مشروح مصاحبه مجله میدل ایست با مدیرعامل بانک صادرات
محاصره اقتصادی ایران، ناتوان کردن اقتصاد ایران یا خسارت غرب؟بانک صادرات ایران به عنوان یکی از بانک‌های خصوصی برجسته در ایران و خاورمیانه بلندپروازی‌های بین‌المللی در سر دارد. آن گیوم ژانتی، خبرنگار «میدل ایست» با دکتر سیدمحمد جهرمی، مدیرعامل این بانک، مصاحبه‌ای انجام داده و نظرات او را درباره راهبردها و تحلیل‌هایش از تأثیر تحریم‌ها علیه ایران جویا شده است. با توجه به اهمیت این مصاحبه مشروح آن را در ادامه آورده میشود.
لطفاً خلاصه‌ای از تاریخچه بانک صادرات ایران را ارائه بفرمائید .
بانک صادرات ایران 58 سال پیش از سوی بخش خصوصی ایران تأسیس شد و از آغاز تاکنون نقش اساسی در اقتصاد کشور داشته است. پس از انقلاب، این بانک ملی شد و در ژوئن 2009 دوباره خصوصی گردید تا به یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های خصوصی خاورمیانه تبدیل شود. در آخرین مجمع عمومی بانک، بیش از 10 میلیون سهامدار بانک موافقت کردند سرمایه آن را 50 درصد افزایش دهند و با افزودن سودشان به اصل سرمایه، آن را از 6/1 میلیارد دلار به 6/2 میلیارد دلار افزایش دهند. این موضوع توانایی پرداخت ما به مشتریان را می‌افزاید و اجازه می‌دهد تا مبلغی بالغ بر 700 میلیون یورو را وام بدهیم. این افزایش لازم بود، زیرا ما در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز به ارزش 5/12 میلیارد دلار وارد شده‌ایم .
آیا خصوصی‌سازی راهبرد بانک را تغییر داده است؟
ما راهبرد تازه‌ای را تعیین کرده و گروه مدیریتی و قوانین جدیدی را برای اشتغال به کار گرفته‌ایم. همچنین تصمیم گرفته‌ایم حضور جهانی خود را تقویت کنیم.
پیش از خصوصی‌سازی، بانک صادرات ایران قصد داشت فعالیت خود را در سوریه، مالزی، چین و عراق توسعه دهد. آیا هنوز هم این راهبرد را دارید؟ آیا برای حضور در آمریکای لاتین و آفریقا نیز طرحی دارید؟
برای حفظ منابع مشتریان خود، نیاز داریم به لحاظ بین‌المللی توسعه بیابیم. مایلم بر این موضوع تأکید کنم که تجارت خارجی بانک صادرات حدود 3 میلیارد یورو افزایش یافته و به عنوان یک مجموعه خصوصی، سال گذشته تا 7 میلیارد یورو رشد داشته است. ما به این نتیجه دست یافته‌ایم، چون به عنوان یک مجموعه خصوصی، توان آن را داریم که منابع خود را افزایش دهیم. همچنین موفق شدیم در درون خودمان سازماندهی مجددی به وجود بیاوریم. ما رویکرد جدیدی به موضوع «سود» داریم. هم‌اکنون 14 درصد بازار ایران در اختیار ما است و هدفمان این است که تا سال آینده سهم خود از بازار را به 20 درصد افزایش دهیم.
اگر تحریم ها نبود، می‌توانستیم تجارت خود را با اروپا و به ویژه با آلمان و فرانسه سه یا چهار برابر کنیم. بنابراین، از برخی کشورها درخواست کرده‌ایم تا در آنجا فعال شویم و در برخی دیگر از کشورها نیز فعالانه مشغول بررسی هستیم تا بانک‌های جدید خود یا سرمایه‌گذاران مشترکمان را فعال کنیم. در امریکا، یک دفتر نمایندگی داشتیم که در زمان دولتی بودن بانک صادرات بسته شد ولی الان می‌کوشیم دوباره آن را باز کنیم.
