پیروزی مرد تعامل

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، این انتخاب از سوی دولت همراه با مزایایی است که در شرایط حاکم می تواند عامل موثر در ایجاد تعادل نسبی بازار پولی کشور شود.
مهمترین خصیصه همتی توانایی وی در ایجاد تعامل بین بازیگران حوزه ای است که برآن ریاست دارد. این خصیصه در سایه اعتقاد وی به مقوله مذاکره و شناخت و بکارگیری همه ظرفیت های موجود در ساختار تحت مدیریت است.
این توانایی در شرایطی فعلی زمینه هم افزایی نهادهای موجود را  به شکل معنا دار بالا خواهد بود. نکته اساسی اما آن است که رئیس کل جدید سمت و سوی تعامل را چگونه و در چه مسیرهایی در نظر بگیرد.
ایجاد تعادل بین چهار وظیفه (ذاتی و ایجابی ) بانک مرکزی شامل سیاست گذاری پولی، مدیریت نظام ارزی، نظارت بانکی و  مسئولیت کمک به تامین بودجه دولت مربعی را تشکیل داده که در عین کثرت چهارگانه و مستقل از هم در عین حال دارای وحدتی است که ضرورتا باید توازن بین کثرت و وحدت مورد توجه قرار گیرد. می توان گقت رعایت تعادل در مربع مذکور آن چیزی است طی چند سال اخیر به عنوان یک خلاء مورد انتقاد اغلب کارشناسان بوده است. ریشه این خلآء را باید در عوامل مختلف جستجو کرد که در جای خود محل بحث و تحلیل دارد. در این نوشتار تلاش شده در خصوص مسیریابی برای توازن در مربع مذکور به نکاتی اشاره شود.

ظرفیت های جدید
یکی از نقاط قوتی که اکنون همتی در اختیار دارد آن است که تیم اقتصادی دولت ضمن درک وظایف ذاتی هر سه نهاد(سازمان برنامه، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی) بر اولویت ها و شرایط حاکم نیز وقوف دارند.
درک وظایف ذاتی و در عین حال وقوف بر اولویت ها مانع از اشتباهی خواهد شد که در دوره قبل رئیس کل سابق مرتکب آن شد و با نام هماهنگی بیشتر پیروی از  دولت را در دستور کار قرار داد و لذا وظایف ذاتی بانک مرکزی تا حدی فراموش شد. در سایه چنین اتفاقی بیشترین جابجایی مدیران بانکی در زمان دولت یازدهم را شاهد بودیم. همچنین پدیده پانزی و نرخ سود و همچنین رشد بالای نرخ نقدینگی وضعیت اقتصاد را در سخت تر کرد.این اتفاقات اما اکنون درسی است برای همتی و تیم اقتصادی دولت که اتفاقا طیب نیا در دور قبل به عنوان وزیر اقتصاد یکی از ارکان مهم در تداوم چنین روندی بود.
با چنین درس هایی حالا قرار است در دور جدید با محوریت دو اصل توجه به درک وظایف ذاتی هر نهاد و اصل وقوف بر اولویت ها تیم اقتصادی دولت اقتصادی را به تعادل حداقلی برسانند که البته همه می دانیم مسئله کم ندارد.

درک مسئله انتظارات
بدیهی است انتظارات از بانک مرکزی و تیم اقتصادی دولت در برهه فعلی کم نیست طبعا یکی از مسیرها مدیریت درست انتظارات است انتظاراتی که بعضا عامدانه هم خواهد بود. پذیرش این مسئله که انتظارات در شرایطی که فشارهای داخلی و بین المللی بالاست می تواند تیم اقتصادی دولت از جمله همتی را به راه حل هایی سوق دهد که طبعا در گام اول باید شنونده گان صبوری باشند و طبعا پاسخ گویی به همه انتظارات هم ممکن نیست. در چنین شرایطی درک درست از انتظارت از طریق تعامل سازنده با نهادهای مختلف و مردم مقدمه یافتن راحل مشکلات است.

