رشد صعودی مصرف اسکناس در اروپا

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک،به نقل از دنیای اقتصاد گزارش‌های منتشر شده از میزان استفاده «یورو» در معاملات نقدی نشان می‌دهد که از سال 2002 تاکنون به‌رغم پیشرفت‌های گسترده در زمینه «پرداخت‌های الکترونیکی و فناوری اطلاعات» میزان استفاده از اسکناس در منطقه یورو رو به رشد بوده است. این آمار نشان می‌دهد که از اواخر فوریه سال 2002 (در زمانی که یورو در 12 کشور اروپایی به عنوان اسکناس مورد پذیرش قرار گرفت) تا اواخر دسامبر سال 2010، استفاده از وجه نقد، حدود 241 درصد رشد داشته است. آمار منتشر شده حاکی از آن است که میزان استفاده یورو از 246 میلیارد یورو در پایان فوریه 2002 به 840 میلیارد یورو در پایان دسامبر 2010 رسیده است.
همچنین این گزارش گویای این مطلب است که افزایش استفاده از اسکناس در این مدت تا سال 2008 روندی یکنواخت را پشت سر گذاشته بود. مهم‌ترین تغییر عمده در این دوره را می‌توان در اکتبر سال 2008 و به دنبال سقوط بانک‌های مهم در اروپا دانست. پیامدهای ناشی از این بحران، باعث شد که در دو ماه سپتامبر و اکتبر 2008 حدود 35 میلیارد یورو به میزان اسکناس در جریان اضافه شود. بررسی‌های داده‌ای از این دوره حاکی از آن است که بخش بزرگی از این تقاضا که در «خارج از منطقه یورو» شکل گرفته و مربوط به اسکناس‌هایی با رقم بالا بوده است. همچنین با توجه به اینکه در موجودی فیزیکی خزانه در این مورد تغییر قابل‌توجهی رخ نداده بود، می‌توان نتیجه گرفت تقاضای اضافی ایجاد شده به‌واسطه وظیفه ذخیره ارزش پول در دوره نااطمینانی، شکل گرفته است. در پایان سال 2009، بحران مالی بر حجم اسکناس تاثیر شگرفی داشت و به عقیده بسیاری از کارشناسان، مهم‌ترین دلیل روی آوردن مردم به سوی وجه نقد را می‌توان در وظیفه این ابزار به عنوان «ذخیره ارزشمند» دانست.
 در برآوردی که توسط کارشناسان صورت گرفت، عنوان شد اسکناس‌های در جریان به‌منظور تسهیل معاملات نقدی در منطقه یورو در سال 2008، حدود 250 میلیارد بوده که این رقم در حدود یک سوم کل مبلغ اسکناس در جریان در پایان این سال بوده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که این مبلغ بدون در نظر گرفتن اسکناس‌هایی است که در خزانه بانک‌ها نگهداری می‌شد؛ بنابراین می‌توان گفت که مابقی اسکناس‌ها به‌عنوان ذخیره مورد استفاده گرفته یا خارج از منطقه یورو بوده است.
بر اساس ترازنامه بانک‌های منطقه یورو، در پایان سال 2008 حدود 60 میلیارد یورو به‌عنوان موجودی خزانه نگهداری می‌شد. علاوه‌بر این برآورد می‌شود که در این سال،20 الی 25 درصد از اسکناس‌های یورو خارج از منطقه یورو در جریان بوده است. بنابراین مبلغی در حدود 250 الی 300 میلیارد یورو، به‌عنوان ذخیره در منطقه یورو مورد استفاده قرار گرفته است. رابطه استفاده از اسکناس‌های بالا و نوسانات در اقتصاد منطقه یورو رابطه مستقیمی بوده و در دوران بحران اقتصادی در اواخر سال 2008 تا سال 2009 روی آوردن به اسکناس‌های با رقم بالا رواج یافت. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بخش زیادی از تقاضای ایجاد شده برای اسکناس‌های 500‌یورویی بوده است.
