آشنایی با سازمان ویزا
در اکوسیستم صادرکنندگی، کارت‌های ویزا به پول محلی صادر می‌شوند. مثلا درباره اکو سیستم صادرکنندگی ایران، کارت‌های ویزای صادر شده توسط بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری ایرانی به ریال ایران خواهند بود.
ویزا یک سازمان تعاونی است که به صورت مشترک توسط بیش از 25000 سازمان مالی در سطح جهان اداره می‌شود. این سازمان‌ها که اکثرا از بانک‌ها تشکیل گردیده‌اند در حقیقت هم مالک و هم مشتری ویزا می‌باشند.
ویزا یک سازمان خدمات مالی است که طبق قوانین ایالت Delaware آمریکا ثبت و مرکز آن در شهر Foster City ایالت کالیفرنیاست.
ویزا در مفهوم کلی آن چیزی نیست که بعضی از افراد گمان می‌کنند. ویزا بخشی از سیستم فدرال رزرو ایالات متحده آمریکا محسوب نمی‌گردد. ویزا سازمان هیچ حکومتی به شمار نمی‌رود. ویزا سازمان ارائه‌دهنده خدمات همگانی Public utility نیز ناست. ویزا حتی یک بانک هم ناست. این سازمان (Association) کارت صادر نمی‌کند، با پذیرندگان کارت نیز قرارداد یا موافقت نامه ای امضا نمی‌کند. این سازمان اعتباری برای دارندگان کارت تخصیص نمی‌دهد و حساب آن‌ها را هم نگه نمی‌دارد و نرخ بهره پرداختی به مانده بدهی‌های تسویه نشده از سوی دارندگان کارت را تعیین نمی‌کند. این سازمان حتی کارتی را صادر و توزیع نمی‌کند و مسئول نصب پایانه فروش یا دستگاه‌های خودپرداز نیز ناست.
سازمان مرکزی ویزا که مرکب از 6000 کارمند است سه وظیفه اصلی را بعهده دارند:
اول: نخستین وظیفه عبارت است از تدوین، تفسیر و ابلاغ مقرراتی است که براساس آن‌ها تراکنش‌ها پردازش و پایاپای می‌شوند. در صورتی که بین اعضا اختلافی بروز کند ویزا رفع اختلاف بین آن‌ها را برعهده میگیرد.
دوم: نصب و راه اندازی و اداره سیستم‌های کامپیوتری جهانی و شبکه‌های ارتباطاتی جهت ارسال و دریافت مجوز انجام تراکنش‌ها در سطح جهان و پایاپای آن‌ها به صورت الکترونیکی و انتقال مانده بدهکار یا بستانکار اعضا به بانک‌های تسویه.
سوم: گسترش نام ویزا و خدمات این سازمان از طریق تبلیغات و حمایت تجاری و تشکیل دوره‌های آموزشی و هدایت اعضا.
بانک‌ها و موسسات اعتباری و سازمان‌های پردازشگر داده‌ها باید درخواست عضویت خود در ویزا را به یکی از دفاتر منطقه ای ویزا ارسال نمایند.
سازمان ویزا برای این‌که خدمات خود را در سطح جهان گسترش دهد این سازمان را به شش منطقه تقسیم نموده است که به صورت Mesh با یکدیگر مرتبط می‌باشند.
• منطقه آمریکا – مرکز در نیویورک
• منطقه کانادا- مرکز در تورنتو
• منطقه آمریکای لاتین- مرکز در میامی
• منطقه اروپای غربی – مرکز در لندن
• منطقه اروپای مرکزی، شرقی، خاورمیانه و افریقا – مرکز در لندن Central and Eastern Europe Middle East and Africa (CEMEA)
• منطقه آسیا و اقیانوسیه – مرکز در یوکوهاما
در هر یک از مناطق فوق یک مرکز پردازش داده‌های عظیم بنام Visa net Interchange Center (VIC) ایجاد نموده و برای هر منطقه نیز چندین دفتر اداری نیز ایجاد نموده است.
