مروری بر سیستم پرداخت در چهار سال گذشته

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، آمارهای ارائه شده توسط بانک مرکزی حاکی از آن است که تا بهمن ماه سال 96، در مجموع 5 میلیون و 874 هزار پایانه فروشگاهی، 38 هزار پایانه اینترنتی و 2 هزار پایانه موبایلی در سراسر کشور فعال هستند که از این تعداد ابزار مجموعاً به ترتیب یک میلیارد و 354 میلیون، 63 میلیون و 129 میلیون تراکنش تنها در بهمن ماه روی این پایانه‌ها انجام شده است.

تعداد پایانه‌ها
براساس آمارهای ارائه شده، تعداد پایانه‌های فروشگاهی از فروردین ماه سال 1393 تا بهمن ماه 96 در حدود 3 میلیون پایانه افزایش یافته و به حدود دو برابر رسیده است. عمده رشد در تعداد پایانه‌ها، در پایانه‌های سایر استان‌ها بوده است که از حدود 2 میلیون و 200 هزار پایانه به حدود 3 میلیون و 700 هزار پایانه رسیده است. تعداد پایانه‌های فروشگاهی استان تهران نیز از حدود 900 هزار پایانه به یک میلیون و 200 هزار پایانه رسیده است (شکل 1).

با توجه به شکل 2 بیشترین رشد در تعداد پایانه‌های فروشگاهی عموماً در اواخر پاییز و اوایل زمستان مشاهده شده است و کمترین رشد در تعداد پایانه‌ها در تابستان مشاهده شده است. نوسانات مشاهده شده در فروردین ماه ناشی از تغییرات در الگوی خرید مردم است و به‌ویژه در استان تهران مشهودتر است. با این حال، با گذشت زمان، این نوسانات نیز از سال 93 تا 96 کاهش یافته است.

شکل 3 تعداد پایانه‌های اینترنتی و موبایلی فعال در کشور را نشان می‌دهد. بر اساس این نمودار، تعداد پایانه‌های اینترنتی از حدود 12 هزار پایانه در فروردین ماه 93 به 37 هزار پایانه در بهمن ماه 96 رسیده است که بیشترین رشد را در سال 96 تجربه کرده است. تعداد پایانه‌های موبایل در این دوره تقریباً ثابت بوده و کمتر از 3000 پایانه بوده است. همچنین تغییرات قوانین پرداخت در طی سال‌های گذشته منجر به نوسانات قابل توجه در تعداد پایانه‌های موبایلی شده است.

با توجه به شکل 4 روند رشد پایانه‌های اینترنتی در طی دوره نوسانات بسیار کمتری نسبت به پایانه‌های موبایلی داشته و عمدتاً مثبت بوده است، در صورتی که پایانه‌های موبایلی نوسانات قابل توجهی را تجربه کرده است و به‌عنوان نمونه در آذرماه 93 تعداد پایانه‌ها 115 درصد افزایش یافته و در آبان ماه 94 رشد منفی 70 درصدی را تجربه کرده است. این تغییرات ناگهانی در سال 96 کاهش یافت است.

تعداد تراکنش‌ها
تعداد تراکنش‌های انجام شده روی پایانه‌های فروشگاهی با توجه به شکل 5 از حدود 380 میلیون در فروردین ماه 94 به یک میلیارد و 370 میلیون در بهمن ماه 96 رسیده است که حاکی از استقبال قابل توجه مردم در طی چهار سال گذشته است. تعداد تراکنش‌ها نیز همانند تعداد پایانه‌ها، در سایر استان‌ها رشد بهتری را نشان داده است.

بررسی رشد ماهانه تعداد تراکنش‌ها نیز حاکی از نوسانات فصلی قابل توجه است. با این حال، بیشترین رشد در اسفندماه هر سال و کمترین رشد در فروردین ماه مشاهده شده است. نوسانات رشد در استان تهران به مراتب بیشتر از سایر استان‌ها مشاهده شده است (شکل 6).
با توجه به شکل 7، تعداد تراکنش‌های اینترنتی در کشور نوسانات قابل توجهی داشته است. به‌گونه‌ای که از ابتدای سال 93 تا ابتدای سال 94 تعداد تراکنش‌ها به 70 میلیون افزایش یافته و از دی ماه 94 تا فروردین ماه 95 رشد منفی قابل توجهی را تجربه کرده است و به حدود 24 میلیون تراکنش رسیده است، که این رشد منفی در استان تهران مشاهده نشده و تنها در سایر استان‌ها مشاهده شده است. با این حال تعداد تراکنش‌ها تا بهمن ماه 96 شاهد رشد قابل توجه بوده و در کل به حدود 63 میلیون تراکنش رسیده است. تعداد تراکنش‌های اینترنتی استان تهران در این دوره از حدود 2 میلیون به حدود 14 میلیون افزایش یافته است. همچنین بررسی رشد ماهانه تعداد تراکنش‌های اینترنتی در شکل 8 حاکی از آن است که استان تهران و سایر استان‌ها الگویی بسیار متفاوت دارند.

تعداد تراکنش‌های موبایلی نیز با توجه به شکل‌های 9 و 10 رشد قابل توجهی را در دوره 4 ساله تجربه نکرده است. همچنین به جرأت می‌توان گفت که تمام تراکنش‌های موبایلی در استان تهران انجام گرفته است. تعداد تراکنش‌های موبایلی کشور از حدود 97 میلیون تراکنش در فروردین ماه 93 به حداکثر خود در مرداد 94 رسیده است که در حدود 173 میلیون تراکنش است، و پس از آن با رشد منفی قابل توجه در حدود 120 میلیون روند ثابتی داشته است. بیشترین رشد در سایر استان‌ها در اردیبهشت ماه 96 مشاهده شده است که منجر به افزایش حدود 7/1 برابر در تعداد تراکنش‌ها شده است.

مبلغ تراکنش‌ها
با توجه به شکل 11 مبلغ تراکنش‌های انجام شده روی پایانه‌های فروش در کل کشور در طی چهار سال گذشته از حدود 490 هزار میلیارد ریال به یک بیلیارد و 450 هزار میلیارد ریال افزایش یافته است که بیشترین رشد در سایر استان‌ها مشاهده شد. مبلغ تراکنش‌ها نیز در این دوره دارای نوسانات فصلی بوده است و به طور میانگین، ماهانه در حدود 7 درصد رشد داشته است (شکل 12).

مبلغ تراکنش‌های اینترنتی نیز براساس شکل 13 از حدود 20 هزار میلیارد ریال در فروردین ماه 93 به حدود 150 هزار میلیارد ریال در بهمن ماه 96 در سراسر کشور رسیده است. در این دوره مبلغ تراکنش‌های اینترنتی در استان تهران رشد قابل توجهی نداشته است، در صورتی که در سایر استان‌ها مبلغ تراکنش‌ها در سال‌های 95 و 96 رشد بسیار چشمگیری نشان داده است (شکل 14).

بررسی مبلغ تراکنش‌های موبایلی روی شکل‌های 15 و 16 نیز نشان می‌دهد که مبلغ این تراکنش‌ها بر خلاف تعداد آن‌ها، در کل دوره رشد قابل توجهی را تجربه کرده است که عمده آن در استان تهران بوده است. مبلغ این تراکنش‌ها از حدود 2 هزار میلیارد ریال در فروردین 93 به 9 هزار میلیارد ریال در بهمن 96 رسیده است.

منبع: ماهنامه بانکداری آینده شماره 31 اردیبهشت 97