ایجاد شبکه ارتباطی اختصاصی بانکها مقدمه ارائه خدمات مطلوب

اجزاء بحث امنیت چیست و  چه عناصر یا محورهایی در این بحث مطرح اند و در ایران وضعیت چگونه است.

در ایران، براساس سیاست‌هایی که نهادهای حاکمیتی در این چند ساله ابلاغ کرده‌اند، تاکید جدی بر این است که خطوط اصلی شبکه ارتباطی بانک‌ها باید خطوط زمینی شرکت مخابرات باشد و در صورت نیاز برای خطوط پشتیبان از امکانات ماهواره استفاده شود. چون امکان سوءاستفاده و ریسک تبادل  امکانات هویتی و بانکی افراد  از خطوط ماهواره‌ای بالاست. البته به این مفهوم نیست که حتما مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد ولی به هر حال ریسک خطوط مخابراتی هوایی ماهواره قطعا خیلی بالاست.

برای کاهش ریسک معمولا چه تمهیداتی اتخاذ می شود؟

 در خطوط ارتباطی ماهواره نرم‌افزارها و دیواره‌های آتش (فایر وال) و سامانه‌های ضد نفوذ زیادی وجود دارد که در داخل کشور هم تولید می‌شود و هم دائما رو به توسعه است در نتیجه   ریسک استفاده از خطوط ماهواره را به شدت کاهش می‌دهد. ولی در هر حال ایمنی خطوط زمینی دیتا به دلیل اینکه تحت مدیریت داخل کشور است و هیچ دسترسی به آن وجود ندارد به شدت بالاتر است ولی در یک جاهایی نظام بانکی ناگزیر است که از خطوط ارتباطی ماهواره استفاده کند. از همه اینها مهم‌تر، در سمت مشتری، لبه درگاه اینترنت، آنجا هم بانک‌ها براساس استانداردهای امنیتی ISMS و سایر استانداردهایی که تعریف شده از ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری متعدد موجود در کشور و سطح بین‌الملل استفاده می‌کنند، تا اطلاعات مشتریان و اطلاعات تبادل شده بین مشتری و بانک اطلاعاتی مشتری را ایمن‌سازی کنند.

*بعد از امنیت چه مساله‌ای قابل ارزیابی است؟

پس از پایداری و فراگیری و ایمنی خود خطوط ارتباطی است. بحث دیگری پشتیبانی است، به هر حال احتمال این که شبکه ارتباطی یک نظام بانکی به دلایلی از یک ثانیه تا چند دقیقه، یا در مواقع بحرانی چند ساعت دچار اختلال شود، یکی از عواملی که در ارزیابی شبکه ارتباطی و در واقع یک شبکه پایدار مورد ارزیابی قرار می‌گیرد سازوکارهای پشتیبانی در شرایط خاص است. اگر شبکه ارتباطی دچار اشکال ‌شود آن خطوط پشتیبان از چه کیفیتی برخوردارند؟ این شبکه با چه فاصله زمانی می‌تواند شرایط را احیا کند یا در شرایط خیلی خیلی خاص، خطوط اصلی و پشتیبان تحت هیچ شرایطی قادر اتصال و ارتباط نیست. در چنین شرایطی بانک نظام خاصی را طراحی کرده که مشتری حداقل خدمات را دریافت کند. در نظام‌های خیلی پیشرفته این امکان خیلی تاثیر دارد.

شبکه ارتباطی نظام بانکی چگونه کیفیت‌سنجی می‌شود و چه مقایاس هایی می توان  کیفیت شبکه‌های بانکی در ایران را با کشورهای دیگر مقایسه کرد.