دفاتر منطقه اروپای مرکزی – شرقی – خاورمیانه، در شهرهای دوبی، پراگ، ژوهانسبورگ، مصر، اردن، رومانی و روسیه، اکراین، مراکش و عربستان می‌باشند.
بانک‌ها و موسسات اعتباری ایران چون در منطقه خاورمیانه قرار دارند می‌باید تقاضای عضویت خود را به دفتر دوبی ارسال داشته و پس از قبول عضویت سیستم‌های خود را مستقیما یا از طریق سوییچ مرکزی به VIC لندن مرتبط نمایند. مرکز پردازش عملیات این منطقه در لندن است.
سازمان ویزا پس از دریافت درخواست عضو و پس از ارزیابی وضعیت متقاضی و بررسی کامل مستندات و ترازنامه و گزارش‌های مالی و صورت سود و زیان نسبت به قبول یا عدم قبول متقاضی اقدام و درخواست تایید شده را به مرکز مربوطه ارسال میکند.
پس از قبول عضویت، ویزا یک شماره شش رقمی به عضو تخصیص می‌دهد. بانک‌ها و موسسات اعتباری می‌توانند در درخواست عضو یت نحوه عملیات آتی خود را درج نمایند.
• متقاضی می‌تواند صرفا صادرکننده کارت‌های ویزا شده بنابراین یک شماره شش رقمی بنام Issuer Identification Number (IIN) به آن اختصاص داده می‌شود که تمامی کارت‌های صادره این متقاضی با این شش شماره صادر خواهند شد.
• متقاضی می‌تواند هم صادرکننده کارت و هم بانک پذیرنده کارت (Acquirer) باشد که در اینصورت یک IIN و یک Bank identification number (BIN) به او تعلق میگیرد.
• متقاضی در مقررات جدید نمی‌تواند تنها یک Acquirer باشد. شماره یا شماره‌های مذکور و مشخصات اعضا در یک پایگاه داده‌ها بنام Visa net Interchange Directory (VID) ثبت می‌گردد.
وظایف سازمان صادرکننده کارت
سازمان صادرکننده قبل از صدور کارت باید طرح کارت مورد نظر و نوع آن را (اعتباری/ کارت برداشت) به مرکز منطقه ای ویزا ارسال کند. طرح در کمیته ای به نام Design Committee مورد بررسی قرار گرفته و در صورت موافقت با آن، آرم مخصوص ویزا برای درخواستکننده ارسال می‌شود. درخواست کننده می‌تواند از آن پس کارت‌های خود را با آرم مخصوص ویزا برای مشتریان خود صادر کند.
ساختار مرکز منطقه ای پردازش عملیات کارت
VIC (Visa net Inter change Center)
* در هر مرکز منطقه ای پردازش عملیات کارت دو سیستم کامپیوتری زیر وجود دارد:
* سیستم BASEI:
* جهت انتقال داده‌های تراکنش کارت ویزا از بانک پذیرنده به بانک صادرکننده و دریافت مجوز انجام تراکنش یا عدم انجام آن و ارسال کد مجوز به بانک پذیرنده.
* این سیستم به صورت برخط (Online- Real Time) و 24×7 فعال است.
* سیستم BASEII:
* برای پایاپای تراکنش‌های کارت بین اعضای ویزا مورد استفاده قرار می گیرد. این سیستم عملکردی شبیه به سیستم ساتنا (RTGS) دارد
BASE= Bank of America Service Exchange
سیستم‌های اعضای ویزا
* هر یک از اعضای ویزا جهت انجام تراکنش به دو سیستم سخت افزاری نیاز دارند:
* سیستم Member Interface Processor (MIP)
* که از طریق VSAT مستقیما با سیستم BASE I مرکز منطقه ای در ارتباط است.
* سیستم Member Data Capture (MDC) که فایل پایاپای را دریافت و آن‌ها را به بانک‌های تسویه ارسال میکند.
