بانک مرکزی طبق طرح جامع حرکت نمی کند/ضرورت ایجاد نهاد مستقل مهندسین مشاور بانکی/دو جزیره مردان سنتی و نسل نوین بانکی

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک این مصاحبه از طرف هیات علمی ماهنامه بانکداری مجازی به عنوان مصاحبه برتر در سال 1391 به لحاظ محتوای آموزشی تعیین شده است.این مصاحبه را با هم می خوانیم:

******************************************

بانکداری مجازی: لطفا کلیاتی درباره  سایت خبری EBINEWS بیان فرمایید.

 فراهانی:  سایت EBINEWS از  اواخر  سال 87  با عنوان پایگاه خبری بانکداری الکترونیک  فعالیت خود شروع کرده است. استراتژی سایت این است که هنگامی که یک کاربر وارد سایت می‌شود، تقریبا تمام خبرهای مورد نیاز روزانه برای وی فراهم باشد، یعنی در پایگاه خبری بانکداری الکترونیک علاوه بر اخبار اختصاصی حوزه بانکداری الکترونیک و همچنین بانک و بیمه در بخش  خبر روز، خبر اجتماعی ، ورزشی، سیاسی و اقتصادی نیز وجود دارد. یعنی کاربر احساس می‌کند که وقتی وارد این سایت می‌شود خوراک خبری مورد نیازش را کسب می‌کند و نیاز چندانی به نشریات و پایگاه‌های خبری دیگر نخواهد داشت.

 از سال 88 تا امروز چه دستاوردهای فرهنگی داشته‌اید؟

این سایت به طور تخصصی به حوزه فرهنگی فکر نمی‌کند، استراتژی ما این بوده است که در سیاست‌های کلان حوزه بانکداری الکترونیک اثر‌گذار باشیم و در واقع سیاست‌های این حوزه را مورد نقد قرار دهیم تا به اصلاحات برسیم که به نظر من در این مسیر موفق عمل کرده‌ایم.

– آیا شما از وجود نیروهای فنی هم در کنار خود بهره می‌برید؟

– هنر یک رسانه این است که وصل‌کننده و واصل باشد و بتواند یک تیم ایجاد کند که از این منظر ما یک تیم شده‌ایم. وقتی سایت سعی در نقد سیاست‌گذاری‌ها دارد و به صورت یک پازل انتقادی عمل می‌کند، خیلی از افراد در این مسیر به ما یاری می‌رسانند که در این صورت می‌توان گفت که ما از افراد فنی هم استفاده کرده‌ایم، ولی اگر مشخصا افراد فنی که برای سایت کار کنند وجود ندارند، که البته افراد زیادی که در این زمینه هم از لحاظ فنی و اطلاعاتی به ما یاری رسانده‌اند.

– پایگاه خبری بانکداری الکترونیک وابسته به حوزه یا سازمان خاصی است؟

– خیر، کاملا مستقل عمل می‌کند و تلاشمان این بوده است که استقلال خود را حفظ کنیم. باید توجه داشت که پایگاه خبری بانکداری الکترونیک هم همانند تمام مجلات مکتوب دارای مجوز از وزارت ارشاد است.

– با توجه به توسعه فضای مجازی به نظر شما بهتر نیست علاوه بر سیاست‌های کلان، که از استراتژی‌های شما است، زیر ساخت‌ها را هم در کنار سیاست‌های کلان به چالش و نقد بکشید؟

– به طور کلی وقتی یک سیاست کلی نقد می‌شود ناخودآگاه بر روی اثرات آن هم بحث می‌شود و بخش عمده‌ای از انتقادات، اثرات این سیاست کلان را در بر می‌گیرد. برای مثال پایگاه خبری بانکداری الکترونیک سیاست های مرتبط با سیستم‌های شتاب، پرداخت‌های الکترونیک و شاپرک را مورد بررسی و نقد قرار داده است، درواقع وقتی به نقد سیاست‌های کلان می‌پردازیم، اثرات آن‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم. زمانی که شرکت مخابرات خصوصی‌سازی شد، خدمات‌رسانی بین بانک‌ها و مرکز مخابرات شدت بیشتری پیدا کرد و خدمات‌رسانی پیشرفت چشمگیری داشت و همین باعث راه‌اندازی سیستم شاب شد.