کیفیت شبکه ارتباطی نظام بانکی به کیفیت خطوط ارتباطی که از عرضه‌کنندگان دریافت می‌کند، خیلی وابسته است. و متاسفانه تا به امروز یک شبکه ارتباطی اختصاصی برای سیستم بانکی به معنی خاص نداریم. در نتیجه  بانک‌ها از خطوط دیتای زمینی مخابرات ایران استفاده می‌کنند و خطوط پشتیبان بعضی بانک‌ها ماهواره‌ای و بعضی دیگر سهم اصلی ارتباطی‌شان ماهواره است و به تدریج دارند خطوط دیتای مخابرات را هم می‌گیرند و به لحاظ مقایسه خطوط دیتای مخابراتی زمینی‌مان هنوز در ایران نقاطی هست  که دسترسی به خطوط دیتای زمینی وجود ندارد. نقاط صعب‌العبور کوهستانی یا نقاط خیلی مرزی که هنوز توسعه نیافته و شرکت مخابرات ایران در حال کامل کردن این چرخه است. ولی در کل  بالاتر از 90 درصد شعب سیستم بانکی در نقطه توسعه یافته شرکت مخابرات ایران و شرکت‌های استانی مخابرات کل کشور هستند و تحت پوشش قرار دارند. و از این جهت بین بانک‌ها مختلف است.

با دنیا چقدر فاصله داریم؟

 از نظر مقایسه با دنیا، یکی همین حدود 10درصد عدم پوشش مخابراتی را فاصله داریم که خیلی از کشورها 100درصد هستند. نقطه بعدی پایداری است. ما مشکلی که در کیفیت داریم از پایداری ناشی می‌شود یعنی به هر حال قطعی‌های ارتباط مختلفی به دلایل مختلف روی می دهد.برای مثال  طرح‌های توسعه و بازسازی که توسط شرکت مخابرات صورت می‌گیرد. (در سطح ارتباطات درون کشور) یا در سطح سرویس‌هایی که به مشرتیان می‌دهیم گاهی اختلال‌هایی که در اینترنت پیش می‌آید و روی کیفیت خدماتی که به مشتری داده می‌شود، اثر منفی می‌گذارد. طبیعی است که ما هم به عنوان یک عرضه‌کننده خدمات  روی بستر اینترنت هستیم این هم در مقایسه با دنیا یک مقدار نیاز به کار بیشتر دارد. در ارتباط با پهنای باند هم نسبت به وضعیت مطلوب با آنچه که در دنیا وجود دارد یک مقدار عقب هستیم.  نوسان در سطح پهنای باند خطوط دیتایی فعلی وجود دارد برای مثال در برخی نقاط پهنای باندی که نیاز هست الزاما در آن نقاط در دسترس نیست. ولی در خیلی نقاط هم هست که شرکت مخابرات پهنای باند بالایی ارائه می‌دهد. خود کاربران و مشتریان ما هم غیر از قطعی اینترنت، که گه‌گاه اختلال پیش می‌آید، مثلایکی از این فیبرها در یکی از خلیج‌ها شکسته می‌شود و تا بیایند تعمیر کنند تاثیر خود را می‌گذارد همچنین  خود پهنای باند و سرعتی که مشتریان ما در سطح دسترسی خانگی از آن برخوردارند نیز یکی از مشکلات ما هست که بعضا مشتری این را پای کیفیت خدمات شبکه بانکی می‌گذارد درحالی که مشکل از  عرضه‌کننده‌های ارتباط اینترنتی است.

*در بحث سخت‌افزار شرایط چطور است؟

اطلاعاتی که ما داریم الان سیستم بانکی به لحاظ نرم‌افزار و سخت‌افزار خوشبختانه تقریبا می‌توان گفت که در سطح پیشرفته‌ای قرار دارد و تامین بعضی از اقلام سخت است (آن چیزهایی که بیس خارج از کشور دارد) ولی باز هم در اختیار بانک‌ها است و بانک‌ها دارند به نحو مطلوبی از این امکانات استفاده می‌کنند. خیلی از سرویس‌های ما خیلی نزدیک است به آنچه که در دنیا ارائه می‌شود.