ادبیات تعامل
در دست کم یک سال پیش رو حفظ توان فعلی خود یک غنیمت بزرگ محسوب می شود   حفظ این توان تنها با ابزار تعامل مستمر با بازیگران بازار پول، اقتصاد و مجلس امکان پذیر است. شاید یکی از چالش های نظام فعلی ما در آن است که به ادبیات تعامل خوب توجه نکرده ایم. در ادبیات تعامل برنده و بازنده ای در میان نیست بلکه یک هدف مشترک وجود دارد و آن حل مسئله مشترک است لذا اگر تعامل نکنیم یا بلد نباشیم همه بازنده ایم و طبع در سایه تعامل درست همه برنده هستند.  

ثبات مدیریت
در کشور ما اغلب تصور می کنند مسئله اصلی ما مدیران هستند و جابجایی آنها گره مشکلات را باز خواهد کرد غافل از اینکه مشکلات اغلب ساختاری است و بنابراین جابجایی مدیران اغلب بازگشت به نقطه صفر بوده و در واقع یک ریسک دیگر یعنی جابجایی مدیر بر ریسک های سازمان می افزاید. خوبی همتی ان است که بر ثبات  اعتقاد دارد و تلاش می کند مدیران ذیل حوزه تحت مسئولیت خود را تغییر ندهد مگر در موارد خیلی خاص و آن زمانی است که امکان همسو کردن آن مدیران با اهداف سازمان  مقدور نباشد. لذا از اکنون می توان پیش بینی کرد که مدیران بانک مرکزی و بانک های عامل تغییرات به شدت حداقلی را تجربه خواهند کرد چنین رویکردی امکان تعالی ویافتن راه حل مناسب را افزایش می دهد و برای بهبود اوضاع بسیار امید بخش است.

فهم مسئله
همتی اقتصاد کلان را خوب می فهمد هم چنین به دلیل اینکه مطالعات خود را در اقتصادهای کشورهای وابسته به نفت متمرکز کرده طبعا جامعه ایران را نیز خوب می شناسد تجربه هایی که در نهادهای مختلف حاکمیتی و اقتصادی و بانکی داشته در عین حال از او مردی ساخته که تعامل و مذاکره را هم خوب می فهمد. فهم درست معضلات فعلی آن چیزی است که به نظر می سد همتی خوب می فهمد و تلاش می کند با هماهنگی بین مدیرانش فهم سازمان را نیز در خصوص معضلات و راه حل ها بالا ببرد.
در یک مثال ساده در یک کشتی گرفتار در طوفان  تنها همسویی و  هم افزایی توان انسانی و ساختاری خواهد توانست امید به نجات را زنده نگه دارد. در چنین شرایطی همه می دانند که زمان مناسبی برای کلید زدن اصلاحات ساختاری و.. نیست بلکه با حفظ توان فعلی و حذف موانع می توان رسیدن به ساحل نجات را جان بخشیدو خوشبختانه همتی به خوبی چنین تجربه هایی را دارد. اگر چه برخی اوقات وی ممکن است به فرو افتادن در دام  مماشات متهم شود اما مهم آن هدف نهایی اوست که قرار است مسئله را حل کند.

 مربع چالش ها
چالش های بودجه ای هم اکنون به گونه ای است که بانک مرکزی ناگزیر است به عنوان یک اولویت مهم همواره بخش معناداری از توانش را روی این مسئله متمرکز کند.
تلاش در ایجاد انضباط پولی حتی به صورت حداقلی به عنوان وظیفه ذاتی بانک مرکزی مطرح است.
مدیریت نظام ارزی و تامین ارز متقاضیان حوزه های مختلف  نیز به عنوان دیگر وظیفه بانک مرکزی چالش نفس گیری است که در شرایط حاکم چندان ساده نیست.
و در نهایت نظارت بانکی در حالی که شاهد نوعی بازی پانزی در شبکه بانکی هستیم و از سوی دیگر مطالبات عظیم بانکها از اقتصاد و دولت نیز از جمله وظایفی است که بانک مرکزی به صورت عاجل باید بدان توجه کند.
هر چهار مقوله بالا در عین حال که نیازمند یافتن راه حل بلند مدت است اما رئیس جدید در کوتاه مدت باید روش هایی را جستجو کند که بتواند با ایجاد تعادل به حداقل هایی دست یابد که در نهایت به نجات کشتی اقتصاد در طوفان فعلی منجر شود. طبیعی است که نجات از طوفان نمی تواند کم هزینه باشد.

