فناوری، تهدیدی برای کتابهای کاغذی
اعتماد نوشت:
طی یک سال گذشته محبوبیت کتابهای الکترونیک رو به افزایش گذاشته است. خواندن کتابهای الکترونیک روی نمایشگرهای رایانه‌های خانگی در حال حاضر از محبوبیت شگفت‌انگیزی برخوردار است
مهسا بخشی پور عادت قدیمی خواندن کتاب به تازگی دیجیتالی شده و امروزه کتابخوانهای الکترونیکی به‌شدت مورد استقبال کاربران قرار گرفته‌اند به نحوی که گفته می‌شود این تجهیزات نوظهور توانسته‌اند بار دیگر توجه بسیاری از افراد را به مطالعه متمرکز کنند و آمارها نشان می‌دهد امکانات اتصال به اینترنت این تجهیزات نیز باعث شده نیمی از کاربران کتاب خوان‌های الکترونیکی بیشتر به مطالعه روزنامه، کتاب و مجلات بپردازند و در حال حاضر نیز بیش از 10 درصد از افراد در جهان از کتابخوانهای الکترونیکی استفاده می‌کنند؛ تجهیزاتی که دیدگاه انسان را نسبت به استفاده از رسانه‌ها متحول ساخته‌اند. این بررسی‌ها نشان می‌دهد آمار فروش کتابهای الکترونیکی در این سایت نسبت به کتابهای جلد‌دار افزایش یافته و محبوبیت کتابهای الکترونیک و تجهیزات مورد نیاز برای خواندن آنها نیز طی یک‌سال اخیر رو به افزایش گذاشته است.
ابزارهای فناوری را برای مطالعه به خدمت بگیریم
استفاده از ابزارهای الکترونیکی و دیجیتالی به عنوان جزیی از فناوری مدرن در جهان، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بشر به شمار می‌رود که توانسته جنبه‌های مختلف زندگی انسان را متحول سازد، به نحوی که در حال حاضر نبود ابزارهایی که بر پایه فناوری تولید می‌شوند، می‌تواند اختلالاتی گاه جبران‌ناپذیر در روند زندگی انسان به وجود آورد. در این میان برخی نسبت به تغییر نگرش و الگوهای زندگی انسان در عصر فناوری هشدار داده و معتقدند فناوری، بسیاری از عادات قدیمی انسان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد اما ورود کتابهای الکترونیکی و ابزارهای مورد استفاده در این عرصه تا حدی ثابت می‌کند که حتی عادت مطالعه نیز در عصر دیجیتال از بین نمی‌رود.
علاوه بر کتابخوانهای دیجیتالی که ابزاری از جمله لوح‌های رایانه‌یی و نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی در این زمینه هستند، کتابخانه‌های دیجیتال و انتشارات آنلاین نیز از فناوری‌های ارزشمندی است که به تازگی رواج بسیار زیادی در جهان مجازی پیدا کرده و شرکت‌های مختلفی به استفاده از آن روی آورده‌اند. در حال حاضر شرکت بزرگی مانند گوگل، موتور جست‌وجوی کتاب و کتابخانه الکترونیکی راه‌اندازی کرده و کتابهای دیجیتال سایت آمازون نیز به‌راحتی قابل دسترس خواهد بود. سونی، نخستین کتاب الکترونیک بی‌سیم را به بازار عرضه کرده و ابزارهای مختلفی در جهان برای استفاده از کتابهای دیجیتالی به کار برده می‌شود که تبلت‌ها و لوح‌های رایانه‌یی از جمله آنها هستند. به همین دلیل بررسی‌ها نشان می‌دهد طی یک سال گذشته محبوبیت کتابهای الکترونیک و تجهیزات مورد نیاز برای خواندن آنها در امریکا رو به افزایش گذاشته است. در واقع خواندن کتابهای الکترونیک روی نمایشگرهای رایانه‌های خانگی در حال حاضر از محبوبیت شگفت‌انگیزی برخوردار است و همین امر، فروش کتابهای الکترونیک را با افزایش قابل توجهی مواجه کرده است.