–  تا به حال از نتایج کارهای شما در بحث تصمیم‌گیری و زیرساخت‌سازی کلان استفاده شده است؟

–  حقیقتا من نمی‌توانم پاسخگوی این سوال باشم، بلکه باید از دیگران سوال کرد که در ارتباط با سایت بوده‌اند. ولی در حالت کلی من فکر می‌کنم به هدف سایت که اثرگذاری بوده است تا حد زیادی دست پیدا کرده‌ایم. این‌که بانک‌ها و مسئولان IT بانک‌ها به ما اعتماد کرده‌اند یعنی این‌که ما تا حدی توانسته‌ایم نقش خود را به خوبی ایفا کنیم.

– گاهی اوقات احساس نمی‌کنید که توانایی شما از خیلی از بخش‌های بانک مرکزی هم بیشتر و تاثیرگذارتر است؟

–  در واقع رسانه یعنی همین، یکی از انتقاداتی که به بانک مرکزی داشته‌ایم این است که بانک مرکزی اطلاع‌رسانی خوبی ندارد و هنگامی که اطلاع‌رسانی به درستی انجام نشود، یک فرد مغرض یک اشتباه کوچک را رسانه‌ای می‌کند و شما هیچ کاری برای جلوگیری از این همه شایعات انجام نداده‌اید و این مسئله، مشکلات عدیده‌ای را به وجود می‌آورد. در مورد شاپرک هم همین اتفاق افتاد، چراکه شاپرک برخلاف طرح سپام و سپاس یک طرحی است که مستقیما با مردم سر و کار دارد و تفاوت زیادی با خدمات دیگر دارد. در این زمینه بانک مرکزی باید قبل از اجرایی کردن طرح  سمینار و یا نشست خبری می‌گذاشت تا یک اطلاع‌رسانی همگانی داشته باشد.

– چه‌درصدی از حامیان پایگاه خبری بانکداری الکترونیک دولتی و چند‌درصد آن‌ها خصوصی هستند؟

– هیچ وقت به این فکر نشده است که چه مقدار دولتی و چه مقدار خصوصی هستند، به طور کلی نمی‌توان تفکیک کرد، چون از هر قشر و از هر سازمانی ما حمایت‌کننده و کمک‌رسان داشته‌ایم و نمی‌توان یک‌درصد کلی بیان کرد.

 – شما در مورد بخش‌های قابل توسعه سایت هم فکری کرده‌اید؟

– در حال حاضر چند ایده وجود دارد، به عنوان مثال راه‌اندازی باشگاه مخاطبان یکی از اهداف سایت است که در آن بخش، خدمات ویژه‌ای ارائه می‌شود و همین‌طور بحث‌های آموزشی وجود دارد که در حال پیگیری و برنامه‌ریزی است.

– شما در IT بانکی ایران مشکلی می‌بینید؟

–   به نظر می رسد دست کم چند مشکل اساسی در فناوری اطلاعات بانکی ایران وجود دارد، یکی این‌که افرادی که در فناوری اطلاعات بانکی تجربه کسب کرده‌اند یا این‌که تجربه دارند، بهتر عمل کرده‌اند تا کسانی که تنها در قسمت فنی بانک‌ها از افرادی که متخصص IT هستند استفاده کرده‌اند. افرادی که هم در بانکداری و هم در IT صاحب سبک هستند و با هر دو مقوله آشنایی دارند، بهتر می‌توانند امور را به دست بگیرند و پیشرفت کنند. دیگری این است که در اغلب بانک‌ها دو جزیره وجود دارد، یکی افراد قدیمی که خیلی با IT رابطه ندارند و قسمت فنی بانک‌ها که متخصصین IT هستند که نحوه تعامل و همکاری این دو قشر با هم باعث می‌شود که کارها به خوبی پیش نرود و چون دیدگاه‌ها متفاوت است، کارها سخت می‌شود، مدیران ما از بخش سنتی آمده‌اند و در بخش فناوری، مردان نوینی هستند که این مردان نوین و مردان سنتی خیلی با هم جور نمی‌شوند. در حال حاضر مدیران سنتی اطلاع دارند که باید به سمت IT حرکت کنند، ولی با آن زندگی نکرده و لمسش نکرده‌اند. مشکل سومی که وجود دارد این است که سخت‌افزار را بیشتر از نرم‌افزار درک می‌کنند، در حالی که درست است که سخت‌افزار مهم است، ولی نرم‌افزار است که خدمات را ارائه می‌دهد و باید پول اصلی و واقعی را برای خرید نرم‌افزار صرف و یک نرم‌افزار قدرتمند خریداری کرد و برروی سخت‌افزار نصب کرد تا بتوان از آن استفاده بهینه کرد. در حوزه بانکی وقتی افراد قدرتمند می‌شوند در جایگاه خود باقی نمی‌مانند و سازمان را ترک می‌کنند. یکی از مشکلات اصلی در حوزه کربنکینگ، این است که نیروهای زبده را نمی‌توان نگه داشت چون زمانی می‌توان نیروهای زبده را حفظ کرد که مبلغ و پاداش خوبی را دریافت کنند در حالی که در این حوزه در ایران با مبالغ بالا نمی‌توان قرارداد بست و هنگامی که با مبالغ پایین قرارداد بسته می‌شود، تعداد افرادی که باید همکاری کنند و نیروهای مورد نیاز، حاضر به همکاری نمی‌شوند در نتیجه یک طرح پر محتوا در اجرا ضعیف محقق می شود، و در واقع این روند ه دلیل مهاجرت نیروها، باعث شده است در حوزه کربنکینگ ضعیف عمل کنیم، بنابراین  به نظر می رسد این موضوع نیاز به فرهنگ‌سازی و زمان دارد.

