برای حل مشکلات آب نیازمند «بسته سیاستی» هستیم / باید به «واردات مجازی آب» توجه کنیم

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک به نقل ازخبرگزاری تسنیم، احمدعلی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: برای خروج از بحران آب و اصلاح وضعیت موجود، نیازمند یک «بسته سیاستی» در مورد آب هستیم که برای همه بخش‌ها به طور همزمان برنامه داشته باشد. در کشورزی مانند کشور ما باید همه مسایل مربوط ب توسعه با توجه به وضعیت آب در کشور برنامه‌ریزی شود.

وی گفت: اگر به مسایل مربوط به آب در کشور نگاهی داشته باشیم می‌بینیم که هرکجا از نظر آب وضعیت بهتری داشته، محیط زیست نیز کمتر آسیب دیده است. عملا برای نجات محیط زیست باید مسئله آب را حل کنیم. از طرف دیگر درصورت حل معضلات آب، منافع اقتصادی کشور نیز تامین خواهد شد. یکی از مصارف آب در بخش کشاورزی است. قطعا بدون داشتن آب کافی نمی‌توانید کشاورزی پایداری داشته باشیم.

کیخا افزود: اگر ایران کشوری بدون مشکل آب بود، نگرانی نیز وجود نداشت. ولی به یاد دارم در کمیسیون کشاورزی مجلس، دیداری با مقام معظم رهبری داشتیم و آنجا نیز عرض کردم که در دی ماه 1389 وزیر محترم نیرو گزارشی را به شورای عالی آب ارائه کردند و گفتند متوسط بارندگی کشور تا پایان دی‌ماه 1389، تنها 19 میلیمتر بوده است. در کنفرانس جهانی آب در سال 2003 مطرح شد که ما باید بپذیریم که آب و هوای کره زمین تغییر کرده است. در آن زمان خدمت رهبر معظم عرض کردم، با توجه به این تغییرات، چه کسی می‌تواند تضمین کند که در اسفندماه و بعد از زمان بارش‌های زمستانی نیاییم و بگوییم که میزان بارش فقط 19 میلیمتر بوده! اگر چنین اتفاقی رخ دهد و ما فقط 19 میلیمتر بارش (از متوسط 250 میلیمتر) داشته باشیم، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ آیا می‌توانیم بازهم تولید داشته باشیم؟
وی که خود دانش‌آموخت، «مدیریت آب» در کشور استرالیا است درباره مدیریت آب در ایران گفت: ما در طول سال‌های گذشته به درستی اندیشه نکرده‌ایم. منابع آب زیرزمینی، معمولا به عنوان ذخایر احتیاط کشورها محسوب می‌شوند اما ما با شدت تمام این ذخایر را برداشت کرده‌ایم. در بسیاری از نقاط، سطح آب زیرزمینی به شدت افت کرده و جبهه‌های آب شور پیشروی کرده است.

معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: آب شرب خیلی از شهرها در گذشته مستقیما از چاه به دست می‌آمد چون آب شیرینی داشتند اما مثلا در شهر زاهدان، آب چاه‌ها دیگر شیرین و قابل شرب نیست. در کرمان هم با همین مسئله روبرو هستیم. ما آب را اعماق زمین بیرون می‌آوریم و با آن گندم و ذرت می‌کاریم. به نظر من اینکار درست نیست.

باید به واردات «آب مجازی» توجه کنیم

وی گفت: در مدیریت آب در جهان، بحث «آب مجازی» مطرح است. یعنی کشوری که مثل کشور ما خشک است، هیچ وقت محصولاتی با نیاز آبی بالا را تولید نمی‌کند. در عوض آنها را وارد می‌کند. با این کار به صورت مجازی، آب وارد کشور شده است.

معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: یکی از ملاحظاتی که باید در صادرات و واردات کشور در نظر گرفت این است که ما هرگز نباید محصولات پرآبی را تولید و صادر کنیم. یعنی صادرات ما باید بر محصولاتی متمرکز شود که دارای کمترین مصرف آب هستند. این محصولات صرفا محصولات کشاورزی نیستند. سایر محصولات و کالاهای صنعتی نیز شامل این محصولات می‌شوند.

کیخا ادامه داد: به بیان دیگر، ما باید مسیر توسعه کشور را بر مداری پیش ببریم که محصولاتی با کمترین میزان مصرف آب شیرین تولید کنیم. برعکس باید محصولاتی را وارد کنیم که دارای بیشترین مصرف آب باشند که به صورت جازی، حجم زیادی آب را ارد کشور کرده باشیم.