آیا فناوری تهدیدی برای کتابهای کاغذی خواهد بود
به‌رغم آنکه پیش‌بینی می‌شد کتابخوانهای الکترونیکی تهدیدی برای صنعت کتاب محسوب شود اما سایت آمازون که یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی است، «کتاب‌خوان کیندل» را به عنوان ابزار مطالعه کتابهای الکترونیکی به همراه فروشگاهی از هزاران عنوان کتاب الکترونیکی به بازار عرضه کرده که با استقبال بسیار خوبی از سوی دوستداران فناوری روبه‌رو شده است. صنعت تولید ابزار مطالعه کتابهای الکترونیک یا E-Bookها یا همان نمایشگرهای ویژه‌یی که برای خواندن متون الکترونیک مورد استفاده قرار می‌گیرند، در سال 2006 با ارائه کتاب الکترونیک بی‌سیم سونی متحول شد و این تحول با ارائه کتابهای الکتریکی کیندل در سال 2007 افزایش پیدا کرد. هم‌اکنون شرکت اپل با ارائه لوح‌های رایانه‌یی و تبلت‌هایی مانند آی‌پد، آیفون و آی‌پاد توانسته بخشی از صنعت کتاب دیجیتال را از آن خود کند. در همین حال سونی نیز که نخستین بار کتاب الکترونیکی بی‌سیم را عرضه کرد، با کتاب‌خوان «سونی ریدر» توانسته خود را در جمع فناوران کتاب و کتاب‌خوانی قرار دهد. کتابخانه دیجیتال گوگل نیز که با نام google books شناخته می‌شود و کتابفروشی آنلاین بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان را در بر دارد. حتی گوگل برای کاربران خود که از طریق تلفن همراه به اینترنت دسترسی دارند، امکان استفاده از هزاران نسخه کتاب دیجیتالی را فراهم کرده است. در همین حال بسیاری از کتابخانه‌های بزرگ دنیا به صورت الکترونیکی درآمده‌اند تا تمام ابزارهای فناوری برای مطالعه و کتاب‌خوانی به کار گرفته شود. برخی پایگاه‌های الکترونیکی مانند Ebrary و NetLibrary نیز به تهیه مجموعه‌های وسیعی از کتابهای الکترونیکی و ارائه آن به دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی وپژوهشی اقدام کرده‌اند. این پایگاه‌ها علاوه بر گردآوری مجموعه‌های ارزشمندی از کتاب الکترونیکی، ابزار و نرمافزارهای لازم برای سهولت استفاده از این نوع کتاب‌ها را نیز تعبیه کرده‌اند. هم‌اکنون حتی از تلفن‌های همراه هوشمند نیز به عنوان ابزار مطالعه استفاده می‌شود چرا که با وجود اینکه کتابخوانهای الکترونیکی همچنان برای بسیاری از افراد گران‌قیمت به حساب می‌آید و با گسترش و پیشرفت تلفن‌های هوشمند پیش‌بینی می‌شود که کاربران با توجه به هزینه کتابهای الکترونیکی تلفن‌های هوشمند را به عنوان جایگزین مورد استفاده قرار دهند. حتی برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد دانلود نرمافزارهای خواندن کتابهای الکترونیک مخصوص تلفن‌های هوشمند از فروش کتاب‌خوان کیندل پیشی گرفته است.
مقاومت کتابهای کاغذی
با وجود آنکه کاربران فناوری کتاب دیجیتال را خوشایند دیده و از آن استقبال کرده‌اند اما با این همه، تکنولوژی کتابهای الکترونیک با مقاومت بی‌نظیر گروهی از افراد نیز مواجه شده است؛ افرادی که کتابهای کاغذی و چاپ شده را با هیچ نوع کتاب دیگری عوض نمی‌کنند. به همین دلیل مشهورترین ابزارهای جدید مطالعه کتاب در حال حاضر کیندل و سونی هستند که سعی دارند با استفاده از فناوری‌ای به نام جوهر الکترونیک ظاهر متون نمایش داده‌شده در نمایشگر را شبیه متون چاپی کنند. فناوری جوهر الکترونیک باعث ایجاد محدودیت‌هایی در ابزارهای مطالعه از قبیل عدم توانایی در استفاده از نور پس‌زمینه، عدم استفاده از رنگ و کند بودن در به‌روز شدن به وجود می‌آورند که در کنار امکاناتی که تولیدکنندگان کتابخوانهای الکترونیکی برای خریداری متون کتابهای الکترونیک برای کاربران فراهم آورده‌اند، بسیاری از افراد علاقه‌یی به استفاده از این تجهیزات نداشته و ترجیح می‌دهند بدون صرف پول، این کتاب‌ها را درون لپ‌تاپ یا رایانه خانگی و حتی تلفن‌های هوشمند مطالعه کنند. بر اساس تحقیقات منتشر شده، اغلب افراد در کشورهای توسعه‌یافته رایج‌ترین روش برای مطالعه کتابهای الکترونیک را رایانه‌های شخصی می‌دانند و از رایانه برای خواندن کتاب استفاده می‌کنند که این امر می‌تواند زنگ خطری برای صنعت تولید ابزار مطالعه کتابهای الکترونیک به شمار رود به همین دلیل صنعتگران این عرصه تمام تلاش خود را به‌کار می‌بندند تا با استفاده از فناوری جوهر الکترونیک نقص‌های موجود در کتاب?خوان‌های الکترونیک را جبران کنند.