بانک صادرات ایران از سپتامبر سال 2006 تحریم گردید. آیا خصوصی‌سازی به شما اجازه می‌دهد تحریم‌ها برداشته شود؟
به خاطر تحریم‌ها، مجبوریم تلاش بیشتری کنیم. یک مدیر کارآمد کسی است که به دنبال فرصت‌ها می‌گردد تا آن‌ها را به تجارت‌های قابل اعتماد تبدیل کند. تحریم‌های آمریکا و اروپا، دولت ایران و تشکیلات دولتی را هدف قرار داده است ولی ما سال قبل به یک بانک خصوصی تبدیل شدیم. به همین دلیل به کمیسیون اروپا و بانک‌های مرکزی انگلیس، فرانسه و آلمان نامه نوشتم و این موضوع را بیان کردم. غرب می‌گوید قصد ندارد که تحریم‌ها بر مردم اثر بگذارد و بانک صادرات اکنون توسط بخش خصوصی ایران اداره میشود.
آیا این کار شما سیاسی است یا مانند بانک ملی ایران در لندن رویه‌های قانونی را دنبال کرده‌اید؟
ما در مورد اتحادیه اروپا و کشورهایی که ما را تحریم کرده‌اند، جنبه‌های قانونی را دنبال کرده‌ایم. من امیدوارم کشورهایی مانند فرانسه با بازنگری‌های حقوقی در سوابق ما ، تحریم‌ها را بردارند.
تأثیر تحریم‌ها بر بانک شما چه بوده است و با این وضعیت جدید چگونه کنار می‌آیید؟ به ویژه از ژوئن 2010 که شورای امنیت دور تازه‌ای از تحریم‌ها را تصویب کرد و هدف آمریکا و اروپا آشکارا ناتوان کردن نظام بانکی ایران و جلوگیری از تجارت، سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری نفتی و گازی به ایران است.
همیشه راه‌هایی برای جلوگیری از اثرگذاری تحریم‌ها وجود دارد. اقتصاد خود انطباق‌های طبیعی‌اش را برای جایگزین کردن مشکلات تحمیل‌شده بر آن انجام می‌دهد و به لحاظ تاریخی نیز می‌بینید که تحریم‌ها روی بسیاری از کشورهای در‌حال‌توسعه اثرات مثبت می‌گذارد و کشورهای تحریم شده که ناچار بوده‌اند با این مشکلات مبارزه کنند، پیشرفت‌های بسیار شگفت‌انگیزی به دست می‌آورند. بنابراین چرا این موضوع در مورد ما مصداق نداشته باشد. ژاک شیراک، رئیس جمهور سابق فرانسه، گفته بود که «مالیات‌های زیاد، مالیات را می‌کشد» و من می‌خواهم بگویم «تحریم‌های زیاد ، تحریم را می‌کشد». بر اساس تحقیقات غربی‌ها، توان ایران در مقابله و انطباق با شرایط و وضعیت‌های دشوار بالاتر از حد معمول است. اگر من جای یک رهبر اروپایی بودم، به جای تحمیل مجازات‌ها بر ایران، تلاش می‌کردم با ایران همکاری کنم و در شرایط برد-برد به توافق برسم.
وقتی غرب از طریق تحریم‌ها قراردادهای خود را از دست می‌دهد، آیا ایران از این موضوع متضرر میشود؟
هر تحریمی می‌تواند تأثیرهای گوناگونی روی دو طرف داشته باشد. این روشن است که کدام طرف در بلندمدت بیشتر می‌بازد. برای مثال پیشرفت‌های شگفت‌آور ما در زمینه صنعت نفت و گاز ایران، به یمن هوش و استعداد مهندسان و دانشمندان ایرانی حاصل شده است. تحریم باعث شده است ما گام‌های بزرگی به سوی جلو برداریم. همان کشورهایی که مجازات‌ها را تحمیل کرده‌اند، خودشان دارند آن‌ها را می‌شکنند، زیرا به بازارهای مهمی همچون بازار ایران نیاز دارند. تحریم اقتصادی برای ملت بزرگی همچون ایران، به دلیلی موقعیت جغرافیایی و نفوذمان در منطقه، تأثیرات اندکی دارد . در بلندمدت، شما می‌توانید به این اطمینان برسید که این ایران نیست که بازنده است.