به جای «تامین آب» به سراغ «بهینه کردن مصرف» برویم

کیخا تصریح کرد: در بخش‌های مختلف مصرف آب، ما از کمترین بهره‌وری آب برخوردار هستیم. مثلا در بخش آب شرب، میزان زیادی آب در شست و شو و مصارف خانگی هدر می‌رود در صورتی که امروزه در جهان، حتی بحث توالت‌های خشک مطرح است. دنیا امروزه برای بهره‌ری هرچه بیشتر از آب به طرف بحث‌هایی رفته که ما کلا با آن بیگانه‌ایم و در مورد آن فکر نکرده‌ایم.

وی ادامه داد: در بخش کشاورزی، ما بیشترین چالش را داریم. ما هنوز با صراحت و دقت قادر نیستیم بگوییم که راندمان آبیاری در کشاورزی کشور ما چقدر است. اعداد زیادی از 30 تا 45 درصد اعلام می‌شود در حالی که واقعا اینطور نیست.

این متخصص مدیریت آب گفت: بنابراین به جای آنکه بر طرح‌های تامین آب مانند احداث سد متمرکز شویم، بهتر است بر بهینه کردن مصرف آب متمرکز شویم و راندمان مصرف آب را بهبود ببخشیم. هزینه آن نسبت به سدها کمتر است و زمینه مشارکت بخش خصوصی و مردم در این کار وجود دارد و سریع‌تر نیز قابل وصول است.

رابطۀ برنامه‌های کشور با آب مورد سنجش قرار بگیرد

معاون سازمان حفاظت محیط زیست همچنین تاکید کرد: من معتقدم هر کاری که در ایران صورت می‌گیرد، باید رابطه‌اش با آب مورد سنجش قرار بگیرد. این یک نکته استراتژی و امنیتی برای کشور ما است.

وی ادامه داد: معتقدم مدیریت کشور در دولت آتی و وزارتخانه‌های ذی‌ربط باید به طور جد بر مصرف بهینه آب متمرکز شوند. اگر چنین نکنیم، با توجه به وضعیت منابع آب و هشدارهای پی‌درپی سازمان‌های بین‌المللی، ما با چالش‌ها و بحران‌های جدی روبرو خواهیم شد.

کیخا تصریح کرد: مسئولان باید یک نکته را در نظر داشته باشند. معمولاً بشر بر اساس آنچه تجربه کرده است، پیش‌بینی می‌کند ولی این به مفهوم آن نیست که تجربیات ما، همۀ چیزی است که قرار است اتفاق بیافتد. خیلی از وقایع هست که در چند سال گذشته در جهان اتفاق افتاد و هرگز بشر به آن فکر نمی‌کرد. مانند انواع سونامی‌ها، طوفان‌های بسیار شدید، حادثه 11 سپتامبر و یا سیل در پاکستان که عرض رودخانه «سند» 90 کیلومتر شد. اگر درباره هر یک از این پدیده‌ها قبل وقوعشان از کسی می‌پرسیدی، باورش برای همه سخت بود.

وی افزود: از این اتفاقات باید درس بگیریم و آن این است که در مورد سیلاب‌ها، خشکسالی‌ها و.. ممکن است بعضی از وقایع را تجربه نکرده باشیم، ما به این مفهوم نیست که اتفاق نمی‌افتند. احتمال وقوع چنین اتفاقاتی کم است اما محال نیست.

نیازمند یک بسته سیاستی برای حل مشکلات آب هستیم

کیخا همچنین خاطر نشان کرد: حل مسایل آب و مشکلات آن نیازمند یک بسته سیاستی است. ما نمی‌توانیم با یک اقدام بگوییم که مسایل‌مان در زمینه آب حل شده است. ما هم در مدیریت عرضه و هم در مدیریت مصرف باید ورود پیدا کنیم. البه ممکن است در بعضی بخش‌ها سریع‌تر جواب بگیریم ولی ما باید در همه بخش‌ها برنامه داشته باشیم و به طور همزمان این برنامه‌ها را اجرا کنیم.

وی گفت: در حال حاضر آب در کشور کالایی رایگان است و هر کالایی رایگان باشد در استفاده از آن با بازدهی خوب فاصله می‌گیریم. در بخش کشاورزی، به غیر از کشاورزانی که چاه عمیق دارند، بقیه کشاورزان هزینۀ خاصی برای آب پرداخت نمی‌کنند. مثلا در همین بخش، افزایش قیمت کود، بر مصرف این نهاده تاثیرگذار بود و باعث اصلاح رفتار کشاورزان شد. در بخش آب هم یکی از روش‌های اصلاح رفتارها، تنظیم صحیح قیمت است.