* ویزا علاوه بر نصب دو سیستم فوق و همچنین VSAT جهت ارتباط با مرکز منطقه ای، نرم افزاری به نام Edit Package را نیز در اختیار هر یک از اعضای خود قرار می‌دهد. . نرم افزار Edit Package برای تهیه فایل (Batch File) تراکنش‌های انجام شده در یک دوره زمانی و ارسال آن برای سیستم BASE II است. ویزا در هر روز دارای سه سیکل زمانی به وقت گرینویچ است.
* دو سیستم فوق در مرکز کامپیوتر هر عضو ویزا نصب می‌شوند. کلیه دستگاه‌های خودپرداز و پایانه‌های فروش عضو از طریق سیستم MIP با سیستم BASE I مرکز منطقه ای ارتباط برقرار می‌کنند.
عوامل تشکیل‌دهنده تراکنش
* در هر تراکنشی که از طریق کارت ویزا انجام می گیرد عوامل زیر وجود دارند:
* دارنده کارت (Cardholder)
* بانک صادرکننده کارت (Issuing Bank)
* پذیرنده کارت (Merchant)
* بانک پذیرنده کارت (Acquirer)
* مرکز منطقه ویزا (VIC)
* سویچ مرکزی (VAP)
مراحل انجام تراکنش
* مرحله 1:
* دارنده کارت جهت خرید کالا به پذیرنده کارت مراجعه می کند.
* مرحله 2:
* پذیرنده کارت با استفاده از پایانه فروش و استفاده از کارت، اطلاعات شامل (شماره کارت، تاریخ انقضاء، شماره شناسایی فردی یا PIN و مبلغ تراکنش) را به بانک پذیرنده کارت که اقدام به انعقاد قرارداد پذیرش کارت ویزا نموده است، ارسال می کند.
* مرحله 3:
* بانک پذیرنده کارت اطلاعات دریافتی را به سویچ مرکزی ارسال می کند. اگربانکی مستقیما با ویزا مرتبط باشد اطلاعات به ویزا ارسال می‌گردند.
* مرحله 4:
* سویچ مرکزی نیز از طریق MIP اطلاعات را به مرکز منطقه ویزا و به سیستم BASE I ارسال می کند.
* مرحله 5:
* سیستم BASE I لندن اطلاعات را به سیستم MIP بانک صادرکننده کارت یا سویچ آن کشور ارسال می کند.
* مرحله 6:
* سیستم کارت بانک صادرکننده حساب دارنده کارت (مانده اعتبار یا مانده حساب) را کنترل و مجوز انجام را صادر میکند.
* مرحله 7:
* بانک صادرکننده، مجوز را به مرکز تبادل اطلاعات کشور خود ارسال و این مرکز مجوز را به BASE I لندن و این مرکز مجوز را به سویچ مرکزی منتقل و او نیز این مجوز را به بانک پذیرنده ارسال و این بانک نیز مجوز را به پذیرنده کارت ارسال و تراکنش انجام می گیرد.
* مرحله 8:
* بانک پذیرنده، یا سویچ مرکزی اطلاعات کلیه تراکنش‌های بین بانکی خارجی را از طریق MDC به سیستم BASE II ارسال و سیستم مذکور نیز پس از پایاپای تراکنش‌ها , مانده (بدهکار یا بستانکار) را به بانک تسویه ارسال و به حساب بانک صادرکننده و بانک پذیرنده کارت منظور (برداشت یا واریز) می کند.
* دارنده کارت پس از دریافت صورتحساب می‌تواند مانده بدهی خود را به یکی از شکل‌های زیر پرداخت کند:
– پرداخت کامل بدهی (Full payment)
– پرداخت بخشی از بدهی (Partial payment)
– پرداخت حد اقل بدهی تعیین شده توسط بانک (Minimum Payment). بدیهی است این پرداخت‌ها پس از مهلت تعیین شده انجام میگیرد. (Grace Period)
* بانک‌ها هیچ‌یک علاقه‌ای به دریافت کامل بدهی مشتریان نداشته و مایلند آن‌ها بدهی خود را به صورت اقساطی پرداخت نمایند. این نوع مشتریان را بانک‌ها به نام (Convenient Users) یا (Dead beat) مینامند. زیرا این‌گونه مشتریانی هیچ بهره‌ای پرداخت نمی‌کنند و نه تنها تشویق نمی‌شوند بلکه بانک‌ها پس از انقضای کارت احتمالا از تمدید آن خودداری مینمایند.
