اهمیت توسعه تراکنشهای خرد در کشورهای در حال توسعه
در اقتصادهای در حال توسعه، گروه بسیار بزرگی از مردم وجود دارد که برای تمام هزینههای روزانه کاملاً به پول نقد وابسته هستند. علاوه بر این، این زیر گروه از بخش بانکی استفاده نمیکند و از نظر ارزش نقدی فعالیت آن نامرئی است. درعین حال، نیاز به پول نقد، ارائهدهندگان کالا و خدمات را در این بازارها مجبور میکند تا از امکانات کافی برای رسیدگی به پول نقد برخوردار باشند و این امر هزینههایی را به دنبال دارد.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، در سالهای اخیر با توسعه صنعت پرداخت الکترونیک، کیفهای پول و افزایش شمول اقتصادی مردم، تراکنشهای خرد رشد روزافزونی را تجربه میکنند. افزایش سادگی پرداخت الکترونیک و خلق انواع مختلف پرداختهای تماسی، غیر تماسی و با حضور یا عدم حضور کارتها منجر شده است تا کمکم مردم برای کمترین میزان تراکنش نیز از این ابزارها استفاده کنند.
با این حال نکته کلیدی در تراکنشهای خرد هزینه انجام آن برای شرکت پرداخت یا بانک صادرکننده است. در بسیاری از نقاط جهان تراکنش خرد به تراکنشهای کمتر از 1 یا 5 دلار گفته میشود. در کشورهای پیشرفته که هزینه تراکنش توسط فروشگاهها و دارندگان دستگاه پوز پرداخت میشود فروشندگان اقدام به تعیین حداقل تراکنش (معمولاً بین 5 تا 10 دلار) میکنند. این امر منجر میشود تا فروشنده حداقل مبلغی را که برای پرداخت کارمزد به صرفه است تعیین کند.
اما از طرف دیگر، تراکنشهای خرد با این اقدام کاهش یافته و افرادی که به دنبال انجام تراکنشهای خرد هستند، نتوانند خرید خود را به صورت الکترونیکی انجام دهند.
برخی از ابزارهای پرداخت در جهان نیز هزینههای قابل توجهی را در زمان پرداخت دریافت میکنند؛ مثلاً سیستم پرداخت پیپل به ازای هر تراکنش یک کارمزد 9/2 درصدی به همراه 30 سنت هزینه تراکنش از دریافتکننده دریافت میکند. در نتیجه در صورتی که یک فروشگاه تراکنش 1 دلاری انجام دهد بیش از 30 درصد از پول پرداختشده توسط مشتری به عنوان کارمزد توسط پی پل دریافت میشود.
اهمیت توسعه تراکنشهای خرد در کشورهای در حال توسعه
مزیت توسعه بازار پرداختهای خرد یا تجارت الکترونیکی خرد (m-Commerece) این است که سیستم اقتصادی را به سمت محیط تراکنشهای بدون پول نقد سوق میدهد. حذف یا به حداقل رساندن وجوه نقد فیزیکی دارای مزایای بسیاری از جمله فرصت کمتر برای فعالیت کلاهبرداری یا مجرمانه، کاهش هزینههای مدیریت پول نقد و برای کاربر، اتکای کمتر به داشتن مقدار مناسب پول نقد در زمان نیاز است. وجوه نقدی که در خارج از سیستم بانکی نگهداری میشود برای سرمایهگذاری کوتاهمدت در دسترس نیست تا ارزش زمانی دارایی نقدی سرشکن کند.
در اقتصادهای پیشرفته، زیرساخت مناسبی برای محیط بدون نقد وجود دارد؛ زیرا اکثر مردم دارای حسابهای بانکی و مجموعهای از کارتهای برداشت و اعتباری هستند. با وجود این، برای خریدهای جزئی نیاز به پول نقد وجود دارد؛ اما انگیزه کمی برای حذف کامل پول نقد وجود دارد. این اقتصادها میتوانند به خوبی روند حذف پول نقد را مدیریت کنند؛ اما هیچ گروه خاصی وجود ندارد که احساس فشار کافی برای توسعه سیستمهایی با هدف حذف نقدینگی از محیط را داشته باشد. سیستمهایی که در چنین بازارهایی توسعه یافته اند اغلب گران هستند؛بنابراین برای کاربر جذاب نیستند.
با این حال، در اقتصادهای در حال توسعه، گروه بسیار بزرگی از مردم وجود دارد که برای تمام هزینههای روزانه کاملاً به پول نقد وابسته هستند. علاوه بر این، این زیر گروه از بخش بانکی استفاده نمیکند و از نظر ارزش نقدی فعالیت آن نامرئی است. درعین حال، نیاز به پول نقد، ارائهدهندگان کالا و خدمات را در این بازارها مجبور میکند تا از امکانات کافی برای رسیدگی به پول نقد برخوردار باشند و این امر هزینههایی را به دنبال دارد.
در این موارد، سازمانهای تجاری با حل مشکل معاملات نقدی سود بیشتری خواهند برد. نه تنها ریسک مربوط به نگهداشت داراییهای نقدی بسیار بیشتر است؛ بلکه ارزش زمانی وجوه نقدی که خارج از بخش بانکی نگهداری میشود نیز به طور کامل از بین میرود. علاوه بر این، جمعیت این دسته از پایش توسط سیستم مالی کشور مخفی میمانند؛ یعنی توسط بخش بانکی دیده نمیشود.
به همین دلایل، به احتمال زیاد انگیزهای در اقتصادهای در حال توسعه برای دور کردن جمعیت از نقدینگی بیشتر از آنچه در اقتصاد توسعهیافته وجود دارد، مشاهده میشود. در این صورت، راهحلی که نیازهای اقتصادهای در حال توسعه را برآورده کند، در کشورهای توسعهیافته نیز کاربرد گستردهای خواهد داشت. این امر به این دلیل رخ میدهد که راه حل باید با هزینههای بسیار کمی همراه باشد؛ زیرا در غیر این صورت راه حل هیچ جذابیتی در اقتصادهای در حال توسعه نخواهد داشت. راه حلهای کم هزینه حاصله را میتوان در اقتصادهای توسعهیافته به کار گرفت و در نتیجه بهرهوری بیشتری به دست آورد.
یکی از نکات مهم در راهاندازی سیستمهای تراکنش خرد در اقتصاد اثر مقیاس کار است. از آنجایی که تراکنشهای خرد در کشورهای در حال توسعه رواج بیشتری دارد، سیستمهای تراکنش خرد میتواند در مقیاس بزرگتری به فعالیت بپردازد. این در حالی است که در کشورهای توسعهیافته، در کنار هزینههای زیاد راهاندازی، تعداد استقبالکنندگان از این سیستم در ابتدای ظهور بسیار کم بوده و در نتیجه این سیستم آنگونه که باید مورد استقبال قرار نمیگیرد.
در کشور ما بیش از 90 درصد از تراکنشهای انجامشده از پایانهها و همچنین تراکنشهای نقدی در گروه تراکنشهای خرد قرار دارند. این امر منجر میشود تا بانکهای صادرکننده هزینههای گزافی را برای انجام تراکنش پرداخت کنند. در نتیجه ایران در حال حاضر با صنعت پرداخت بسیار فراگیر و در کنار آن، سهم قابل توجه تراکنشهای خرد، ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه سیستم پرداخت خرد دارد.