ضروت های گریز ناپذیر
مربع مشکلات بالا در یک روز و حتی یک سال و چند سال قابل حل نیست اما در عین حال شرایط به گونه ای روز شمار نیازمند راه حل های کوتاه مدت در حد یک روز و حتی کمتر هست.  معضلات بالا دقیقا مانند مربع از پیوستگی به هم برخوردارند و نمی توان به صورت مجزا برای هر یک دنبال راه حل گشت و در عین حال حتی نمی توان هر یک را بر دیگری اولویت داد چون این کار می تواند اضلاع دیگر را بیشتر با خطر مواجه کند. در این راه مهمترین اصل ان است که هر یک از بازیگران به شان و جایگاه یکدیگر اعتقاد داشته باشند. اعتقاد به اینکه استقلال بانک مرکزی سلامت بانکی را به دنبال دارد و بانکهای سالم بهتر می توانند به دولت کمک کنند.

ناظر و مجری
شرایط حاکم باعث شده تا بن بست های بودجه ای شرایط را بر دولت به شدت سخت کند. -و قطع به یقین سخت تر خواهد شد.- بر همین اساس تامین بودجه سالانه خود یک دولت مجزا می خواهد ذیل سازمان برنامه و دو رکن وزارت اقتصاد و بانک مرکزی این در حالی است که بانک مرکزی جایش و جایگاهش جای دیگری است. طبیعی است دولت به عنوان مصرف کننده هیچ گاه از منابع سیرایی نداشته باشد در این میان تنها نهاد سیاستگذار پولی است که باید این عطش تمام نشدنی را با سیاست های پولی مهار کند اما وقتی بانک مرکزی از این مقام عدول کرده و در کنار دولت قرار گیرد نتیجه از قبل مشخص است. تنها جایی که دو پادشاه در یک اقلیم ضروری است حضور دولت و بانک مرکزی در سرزمین اقتصاد است. دو پادشاهی که وجود هر دو  ضرورت حیاتی  دارند. یکی از مهمترین عواملی که می تواند ظرفیت های سیاستگذار پولی را بالا نگه دارد تعامل سازنده و در عین حال رعایت اقتدار شخصی رئیس کل بانک مرکزی است. برخی از تجربه های همتی در بانک ملی نشان دهنده اقتدار وی در تحقق اهداف است در عین حال که تعامل همواره در دستور کار وی قرار داشته است

مسیر تعامل ها

تحقق اهداف آتی بانک مرکزی و همتی  در سایه دو نوع تعامل قابل تحقق است:
تعامل اول بین بانک مرکزی و دولت(وزارت اقتصاد و سازمان برنامه) است. همانطور که پیشتر گفته شد تعامل اساسا با هماهنگ شدن با سازمان برنامه و وزارت اقتصاد متفاوت است. هماهنگی همان سمی است که باعث شد بانک مرکزی به خودپرداز دولت تبدیل شود و عملا امکان تعادل بین چهار ضلع مربع مذکور مقدور نگردد. شاید همیشه این یک اتفاق خوب باشد که وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی اغلب با هم قهر باشند این وضعیت اگر با نگاه حرفه ای نگریسته شود و شخصی تلقی نگردد باعث خواهد شد که ناظر نقش خود را ایفاد کند و مجری نیز وظایفش را اجرا کند. این ها البته در بستر زمان مشاهده خواهد شد.
حفظ استقلال بانک مرکزی – حتی به صورت حداقلی- در عین توجه منطقی  به نیازهای بودجه دولت دو بالی است  که می تواند ریسک های دامنگیر شبکه بانکی و اقتصاد را به شکل معنا داری کاهش دهد.
طبعا در مسیر پیش روی همتی،  ابزارهای موجود محدود هستند لذا  تقسیم درست وظایف بین بازیگران عرصه پولی وارزی و تعامل مستمر می تواند به عنوان برگ برنده همتی در بازی پیش روی بین تیم چالش های اقتصاد و تیم بازیگران پولی و بانکی  باشد.

سرمقاله ماهنامه بانکداری آینده –شماره 33