دانستنی های ویزا
* اعضای سازمان ویزا می باید عملیات خود را براساس مقررات اجرایی ویزای بین الملل VIOR: Visa International Operating Regulations انجام دهند که این مقررات پس از عضویت در اختیار اعضاء قرار می گیرد.
* دفاتر هر منطقه ویزا هر سال نسبت به برگزاری سمینارهای آموزشی (دوبار در سال) و کلاس‌های آموزشی برای اعضای حوزه خود اقدام می‌کنند.
* در اکوسیستم صادرکنندگی، کارت‌های ویزا به پول محلی صادر می‌شوند. مثلا درباره اکو سیستم صادرکنندگی ایران، کارت‌های ویزای صادر شده توسط بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری ایرانی به ریال ایران خواهند بود.
* تراکنش‌های غیردلاری در یک منطقه مرکزی با استفاده از جدول تبدیل ارزها (Interchange Table) موجود در VIC آن منطقه به دلار آمریکا تبدیل می‌گردد. سپس مبلغ تراکنش مذکور پس از انتقال به سوییچ کارت بین بانکی هر کشور (برای مثال BENEFIT در بحرین یا BOJ-NET در ژاپن) تبدیل به پول محلی آن کشور می‌شود. درباره تراکنش کارت اعتباری مبلغ تراکنش در حساب دارنده کارت مسدود می‌گردد.
* تراکنش‌های کارت‌های اعتباری ویزا به صورت دو مرحله ای (Dual Message) انجام می‌شود. در مرحله اول مبلغ تراکنش در حساب دارنده کارت مسدود می‌شود. در مرحله دوم پس از تسویه مبالغ بین بانکی، مبلغ واقعی تراکنش از سقف اعتباری (Credit Limit) دارنده کارت کسر شده و سپس مبلغ مذکور پس از کسر کارمزد متعلقه به حساب بانک پذیرنده تراکنش واریز می‌گردد.
* درباره تراکنش‌های کارت‌های ویزای نوع Debit مبلغ تراکنش بلافاصله از حساب دارنده کارت در بانک صادرکننده کسر می‌شود.
* در همه تراکنش‌های خرید، کارمزد (Merchant Service Commission) از حساب فروشنده کسر می‌گردد.
* ویزا بابت هر تراکنش غیردلاری علاوه بر هزینه پردازش، هزینه ای نیز بابت تبدیل ارز (Currency Conversion Fee) دریافت می کند.
* تسویه و واریز به حساب اعضای پذیرنده و صادرکننده در بانک‌های تسویه ویزا انجام می‌شود.
* در تراکنش‌های خرید بخشی از کمیسیون خرید فروشنده به حساب بانک صادرکننده (به خاطر ایجاد فرصت کسب و کار برای پذیرنده) واریز می‌شود.
* در برداشت وجه نقد از دستگاه‌های خودپرداز (Cash Advance) کارمزد از حساب پذیرنده کارت کسر می‌شود. به علت این‌که پذیرنده وجه پرداخت شده به دارنده کارت را با تاخیر دریافت میکند، بخشی از این کارمزد در زمان پایاپای و تسویه تراکنش‌ها به حساب بانک پذیرنده کارت واریز می‌گردد.
* موضوع قابل توجه در صنعت کارت‌های بانکی این است که صدور کارت‌های بین‌المللی در ایران و استفاده از آن‌ها در خارج از کشور موجب خروج ارز (Forex Outflow) و استفاده کارت‌های صادره سایر کشورها در ایران باعث ورود ارز (Forex Inflow) می‌گردد. بنابراین در این مورد بعضی کشورها محدودیت‌هایی جهت ایجاد تعادل بین ورود و خروج ارز پیش‌بینی نموده‌اند.
* کارشناس ارشد شرکت ملی انفورماتیک
منبع: ماهنامه بانکداری آینده – شماره 9