*وجود نظام بانکداری متمرکز با شبکه چقدر ارتباط دارد؟ یعنی اینکه آیا برای داشتن نظام بانکداری متمرکز قوی لزوما شبکه قوی لازم است و کلا  این دو مقوله چقدر هم‌پوشانی دارند؟

در واقع یکی از ارکان کلیدی نظام بانکداری متمرکز یک ارتباط تعاملی برخط، بین اجزای تشکیل‌دهنده نظام بانکداری متمرکز است. چون ما در نظام بانکداری متمرکز ، یک هسته مرکزی داریم. هر رویدادی که در بستر ابزارها، کانال‌ها و خدمات بانکداری مبتنی بر نظام بانکداری متمرکز می‌افتد به صورت برخط و در لحظه روی هسته مرکزی تاثیر می گذارد. بنابراین یک ارتباط تعاملی بر خط بین کارکنان بانک‌ها،مشتریان و گیرندگان خدمات بانکی با هسته مرکزی دائما باید وجود داشته باشد. یعنی ارتباط بر خط 7×24 جزء لاینفک نظام بانکداری متمرکز است. یعنی شما هر چه سرمایه‌گذاری سخت‌افزار و نرم‌آفزار داشته باشید تحت عنوان نظام بانکداری متمرکز ضلع زیرساخت ارتباطی دچار مشکل شود عملا نظام بانکداری متمرکز را دچار خدشه خواهد کرد.

اثرات کارگروه شبکه بر توسعه کیفی وکمی شبکه ارتباطی بانکی چقدر بود؟

کارگروه شبکه و زیرساخت بانک‌ها امکان خوبی بود که از طریق  کارگروه بانکداری الکترونیک و شورای راهبری بانکداری الکترونیک، میسر شد. این کارگروه در واقع به پل ارتباطی بین بانک‌ها و شرکت مخابرات ایران تبدل  و در واقع  یک کانال رسمی ایجاد کرد. خوشبختانه، آن کارگروه برای تامین نیازها و خواسته‌های سیستم بانکی و نزدیک شدن ادبیات شرکت مخابرات ایران خیلی موثر  بود و باعث شد تا  همکاری بسیار صمیمانه بین شرکت مخابرات مرکز و استان‌ها با بانکها به وجود اید. بانک‌هانیز با ما همکاری خوبی داشتند و نهایتا پوشش 90درصد بانک‌ها از خطوط ارتباطی زمینی، ناشی از همین همکاری چندجانبه بانک‌ها، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و شرکت مخابرات ایران و شرکت‌های مخابراتی استان‌ها بود.  حتی با  شرکت ارتباطات زیرساخت که از مجموعه وزارت ارتباطات است در خطوط ارتباطی بین استانی که شبکه یکپارچه  اصلی استان‌ها را تامین می‌کند، تعاملات بسیار خوبی شکل گرفت و الحمدالله این کار به نتایج مطلوبی رسید الان آن درصد ناچیزی که باقی‌مانده هم به تدریج با طرح توسعه مخابرات از نظر شبکه فیبرنوری کامل می‌شود.

*تفاهم نامه سطح خدمات بین شبکه بانکی و مخابرات نیز همچنان به نتیجه ای نرسیده است؟

تفاهم نامه سطح خدماتی که مدنظر شبکه بانکی است مورد پذیرش شرکت مخابرات نیست. علتش هم این است که شرکت مخابرات می‌گوید: ما سرویس شبکه را به بانک‌ها ارائه نداده‌ایم بلکه تنها خطوط دیتا را در اختیار بانک‌ها گذاشته‌ایم. بنابراین  اگر قرار باشد تفاهم نامه سطح خدمات مورد نظر سیستم بانکی به امضا برسد باید پروتکل قرارداد و شرح خدمات بین بانک‌ها و شبکه مخابرات تغییر پیدا کند و اصلا مخابرات باید یک سازوکار ارائه خدمات شبکه را برای سیستم بانکی فراهم کند و بعد روی آن تفاهم نامه امضا کند. به تعبیر دیگر مخابرات معتقد است که ما اگر بخواهیم شبکه ارتباطی شما را مدیریت کنم باید سازوکارها و الزامات آنها را فراهم کنیم و بعد متناسب با آن با شما قرارداد ببندیم و بعد پایداری که مدنظر هست برعهده شرکت مخابرات می‌افتد. که البته شنیده ام  مقدمات ایجاد زیرساخت اختصاصی برای شبکه بانکی فراهم شده و کار در حال اجراست.