اطلاعات الکترونیکی سه میلیون برابر
مطالعات جدید صورت گرفته نشان می‌دهد در سال 2010 بالغ بر 988 میلیارد گیگابایت اطلاعات در سراسر جهان تولید شده که این حجم اطلاعات الکترونیکی سه میلیون برابر کتب چاپ شده در طول تاریخ است و از آنجایی که حجم اطلاعاتی که انسان در طول روز از طریق ابزارهای فناوری کسب می‌کند به اندازه بیش از 174 روزنامه تخمین‌زده شده، به نظر می‌رسد چنانچه ابزارهای الکترونیکی که در خدمت کتاب و کتاب‌خوانی به کار می‌رود این روند توسعه‌یی خود را پیش گیرد، روزی همه کتابهای جهان را از طریق این ابزار خواهیم خواند. هم‌اکنون نیز هزاران نسخه از کتابهای کمیاب و دست‌نوشته‌های ارزشمند و قدیمی به صورت آنلاین منتشر شده و در کتابخانه‌های دیجیتال دنیا عرضه می‌شود. کتابخانه دیجیتال جهان برای دستیابی به کتابهای کمیاب و نایاب، نقشه‌ها، خط‌نوشته‌ها، فیلم‌ها و عکس‌های مختلف از سرتاسر جهان تاسیس شده و با جمع‌آوری بی‌قیمت‌ترین آثار هنری از چین باستان تا خط‌نوشته‌های ایران یا تصاویری از امریکای لاتین اولیه به سومین کتابخانه بزرگ دیجیتالی جهان تبدیل شده و پس از موتور جست‌وجوی کتاب گوگل و پروژه یوروپینای اتحادیه اروپا قرار گرفته است.
وضعیت کتابهای الکترونیکی در ایران
اگرچه کارشناسان معتقدند که استفاده از کتابهای دیجیتالی می‌تواند آثار سوء صنعت چاپ روی محیط زیست را کاهش دهد، در کشور ما کتاب دیجیتال به صورت محدود در بسترهای نرمافزارهای چند رسانه‌یی، اینترنت و شبکه موبایل عرضه می‌شود. متاسفانه در حال حاضر محتوای دیجیتال در کشورما تنها روی بستر اینترنت عرضه می‌شود و به دلیل محدودیت در پهنای باند اینترنت شاهد رونق خوبی در این زمینه نیستیم؛ اما مسوولان امیدوارند شبکه ملی اطلاعات کشور که در قالب آن اینترنت و سایر خدمات ارائه می‌شود، برای اطلاعات دیجیتال به‌ویژه کتابهای الکترونیک مزیت خاصی قائل شود. با این حال کارشناسان معتقدند در صورتی که پهنای باند وسیع در خدمت کتاب دیجیتال قرار گیرد، بسیاری از محدودیت‌های پیش راه توسعه کتاب‌خوانی دیجیتال و کتاب دیجیتال رفع خواهد شد. هم‌اکنون نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال ایجاد بسترهای اقتصادی لازم برای تولیدکنندگان محتوای دیجیتال است چرا که در صورتی که حقوق پدیدآورندگان در کتابهای دیجیتال حفظ نشود، عملا کسب وکاری در این حوزه شکل نخواهد گرفت و باید با انتشار محتوای کتاب دیجیتال به صورت غیرقانونی مقابله صورت گیرد.