عملکرد بازار بین بانکی ریالی سال ۸۸ از نگاه بانک مرکزی

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک ،روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد:‌ اولین و مهمترین نقش آنها مداخله فعالانه وموثر بانک مرکزی دراجرای سیاست‌ پولی از طریق راهبری نرخ‌های سود است. دوم، بازارهای بین بانکی کارآمد، نقدینگی را به شکل مطلوبی از موسسات مالی دارای مازاد وجوه به موسسات دارای کسری وجوه انتقال می‌دهند.

بنابراین، سیاستگذاران انگیزه بالایی برای ایجاد یک بازار بین بانکی کارآمد و قوی دارند تا بانک مرکزی بتواند به نرخ سود مطلوب نظر خود دست یابد و موسسات مالی نیز بتوانند به شکل کارایی به مبادله نقدینگی در میان خود بپردازند.

براین اساس، بازار پول بین بانکی نقشی اساسی در اجرای سیاست‌های پولی دارد. این بازار نقطه شروع مکانیزم انتقال تکانه‌های سیاست‌های پولی است و در کشورهای صنعتی نرخ سپرده‌های یک شبه(overnight ) در این بازار، هدف عملیاتی بانک مرکزی است.

بنابراین اطلاع از عملکرد این بازار و عوامل تعیین کننده نرخ بازار بین بانکی دارای اهمیت بالایی می‌باشد.

در مجموع، توسعه و تعمیق بازار بین بانکی ریالی نتایج مطلوبی را در پی خواهد داشت که اهم آن عبارتند از: اجرای موثرتر سیاست‌های پولی واعتباری، بهبود مدیریت نقدینگی بانک‌ها، کاهش اضافه برداشت آنها از بانک‌ مرکزی، کاهش هزینه‌های تجهیز منابع برای بانک‌ها وامکان کاهش نرخ سود تسهیلات از این طریق و تقویت توان مالی بانک‌ها در جهت تامین مالی واحدهای تولیدی و سرمایه گذاری.

شورای پول و اعتبار در یک هزار وسی ویکمین جلسه مورخ 18/7/1383 و نیز کمیسیون اعتباری بانک مرکزی در جلسه مورخ 27/10/1383، مقررات حاکم بر بازار بین بانکی ریالی ودستورالعمل اجرایی مربوطه را در چارچوب قانون عملیات بانکی بدون ربا به تصویب رساندند. این بازار پس از پذیرش عضویت بانک‌های متقاضی فعالیت در بازار مذکور، نهایتاً از تاریخ 18/4/1387 رسماً شروع به کار نمود.

– هدف از تشکیل بازار تقویت مدیریت نقدینگی بانک‌ها و تسهیل تامین مالی منابع مورد نیاز بانک‌ها در کوتاه مدت، برقراری انضباط پولی و اجرای موثرتر سیاست‌های پولی کشوراست.

– بانک مرکزی به عنوان تنظیم کننده بازار، کلیه امور مربوط به برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی، تدوین مقرارت، نظارت، کنترل و تسویه معاملات را بر عهده داشته و جهت اعمال سیاست‌های پولی در بازار شرکت می‌نماید.

– معاملات مجاز بازار اعضای بازار می‌توانند وجوه خود را نزد یکدیگر به صورت سپرده سرمایه‌گذاری(شامل گواهی سپرده منتشر شده توسط خود) در چارچوب قانون عملیات بانکی بدون ربا تودیع نمایند. مدت متعارف سپرده‌ها می‌تواند یک شبه، یک هفته، یک ماهه، دو ماهه، سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و یکساله باشد. نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌ها طبق توافق طرفین تعیین می‌گردد. حداق مبلغ سپرده گذاری 10 میلیارد ریال و برای مبالغ بیشتر، ضرایبی از 5میلیارد ریال اعمال می‌شود.

– سایر معاملات مجاز عبارتند از خرید و فروش دین، اوراق مشارکت و گواهی سپرده(عام، خاص و ویژه) و سایر معاملات با موافقت بانک مرکزی، از آنجا که انجام هر یک از معاملات مجاز منوط به ابلاغ نحوه تسویه آن معامله به اعضا توسط بانک مرکزی می‌باشد لذا معاملات مربوط به خرید و فروش اوراق مشارکت تا راه‌اندازی کامل سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیکی (تابا) به تعویق افتاده است.

*ارکان بازار عبارتند از:
الف: هیات عامل بانک مرکزی پیش از آغاز هر سال مالی و در طول سال، سیاست‌ها و خط مشی‌های بازار را در چارچوب سیاست‌های پولی، اعتباری و ارزی تعیین و به عنوان خط مشی اجرائی به کمیسیون اعتباری ابلاغ می‌نماید. جلسات هیأت عامل با مسئولیت رئیس کل بانک مرکزی تشکیل می‌گردد.