-به نظر شما در زمینه IT چالش تکنولوژیکی وجود ندارد؟

– در حوزه نرم‌افزار این نیروی انسانی و افراد هستند که عمل می‌کنند و گرداننده هستند. باید دقت کرد که در اینجا ما نیرو پرور هستیم، یعنی نیرو را پرورش می‌دهیم و توانایی نگه‌داشتن نیرو را نداریم، در نتیجه عملا از حوزه کاری خارج می‌شوند، و در نهایت سطح عملی و کاری ما همیشه پایین است. مشکل چهارمی که وجود دارد، ارتباطات ناسالمی است که در برخی موارد شکل می‌گیرد، یعنی در پایانه بانکی یا خودپردازها، آن چیزی که باید انجام بگیرد، عملی نمی‌شود. فرض کنید در تمام کشورها خودپردازها گویا هستند، ولی در ایران اگر به نسبت حساب کنید، تکنولوژی خیلی پایین‌تر و خودپردازهای با تکنولوژی بالا خیلی محدود است. یعنی هنگامی که سرمایه‌گذاری خوب انجام نمی‌شود، مشکلات زیادی پیش می‌آید، یعنی عدم سرمایه‌گذاری مناسب مشکل ساز است. مشکل دیگری که وجود دارد عدم وجود مهندسین مشاور می‌باشد که بسیار مهم است. شرکت‌های مهندسین مشاور وجود دارند، که قبل از این‌که بانک یک خرید را انجام دهد با آن‌ها مشاوره کند. بنابراین یکی از مشکل‌های اساسی در نهادهای ما از جمله بانکداری الکترونیکی، نبود نهاد مهندسین مشاور است. توجه کنید ذات بازار این است که ورود یک کالا را می‌پذیرد و آن را قوی می‌کند یا این‌که حضور کالا را نمی‌پذیرد و باعث می‌شود که یا کالا حذف شود یا این‌که در حد ضعیفی باقی بماند. در حال حاضر نهاد مهندسین مشاور هم شامل همین بند می‌شود، یعنی یا کلا حذف شده یا این‌که در حد خیلی ضعیفی عمل می‌کند. در واقع شاید در ایران به دلیل عدم وجود نهادی که بر مهندسین مشاور نظارت داشته باشد و سلامت آن‌ها را تایید کند، باعث شده است که مهندسین مشاور خیلی ضعیف عمل کنند. مشکل دیگری که وجود دارد استفاده از کالاهای خدمات‌رسانی دست دوم که خدمات را به خوبی انجام نمی‌دهد و باعث نارضایتی مردم می‌شود، یعنی باید از پایانه‌های فروش و پرداخت استاندارد استفاده شود. تا نیازهای مردم به درستی پاسخ داده شود.

