شرکت خدمات انفورماتیک در ۲۰ سالگی

می توان چندین هزار صفحه در باره عملکرد مثبت شرکت خدمات نوشت از بهبود شبکه شتاب گرفته تا دیگر سامانه ها و تولید خودپرداز و … اما به همان اندازه نیز می توان در این شرکت نقاط قابل انتقاد  پیدا کرد چرا که هیچ  ما به ازایی در بیرون  نیست تا نشان دهد این شرکت چقدر توانسته به عنوان یک درخت مستقل بالنده باشد  یا اینکه در سایه فرصتهایی که فقط برای این شرکت فراهم بوده رشد کرده است.

چنین شرایطی البته وضعیتی بسیار شکننده و ضربه پذیر را برای این شرکت و بانک  مرکزی فراهم کرده است. از یک سو برای بانک مرکزی چون همه تخم مرغ هایش را در یک سبد گذاشته و شرایطی پیش آمده که از سوی دیگر به ناچار شرکت خدمات انفورماتیک  ، به تعیین کننده راهبردهایش در حوزه بانکداری الکترونیک تبدیل شده است. این روند نه به خاطر افراد شاغل در آن است( نگارنده فرض را بر این گذاشته که امین ترین و متخصص ترین افراد در شرکت خدمات به کار گرفته شده اند) بلکه یک پدیده گریزناپذیر است. جنگجویی که فقط یک شمشیر دارد خودبخود همه راهبردهایش بسته به همان یک سلاحی است که در اختیار دارد.

برای شرکت خدمات نیز وضعیت به شدت شکننده خواهد بود چرا که مسئولیت های زیادی بدون اینکه به ظرفیت هایش توجه شود بردوش آن قرار می گیرد. حتی در مواقعی که هیچ مسئولیتی بر آن مرتبط نیست اما جامعه و حتی بانک مرکزی از شرکت خدمات انتظار دارد که مسئولیت را بپذیرد. نمونه بارز آن اختلالاتی است که در شبکه شتاب رخ می دهد همواره از چشم شرکت خدمات دیده می شود در حالی که در بسیاری از مواقع مبدا اختلال کاملا خارج از کنترل و اختیار این شرکت و در حوزه بانک هاست.

در مواقعی هم بر عکس می شود مسئولیتی که باید از این شرکت خواسته شود در حوادث و رویدادها گم می شود و حتی مجال بیان پیدا نمی کند. برای مثال همین که آیا همان نقشی را بر دوش دارد که می بایست بر عهده می داشته یا اینکه چرا بعد از 20 سال هنوز یک  سیب با بن مایه ایرانی ساخته نشده چرا در تجارب بین المللی شریک نشده و…

عامل دیگری که وضعیت این شرکت را شکننده می کند آن است که وقتی نهاد ناظر همه فرصت ها را به سمت این شرکت گسیل می دارد خودبخود قابل انتظار است که شرکت خدمات و دیگر شرکتهای زیر مجموعه به حیات خلوت بانک مرکزی تبدیل شود و اعضای هیات مدیره و برخی سمتهایی این چنین در اختیار مدیران بانک مرکزی در هنگام قبل یا بعد بازنشستگی قرار گیرد. چنین شرایطی باعث می شود اولا معدل سنی اعضای هیات مدیره این شرکتها در حد مسن  باشد از سوی دیگر مبتنی بر شایسته سالاری و نیازهای سازمان تعیین نگردد.

بر  اساس چنین روند شرکت خدمات از اینکه در ذات خود بالندگی را احساس کند محروم شده  و متکی به اشخاص می شود .به تعبیر دیگر کاملا وابسته به افرادی است که مدیریت آن را بر عهده می گیرند و به هر میزان که این مدیران متخصص و کارآمد باشند نمره عملکرد سازمان به صورت کاملا نسبی از مثبت تا منفی نوسان می کند.

نمونه شرکت خدمات را در کشورمان داریم. شبکه صدا و سیما در حالی که اقتصاد یک مملکت به عنوان بازار را در اختیار دارد اما هر ساله زیان ده است و بودجه های بیش از 1000 میلیارد تومان باید از دولت دریافت کند تا نبض زندگی آن بزند  ضمن اینکه همواره نیازهای مخاطب بی پاسخ می ماند. برای شرکت خدمات نیز چنین شرایطی حاکم است در حالی که حمایت بی چون چرای بانک مرکزی و دو بانک ملی و صادرات را پشت سر خود دارد اما ذائقه مشتریانش را به درستی درک نکرده چرا که اساسا بر اساس نیاز مشتری حرکت نکرده و نهاد ناظر تکالیف را دیکته می کند و جالب اینجاست که نهاد ناظر نیز برای دیکته کردن دستورات خود چون جز شرکت خدمات سلاح دیگری در اختیار ندارد خود بخود تعیین کننده نهایی شرکت خدمات می شود و همواره یک وابستگی دو طرفه  حاکم خواهد بود.

طبیعی است در چنین مواقعی عزیز دردانه  ای متولد می شود که به اختیار خود رفتار کند بر همین اساس  قد می کشد وطبعا  بانک مرکزی نیز چندان عاشق فرزند خویش باشد که همه محاسن مولود خویش بیند و نقدها را به بدخواهی تفسیر کند اما واقعیت قطعا آن چیزی نیست که بانک مرکزی تصور می کند. واقعیت اکنون دنیای سراسر رقابت است که زمینه ساز توسعه و حرکت به سمت برآوردن نیازهای مشتری است. تردید نباید کرد که روزی دیر یا زود تحریمها برداشته خواهد شد در چنین شرایطی نهاد ناظر چقدر توانسته بستر رقابت را فراهم کند؟ ایا پس از پایان تحریم ها هم  قصد دارد تا با قوانین و مقررات  پیله انحصار دور خود و بازار پول کشور بتند تا خود و تصاویر خود را حفظ کند طبعا بازار پر تلاطم فراکشور ی چنین اجازه ای را نخواهد داد.
لذا بانک مرکزی از هم اکنون بهتر است  طی یک مطالعه دقیق با بازنگری نقشها و عوامل بستر را به سمت رقابتی شدن بازار پیش ببرد.اگر این کار را نکند احتمال دارد فردا خیلی دیر باشد.