ب: کمیسیون اعتباری بانک مرکزی تصمیمات لازم جهت مدیریت بازار، در راستای سیاست‌ها و خط مشی‌های کلی تعیین شده از سوی هیات عامل را با توجه به شرایط اقتصادی اتخاذ و به ادارات ذیربط ابلاغ می‌نماید. جلسات کمیسیون اعتباری با مسئولیت قائم مقام بانک مرکزی تشکیل می‌شود.

ج: کمیته مدیریت عملیات بازار بین بانکی ریالی در چارچوب سیاست‌های تعیین شده از سوی کمیسیون اعتباری، اقدام به تشکیل جلسات می‌نماید و از جمله وظایف آن نظارت بر حسن اجرای مقررات ناظر بر بازاربوده و جلسات آن زیر نظر مدیر کل اعتبارات بانک مرکزی تشکیل می‌شود.

تبصره: اداره اعتبارات بانک مرکزی دبیرخانه کمیته می‌باشد.
– واحد عملیاتی بازار: این واحد در اداره بین‌الملل هر عضو یا اداره‌ای با مسئولیت مشابه مستقر بوده و مسئول انجام معاملات( با استفاده از رویترز دیلینگ، تلفن، تلکس وسایر ابزارهای مورد تایید بانک مرکزی) در چارچوب دستورالعمل ابلاغی از سوی آن عضو می‌باشد.

– واحد تسویه: این واحد وظیفه تسویه نهائی معاملات را براساس اطلاعات دریافتی از واحد عملیاتی به عهده دارد.

– نرخ مرجع: میانگین موزون نرخ معاملات در روز کاری قبل بر حسب سررسیدهای مختلف می‌باشد.

*عملکرد بازار بین بانکی ریالی در سال 1388
در ادامه این گزارش آمده است: در سال 1388، بازار بین بانکی ریالی با عضویت 18 بانک دولتی و غیردولتی(15بانک فعال) با مجموع معاملات به مبلغ 250040 میلیارد ریال( در قالب سپرده گذاری)‌بصورت 1 شبه تا 6ماهه فعالیت خود را به پایان رساند.
گفتنی است تعداد اعضای فعال در بازار بین بانکی، از 10 بانک در شروع فعالیت بازار در تیر ماه 1387 به 15 بانک در پایان سال 1388 رسید.

تعداد سپرده گذاری‌های انجام شده در بازار بین بانکی ریالی از 17فقره درسال 1387به 210فقره سپرده گذاری بین بانکی( بدون در نظر گرفتن معاملات بانک مرکزی) در سال 1388 رسید.

شایان ذکر است که حدود 73.4 درصد ارزش و 69.2 درصد از تعداد کل معاملات بازار بین بانکی در سال 1388، مربوط به معاملات یک شبه(overnight ) و 18.7درصد از ارزش و 23.6 درصد از تعداد کل معاملات بازار بین بانکی مربوط به معاملات با سررسید بین 2 تا 15 روز بوده است. این موضوع نشان دهنده رویکرد مطلوب حاکم بر بازار در جهت تقویت مدیریت نقدینگی کوتاه مدت بانک‌ها می‌باشد.

بررسی صورت وضعیت روزانه بانک‌ها، حاکی از آن است که حساب اکثر بانک‌ها از اضافه برداشت در سال 1387 به سمت مازاد منابع در سال 1388 حرکت نموده و اتکاء کمتری به منابع بانک مرکزی وجود داشته که این امر موجب رونق نسبی در بازار گردید.

آمارها نشان می‌دهند که ارزش حجم معاملات در سال 1388 نسبت به سال 1387 با افزایشی 28.2 برابری از 8500 میلیارد ریال به 240040میلیارد ریال رسیده است.
ارزش حجم معاملات ثبت شده در بازار نسبت به حجم نقدینگی در پایان سال 1388، به میزان 10.7درصد بوده است.

* نتیجه گیری
در سال 1388 بهبود محسوسی در وضعیت بانک‌ها به وجود آمد، به طوری که اضافه برداشت از بانک‌ مرکزی کاهش یافته و پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در مسیر صحیح تامین نقدینگی از طریق عملیات بازار دیده شد.

اولویت بانک مرکزی رفع نیازهای نقدینگی بانک‌ها از طریق مکانیزم بازار بوده و تنها به عنوان آخرین مرجع تامین منبع و در چارچوب مقررات بازار بین بانکی ریالی اقدام به تامین نقدینگی مورد نیاز بانک‌های عضو خواهد نمود.

با توجه به اینکه تنوع ابزارها در حوزه پولی و مالی علاوه بر گسترش و تعمیق بازارهای مالی، موجب افزایش اثرگذاری سیاست‌های پولی نیز می‌گردد، در شرایط فعلی که منابع موجود در شبکه بانکی پاسخگوی تقاضای روز افزون بازار نمی‌باشد، رونق بازار بین بانکی و خلق ابزارهای نوین همراه با مدیریت تقاضا در بازارهای مالی کشور، می‌تواند در کار کرد بهینه در بازارهای مالی و به ویژه بازار پولی نقشی به سزا ایفا نماید.