمر اسکناس ها را داشته باشند، ضریب نقدینگی در جامعه را افزایش می‌دهند.

250 میلون قطعه حجم چک پول

در حال حاضر معادل 12.5 هزار میلیارد تومان چک پول در دست مردم گردش می کند که اگر این مبلغ را بر اساس تعداد برگ 50 هزار تومانی ایران چک محاسبه کنیم بالغ بر 250 میلیون قطعه ایران چک 50 هزار تومانی در دست مردم در حال گردش است اگر با ضریف فزاینده 4.5  معمول در کشور محاسبه کنیم نقدینگی ایجاد شده بالغ بر 56 هزار میلیارد تومان خواهد بود. دوره گردش هم 37روزه است به عبارت دیگر بطور متوسط مردم کمتر از 37 روز چک پولها را باز نمی گردانند و در واقع بانکها چندین برابر این مبلغ را برای نزدیک به 40 روز قدرت خلق پول دارند. این امر یکی از عوامل افزایش حجم نقدینگی و در نتیجه تورم است.