–  نقش بانک مرکزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ شما روند توسعه دانش محور بانک مرکزی در زمینه IT را تا یید می‌کنید؟

– بانک مرکزی به سمت بهتر شدن در حال حرکت است و در جهت اصلاح اشتباهات گذشته و جبران انحرافات گذشته قدم برداشته است. نقش بانک مرکزی، مثل پدری است که نتوانسته است پسرش را به درستی تربیت کند. یعنی توانایی مدیریت کردن را نداشته است و باید در جهت اصلاح قدم بردارد. درست است که بانک مرکزی روبه‌رشد قدم برداشته است، ولی در این مسیر هم اشتباهات زیادی داشته است. بانکداری ما به سمت بانکداری الکترونیکی در حرکت است پس باید بانکداری الکترونیک در هیات‌ عامل بانک مرکزی نماینده داشته باشد در حالی که اکنون چنین نیست . به نظر من بانک مرکزی در جهت قواو بخشی به توسعه بستر بانکداری الکترونیک بهتر از با دقت عمل بیشتری فعالیت داشته باشد و به عنوان یک ساختار جدا با آن برخورد کند، همانند سازمان تربیت‌بدنی که الان به یک وزارتخانه تبدیل شده است و طبیعتا دایره کارها و روابطش بیشتر از قبل شده و بودجه بیشتری به آن اختصاص داده می‌شود.

– سامانه‌های سپام، سپاس و بقیه سامانه‌هایی که وجود دارد به نظر شما، چرا یک معماری کلی و یکپارچه وجود ندارند که از لحاظ علمی و دانش محور، ثابت شود و بعد به مرحله اجرا درآیند؟

– بانک مرکزی نقشه راه و یک طرح جامع داشت و من معتقدم که وقتی یک طرح جامع وجود دارد و همین‌طور سرعت در دانش فناوری اطلاعات بسیار بالاست، این طرح و برنامه باید هر سه سال یک‌بار و حتی زودتر بازبینی شود و مطابق یک برنامه‌ریزی عملیاتی وارد عمل شود. به نظر من بانک مرکزی با وجود داشتن یک برنامه کلی تا به حال طبق نیاز عمل کرده است و خیلی به برنامه دقت نداشته است. در واقع حتی اگر نقشه راهی وجود داشته است، طبق آن عمل نکرده و دایما سامانه‌های جدید را به وجود آورده است. در حال حاضر خیلی از کارها به صورت اتفاقی انجام می‌شود و اصلا در مورد آن‌ها در برنامه کلی فکری نشده است و وقتی که به مشکل برمی‌خورند یک سامانه جدید و یک طرح جدید را راه‌اندازی می‌کنند.

– نظر شما راجع به نحوه تعامل بانک مرکزی با بانک‌ها چیست؟ پیشنهاد خاصی در این زمینه دارید؟

– بانک مرکزی دو شکل رفتار داشته است، یکی این‌که از نخبگان شرکت‌های وابسته به خودش مثل شرکت خدمات انفورماتیک بهره ببرد. ولی در عین حال تعاملات بانک مرکزی با بانک‌ها خیلی کم است و از دانش فنی درون بانک‌ها استفاده چندانی نمی‌کند و علت این است که ما یک نهاد صنفی بانکی نداریم، یعنی یک نهاد صنفی که خود بانک مرکزی مجوز آن را داده باشد، وجود ندارد که با استفاده از این نهاد صنفی، بسیاری از کارهای خود را انجام دهد که این خود یک نیاز اساسی برای سهولت در کارهاست. در حال حاضر نیاز به یک صنف IT بانکی کاملا واضح است و با وجود این صنف بسیاری از کارها و مشکلات به راحتی و با سهولت انجام می‌شود که باعث شکل گرفتن خرد جمعی می‌شود و خیلی از مشکلات و ضعف‌ها حل خواهد شد. وقتی دو صنف مجزا برای بانک‌های خصوصی و دولتی وجود دارد، مطمئنا مشکلات عدیده‌ای به وجود خواهد آمد چون هر دو، خدمات بانکی ارائه می‌دهند و به این طریق محیط سالم‌تری ایجاد خواهد شد.

– به نظر شما رسالت ماهنامه بانکداری مجازی در این راه چیست؟

– جای خالی این ماهنامه کاملا احساس می‌شد چون عملا در خیلی از جاها می‌تواند کمک‌کننده و هدایت‌کننده باشد و نقش رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی را به خوبی انجام دهد. این ماهنامه با مصاحبه‌ها و مقالاتی که ارائه می‌دهد، همانند منشوری عمل می‌کند که هرکس به واسطه شغل و مقام خودش استفاده بهینه‌ای از آن می‌برد. مهم این است که استقلال ما حفظ شود و نکته دیگر این‌که نقدهایی که در ماهنامه انجام می‌شود ذاتا سازنده است و اگر سازنده نباشد قطعا تخریب است و باید از نقد حمایت شود و بهره برد.