این موضوع تا جایی ادامه پیدا می‌کند که در سال 2010 صرفا اسکناس‌های 50 و 100 یورویی با رشد مواجه بوده و به ترتیب رشد 4/5 و 7/6 درصدی را پشت سر گذاشتند. این در حالی بود که در همان مقطع، سایر اسکناس‌ها، نرخ رشد سالانه‌ای کمتری داشتند. این آمار می‌گوید رشد اسکناس 10 یورویی، حدود منفی 1/0 و همچنین اسکناس 20 یورویی 3/2 درصد بوده است. این رویکرد به‌دلیل تورم پایینی که در آن زمان در منطقه یورو وجود داشت (میانگین تورم در سال 2008 در حدود 3/3 درصد بود) به نظر منطقی می‌رسید. مشابه این تفکر را می‌توان در سال‌های اخیر در اقتصاد ایران نیز مشاهده کرد، با این تفاوت که در دوره نوسانات اقتصادی کشور، مردم به جای سرمایه‌گذاری در اسکناس، به‌سمت دیگر بازارها نظیر سکه، ارز یا مسکن روی آورده و برای جلوگیری از ضرر مالی سرمایه خود را به شکل یکی از این کالاها تبدیل کردند. بالا بودن نرخ تورم در اقتصاد ایران باعث می‌شد که تبدیل سرمایه به «وجه نقد و اسکناس» به یک امر توجیه‌ناپذیر از منظر کارشناسان اقتصادی تبدیل شود. به‌رغم این موضوع، نرخ اسکناس و مسکوکات در داخل کشور رقم بالایی است، آمار بررسی شده از سوی بانک مرکزی نشان‌دهنده بالا بودن سرانه مصرف اسکناس در کشور است که این رقم حدود 105 برگ شامل اسکناس‌های 100 ریالی تا اسکناس 10 هزار تومانی و ایران چک 50 هزار تومانی می‌شود.
در اقتصاد کشور، در مجموع هرسال بین 500 تا 600 میلیارد برگ اسکناس امحا و همین حدود اسکناس جایگزین اسکناس‌های امحا شده می‌شود. اگر مصرف فعلی اسکناس در کشور را در نظر بگیریم، این موضوع با توجه به اسکناس‌هایی که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند اسکناس 100 ریالی، 500 ریالی و 1000 ریالی، هم‌اکنون رقمی حدود 90 برگ می‌باشد که این رقم به هیچ عنوان کم نیست.
برآورد مقدار پرداخت‌های نقدی در منطقه یورو
در این گزارش بیان شده، با توجه به این موضوع که پرداخت‌های نقدی به‌دلیل ماهیتی که دارند در جایی ثبت نمی‌شود و نمی‌توان رقم دقیقی از معاملات نقدی را بیان کرد، در نتیجه بانک مرکزی اروپا به کمک روش‌هایی، برآوردی تقریبی از این پرداخت‌ها ارایه کرده است.
بر اساس این تحقیقات که در مورد شرکت‌ها انجام شده است، بر آورد می‌شود که ارزش معاملات نقدی در بخش‌های تحت بررسی در سال 2008 به 1400 میلیارد یورو رسیده است. این احتمال وجود دارد که برآورد مربوط به مقدار معاملات نقدی را بتوان با مقایسه برداشت‌های نقدی از دستگاه خودپرداز و برداشت نقدی از پیشخوان بانک‌ها تخمین زد. آمارهای پرداخت بانک مرکزی اروپا نشان می‌دهد که در سال 2008 حدود 899 میلیارد یورو از دستگاه‌های خودپرداز در منطقه یورو برداشت شده است. بر اساس داده‌های حاصل از تحقیقات مربوط به خانوار در مورد مصرف وجه نقد برآورد می‌شود که مبلغ کل برداشت از طریق پیشخوان بانک‌ها در سال 2008 حدود 900 تا 1200 میلیارد یورو بوده است.
این موضوع حاکی از آن است که مبلغ کل برداشتی در این سال در حدود 1800 تا 2100 میلیارد بوده است. نتیجه این تحقیقات همچنین می‌گوید که تعداد دفعات برداشت وجه نقد از خودپرداز در سطح بالایی قرار دارد. آمار نشان می‌دهد که 41 درصد مردم در اروپا حداقل هفته‌ای یکبار از خودپرداز برداشت کرده و 20 درصد نیز هر دو هفته یکبار برای برداشت وجه نقد به خودپرداز‌ها مراجعه می‌کنند. بنابراین در طول دو هفته در حدود 61 درصد از مردم اروپا از خودپرداز برای دریافت وجه نقد استفاده می‌کنند. این در حالی است که این آمار مراجعه برای دریافت نقدی از پیشخوان بانک‌ها در حدود 20 درصد بوده است. این تحقیق نشان می‌دهد که در حدود 87 درصد از خرید‌های با ارزش کمتر از 20 یورو به وسیله وجه نقد صورت می‌گیرد و وجه نقد مهم‌ترین ابزار برای پرداخت‌های تا 100 یورو محسوب می‌شود. همچنین آمار منتشرشده حاکی از آن است که تنها 4 درصد از خرید‌های بالای 5 تا 10 هزار یورویی به وسیله وجه نقد پرداخت می‌شود.