*نحوه ارتباط با مخابرات اکنون چگونه است؟

در این ارتباط، سیاست بانک مرکزی بر این قرار گرفت که بانک‌ها مستقلا با مخابرات وارد عمل نشوند و رسما اعلام شد که بانک مرکزی راسا با شرکت مخابرات ایران در حال تعامل است که موجبات شبکه اختصاصی را فراهم کند. وقتی سازوکارهایش استخراج شد نحوه تعامل بانک‌ها و مشارکتشان و سهمی که باید از هزینه و سرمایه‌گذاری تاسیس این شبکه را تعیین می‌کنند و بعد بانک‌ها وارد عمل خواهند شد. نکته اصلی این است که در واقع در صورتی که این تعریف جدید شکل بگیرد طبیعتا مخابرات هم سازوکارهای لازم را فراهم می‌کند و آن موقع آمادگی دارد که تفاهم نامه سطح خدمات  مورد نیاز بانک‌ها را امضا کند.

*اگر نکاتی هست درباره نوع ارتباط با بانک مرکزی و یا موارد حقوقی بفرمایید.

من فکر می‌کنم که اگر شبکه ارتباطی پایدار و ایمنی را برای نظام بانکی به نحو مطلبو طراحی و به خوبی مدیریت شود شتاب و سرعت توسعه بانکداری الکترونیک و استقبال و اعتماد بیشتر مردم در کشور ما  به شدت افزایش خواهد یافت و در نهایت این اقتصاد ملی است که شاهد کاهش هزینه‌ها، کاهش ضررها و ریسک‌ها و خطرهایی که روال‌های سنتی در نظام بانکی است، خواهد بود. همچنین به نفع توسعه فرایندهای تعاملات مردم با یکدیگر و مردم با بانک‌ها می‌شود. از سوی دیگر توسعه شبکه ارتباطی یکی از الزامات غیرقابل اجتناب بانکداری الکترونیک است و قطعا اگر شبکه اختصاصی بانکها شکل بگیرد مشکلاتی که بعضا مردم با آنها مواجهند، پیش نخواهد آمد. در دنیا هم بسترهای مخابراتی گسترده‌ای توسعه پیدا کرده، اینجا هم اگر این اتفاق بیفتد به نفع جامعه ،هم به نفع ذی‌مدخل‌های حوزه کسب و تجارت و هم برای خود دولت محترم،است یکی از سیاست‌هایی که بحث دولت الکترونیک و کاهش ترددها و امثالهم و رفاه عمومی مردم از سیاست‌های دولت در پی دارد و این موضوع کمکی به سزا در این جهت است.

بستر حقوقی برای توسعه آیا فراهم است؟

ما مشکل حقوقی و قانونی در این زمینه نداریم باید شرایط فراهم شود و سرمایه‌گذاری جدی صورت پذیرد. الان بانک‌ها به فراخور اهمیتی که به موضوع می‌دهند خودشان وارد سرمایه‌گذاری شده‌اند، ساختار نیروی انسانی شکل داده‌اند تا بهتر شبکه‌شان را مدیریت می‌کنند. اصولا این جنس مدیریت شبکه و مدیریت زیرساخت، کار بانکداری نیست ولی چون این زیرساخت در کشور فراهم نیست. بعضا بانک‌ها ناچار و ناگزیر وارد این عرصه شده‌اند. اگر شرایط فراهم شود که بانک‌ها بتوانند خدمات شبکه ارتباطی کامل و جامعی را با یک تفاهم نامه  محکم و قابل اتکا دریافت کنند آمادگی دارند که ما به ازای هزینه  لازم را بپردازند تا با خیال اسوده از یک موضوع حیاتی گذر کنند و به سایر کارکردهای اصلی بانکداری و خلق ارزش و خلق محصول و ایجاد خدمات متنوع بانکداری بر بستر بانکداری الکترونیک و نظام بانکداری متمرکز بپردازند.

منبع:فصلنامه تازه های اقتصاد،وِیژه اولین همایش بانکداری الکترونیک

گفتگو از محمود فراهانی