البته از این موضوع دچار سختی‌هایی می‌شویم، ولی همان‌هایی که ما را زیر بار تحریم‌ها قرار می‌دهند، مثلاً آلمان و فرانسه، خودشان از بیکاری بالا و تأثیرهای بحران اقتصادی رنج می‌برند. وقتی شما سهم خود از بازار را رها می‌کنید، دیگران به سرعت جایتان را می‌گیرند. ما 30 سال است زیر بار تحریم‌ها قرار داریم و آیا شما نتیجه‌ای از این تحریم‌ها گرفته‌اید؟ این در حالی است که اروپا به مقدار فراوانی ضرر کرده ولی در مقابل چین، کره، روسیه و ژاپن بسیار سود برده‌اند.
آیا تحریم‌ها باعث افزایش مشکلات مالی و هزینه‌های مازاد تجاری برای ایران شده است؟
منابع معدنی و نفت و گاز ما مطمئناً از اهمیت حیاتی فراوانی برخوردارند. هزینه‌های برخورد و مقابله با تحریم‌ها بالا است ولی نفع ما و حاشیه‌های آن نیز امروزه به قدری خوب است که ما کاملاً حاضریم دو برابر این را بپردازیم تا در شرایط سکون نباشیم.
آیا این مسئله تنها به دلیل افزایش قیمت نفت و کسب درآمدها و ذخیره ارزی فراوان میسر شده است؟
مسلماً هم نفت است و هم مشتقات نفتی و هم معدنی. نفت مهم است، ولی همه چیز نیست. اگر ما تنها با یک سود حاشیه‌ای 3 تا 6 درصدی کار می‌کردیم، نگرانی شما برای من قابل فهم بود. حتی اگر بازگشت سرمایه مانند سابق به جای 2 تا 4 سال، 5 یا 6 سال هم طول بکشد، باز هم سرمایه‌گذاران خوشحال‌اند. اگرچه شاید برای همه طرح‌ها اینطور نباشد، ولی در برخی از آن‌ها حاشیه سود به دست آمده تا 30 درصد می‌رسد. لذا شما می‌بینید که ما حرکت زیادی در زمینه «سود» می‌توانیم انجام دهیم.
به لحاظ تاریخی نیز شهرت و اعتماد بانک‌های ایرانی در جهان همیشه در سطح ممتازی بوده است. امروزه، ما در وضعیتی هستیم که به خاطر تحریم، پول‌هایمان در نزد بانک‌های غربی توقیف شده است ولی فراموش هم نکرده‌ایم که ایران هم به غرب پول می‌دهد. خوب آن‌ها چگونه می‌خواهند آن را بپردازند؟ اگر غرب پول خود را بخواهد پس بگیرد شما می‌توانید به آن‌ها بگویید خوب از مبالغ بلوکه شده بردارید. بنابراین چه کسی در این بازی ضرر می‌کند؟ البته ما کاملاً برای ادای تعهدات خود آماده‌ایم و همیشه به آن عمل کرده‌ایم، ولی یک بار دیگر هم به این موضوع بیندیشید که کدامیک از این دو بانک‌های ایرانی یا بانک‌های غربی و اقتصادهایشان بازنده واقعی این ماجرا هستند؟
یکی دیگر از نتایج بی‌سابقه تحریم‌ها که شما را شگفت‌زده خواهد کرد این است که از یک سو غرب می‌گوید که می‌خواهد با پولشویی و بهشت‌های مالیاتی مبارزه کند، ولی از همان زمانی که شما تحریم‌ها را تحمیل کرده‌اید، بازار سیاه اقتصادی شکوفا شده است. برای مثال، اگر ما نقل و انتقال‌های مالی سوئیفت انجام می‌دهیم، برای این موضوع یک شماره مرجع وجود دارد و خیلی روشن است که پول از کجا می‌آید و به کجا می‌رود؛ ولی در هر حال، تحریم «نقاط خاکستری» زیادی به وجود می‌آورد. چه کسی از تحریم کردن بانکی با 60 سال تجربه که شعبه‌هایش در سراسر جهان وجود دارد، سود می‌برد؟ ما در منطقه فوق‌العاده حساسی در زمینه پولشویی و هرگونه خلاف قرار داریم و به جای کمک به ما، شما چوب لای چرخ ما می‌گذارید.
سهم شما از تجارت داخلی و خارجی ایران چقدر است و آیا با تحریم‌ها تغییری در این سهم به وجود آمده است؟
فعالیت‌های داخلی 90 درصد و فعالیت‌های بین‌المللی ما 10 درصد فعالیت‌هایمان را تشکیل می‌دهد. این 10 درصد کاهش نیافته و در حال افزایش است. اگر تحریم‌ها ادامه یابد، تا به عنوان مدیرعامل مجبور خواهم بود از کارکنانم در فرانسه، آلمان و انگلستان کم کنم. باز هم می‌پرسم چه کسی از این موضوع متضرر خواهد شد؟
پس شما از تحریم‌ها استقبال می‌کنید؟
نه، ما فقط همان را برای انجام امور تغییر می‌دهیم و در بلندمدت این غرب است که بازنده خواهد بود. کشورهایی مانند چین، ترکیه و کره جنوبی کشورهای نوظهور صنعتی‌اند. ایران یک تاریخ هزاران ساله دارد و اروپا نیز به لحاظ فرهنگی بسیار غنی است. اساساً ما علاقه‌مندیم با کشورهایی فعالیت‌هایمان را توسعه دهیم که با آن‌ها نقاط مشترک فرهنگی و صنعتی داریم، ولی با این وضع شما هیچ گزینه‌ای برای ما نگذاشته‌اید. فرانسه و آلمان در ساخت نیروگاه بوشهر متعهد بودند. اگر آن‌ها به تعهدات خود عمل کرده بودند، ایران مجبور نبود به سمت روسیه برود .
ایران در ماه آگوست گذشته اعلام کرد که می‌خواهد دلار و یورو را در روابط تجاری خود کنار بگذارد. به عنوان یک بانکدار، شما فکر می‌کنید این شدنی است؟
به عنوان یک فرد و نه به عنوان یک بانکدار، اطمینان دارم که زمان حاکمیت یک ارز خاص همچون دلار یا یورو بر جهان تمام شده است و ارزهای دیگری هم ظهور کرده‌اند که دیر یا زود نقش بزرگتری را در بازار ایفا خواهند کرد. در همین ایران، ما 5 سال پیش مقادیر زیادی از ارز خود را به طلا تبدیل کردیم که الآن قیمت آن حدود زیادی بالا رفته است. به لحاظ تاریخی، هر بار که اروپا از امریکا پیروی کرده، بازنده بوده است. اگر به 30، 40 سال پیش نگاه کنید، هیچ دلیلی برای اینکه این نظر تغییر کرده باشد، نمی‌بینید. دوستان آمریکایی شما در ریسک کردن خوب‌اند ولی هیچ‌وقت برنده نمی‌شوند.
بانک‌های ایرانی 5/37 درصد درآمدهای کلی توافقات شریعت (بانکداری اسلامی) که بالغ بر 235 میلیارد دلار میشود را در اختیار دارند و 6 بانک ایرانی در جمع 10 مؤسسه بزرگ اسلامی قرار دارند. آیا در بحث تأمین اعتبارات مالی به این شکل ویژگی خاصی وجود دارد؟
نه، کاملا ساده است. ما از شریعت اسلامی پیروی می‌کنیم و هیچ تفاوتی وجود ندارد. تنها یک ویژگی است. در ایران این امکان وجود دارد که سرمایه‌گذاری اولیه به اضافه یک حداقل سود از همان ابتدای شروع کار تضمین شده باشد.
چه طرح‌های بلندپروازانه‌ای برای آینده فعالیت‌هایتان دارید؟
در وهلة اول و به عنوان یک بانک خصوصی، قصد داریم در بعد بین‌المللی توسعه پیدا کنیم و در زمینه‌های زیرساختاری در جهان سرمایه‌گذاری داشته باشیم؛ زیرا بیشتر مشتریان ما سرمایه‌گذاران ایرانی‌اند. در آمریکای لاتین و آفریقا هم طرح‌هایی داریم. با برخی از این کشورها توافق کرده‌ایم در زمینه‌های سرمایه‌گذاری مشترک فعال شویم . برای مثال، ما در آمریکای لاتین یا آفریقا، کارخانه‌های سیمان خاص متعلق به خودمان را داریم. همچنین در زمینه ساخت سدهای برق آبی فعال شده‌ایم. این سرمایه‌گذاری‌ها از طریق منابع مالی و سرمایه‌گذاری‌های خاص خودمان انجام شده‌اند. اگر شما به تحریم‌هایتان ادامه دهید، در 5 تا 10 سال آینده، ما در کشورهای همسایه نیز نیروگاه‌های هسته‌ای بنا خواهیم کرد. در شش ماه گذشته، سرمایه‌گذاری‌های ما در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیای مرکزی سه برابر شده است.
ایران در چهارچوب طرح‌های پنج‌ساله‌اش برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری‌های 200 تا 250 میلیون یورویی در سال، در طرح‌های زیربنایی و بانکداری خود دارد. بانک صادرات در حال برنامه‌ریزی است تا سهم خود از بازار را به 30 درصد افزایش دهد. چگونه کسی می‌تواند این واقعیت‌ها را نادیده بگیرد و از چنین بازار مهمی غایب باشد.
توضیحات مجله «میدل ایست» برای خوانندگانش
سید محمد جهرمی 51 ساله است و دکترای مدیریت استراتژیک دارد. او در مشاغل مختلف سیاسی و اقتصادی و دانشگاهی فعالیت داشته است. وی در 23 سالگی استاندار زنجان در غرب ایران بوده و از آن زمان به بعد به عنوان استاندار فارس و دیگر مناطق ایران کار کرده است. دکتر جهرمی مدتی نیز رئیس دانشکده بازرگانی دانشگاه آزاد تهران و همچنین عهده‌دار برنامه «چشم‌انداز برنامه اقتصادی» بوده است. این برنامه، چشم‌انداز برنامه بیست ساله ایران را ترسیم می‌کند و در حال حاضر در حال اجرا است . پیش از انتصاب به عنوان مدیرعامل بانک صادرات ایران، دکتر جهرمی وزیر کار و امور اجتماعی بود و از آن زمان به بعد همه مسئولیت‌های سیاسی را کنار گذاشت.
بانک صادرات ایران اولین بانک خصوصی ایران است که در میان 100بانک خاورمیانه رتبه هفدهم را از آن خود کرده است. این بانک صاحب دو بانک مستقل دیگر و دارای 22 شعبه خارجی نیز می‌باشد و از 40 سال پیش تاکنون در کشورهای فرانسه و آلمان نیز فعال بوده است. بانک صادرات در داخل ایران 30 هزار شعبه دارد و 34 میلیون حساب بانکی در داخل و خارج از ایران در آن افتتاح شده است. این بانک 38 هزار کارمند داخلی و خارجی دارد.