هزینه یارانه سوخت بر اقتصاد به روایت دانش جعفری

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، سطح قابل توجه یارانه های سوخت در کشور درسالهای اخیر به یکی از دغدغه های اصلی مسئولان و کارشناسان تبدیل شده است. وزارت امور اقتصادی و دارایی در این زمینه با انجام پژوهشی ، ضمن بررسی حجم یارانه های سوخت به تحلیل اثرات آن بر اقتصاد کشور پرداخته است.

پژوهش انجام شده با عنوان «نفت و یارانه های نفتی در اقتصاد ایران» نشان می دهد یارانه های پرداختی به سوخت در سال 85 هزینه ای معادل 38 هزار و 788 میلیارد تومان (معادل 42‎/899 میلیارد دلار) را به اقتصاد ملی تحمیل کرده است.

پژوهش انجام گرفته به اهتمام داود دانش جعفری، وزیر امور اقتصادی و دارایی که با عنوان «نفت و یارانه های نفتی در اقتصاد ایران» صورت گرفته، محاسبات هزینه تحمیل شده مصرف سوخت به اقتصاد ایران را در سال های 84 و 85 بر اساس مابه التفاوت هزینه های واقعی فرآورده ها و مبلغ دریافت شده از مصرف کنندگان مورد توجه قرار داده است.

بر این اساس، در سال 1384 مصرف بنزین در کشور روزانه به 67‎/04 میلیون لیتر و سالانه به 24 میلیارد و 469‎/6 میلیون لیتر رسیده است.

در این سال، بهای فروش هر لیتر بنزین 80 تومان و قیمت فوب خلیج فارس برای هر لیتر بیش از 336 تومان بوده که با محاسبه 45‎/15 ریال هزینه توزیع و انتقال، قیمت تمام شده برای دولت به بیش از 341 تومان بالغ شده است. این گزارش حاکی است میزان مصرف بنزین در سال جاری روزانه به 73‎/6 میلیون لیتر رسیده و کل مصرف تا پایان سال 85 بالغ بر 26 هزار و 844 میلیون لیتر برآورد شده است.

این در حالی است که قیمت واقعی حدود 50 درصد از بنزین مورد نیاز کشور که از خارج خریداری شده و به بهای 80 تومان به فروش رسیده است، برای هر لیتر 449 تومان بوده و با محاسبه 45 ریال هزینه توزیع و انتقال، بهای واقعی هر لیتر بنزین 453‎/6 تومان تمام شده است.

در سال ،85 قیمت فروش نفت گاز در داخل کشور 165 ریال برای هر لیتر و قیمت فوب خلیج فارس این محصول 449 تومان بوده است که با هزینه نقل و انتقال و توزیع قیمت تمام شده این محصول به 453‎/6 تومان می رسد.

بر اساس این گزارش، نفت سفید نیز در بازارهای داخلی با قیمت 165 ریال به فروش می رسد که قیمت فوب خلیج فارس این محصول 463‎/5 تومان و قیمت تمام شده آن برای دولت به 468 تومان بالغ می شود.

همچنین نفت کوره با قیمت هر لیتر 95 ریال در بازارهای داخلی عرضه شده، حال آن که با احتساب هزینه های حمل و نقل و توزیع واردات آن برای دولت معادل هر لیتر 262‎/7 تومان تمام می شود. این پژوهش همچنین قیمت گاز مایع عرضه شده در داخل را هر لیتر 31‎/7 ریال و قیمت تمام شده این فرآورده بر پایه فوب خلیج فارس را 240‎/4 تومان برآورد کرده است.

میزان مصرف سالیانه فرآورده های اصلی سوخت یعنی بنزین، نفت گاز، نفت سفید، نفت کوره و گاز مایع در کشور روزانه به 218‎/63 میلیون لیتر و سالانه به 810 هزار و 55‎/55 میلیون لیتر بالغ می شود.

میزان مصرف گاز طبیعی در کشور نیز در سال 85 به 124 هزار و 3‎/9 میلیون لیتر رسیده که قیمت فروش داخلی این محصول 8 تومان و قیمت تمام شده آن بر پایه فوب خلیج فارس 77‎/9 تومان است.

● هزینه های تحمیلی به اقتصاد کشور

پژوهش انجام شده به اهتمام وزیر اقتصادی و دارایی همچنین تصریح می کند: در سال ،84 کل درآمد دولت از محل فروش بنزین در بازارهای داخلی 19 هزار و 575 میلیارد ریال بوده است. در عین حال، کل هزینه تمام شده و قیمت واقعی بنزین بر پایه فوب خلیج فارس به 83 هزار و 469 میلیارد ریال بالغ شده و هزینه ای معادل 63 هزار و 891 میلیارد ریال را به اقتصاد کشور تحمیل کرده است.

همچنین درآمد دولت از محل فروش بنزین در سال جاری به 21 هزار و 491 میلیارد ریال می رسد، در حالی که هزینه تمام شده و واقعی تهیه بنزین برای مصرف کننده بالغ بر 106 هزار و 720 میلیارد ریال است و این تفاوت هزینه ای معادل 94 هزار و 88 میلیارد ریال را به اقتصاد کشور تحمیل می کند.
بر اساس این پژوهش، کل هزینه تحمیل شده به اقتصاد کشور در سال 85 بابت پرداخت یارانه نفت گاز نیز 133 هزار و 232 میلیارد ریال، نفت سفید 32 هزار و 305 میلیارد ریال، نفت کوره 32 هزار و 277 میلیون ریال و گاز طبیعی 9 هزار و 51 میلیارد ریال است.

هزینه وارد شده به اقتصاد کشور بابت پرداخت یارانه فرآورده های اصلی که ذکر آن ها رفت، در سال 85 بالغ بر 300 هزار و 955 میلیارد ریال است که با احتساب هزینه 86 هزار و 933 میلیارد ریالی مابه التفاوت قیمت فروش داخلی گاز طبیعی و قیمت فوب خلیج فارس، هزینه تحمیلی پرداخت یارانه سوخت به کشور در سال 85 به 387 هزار و 889 میلیارد ریال بالغ خواهد شد. این پژوهش همچنین، 4 سناریو را برای کاهش مصرف بنزین در کشور پیشنهاد می کند.
1) سناریو اول
بر اساس این سناریو، قیمت بنزین در بازارهای داخلی در سال های 84 تا 89 با قیمت 80 تومان در نظر گرفته شده است. بر این اساس، مصرف سرانه بنزین در سال هشتاد و چهار 350‎/8 لیتر، سال هشتاد و پنج 381‎/5 لیتر، سال هشتاد و شش 404‎/8 لیتر، سال هشتاد و هفت 432 لیتر، سال هشتاد و هشت 460‎/8 لیتر و سال هشتاد و نه 490 لیتر پیش بینی می شود. بر این اساس، سرانه مصرف بنزین در 6 سال، 2 هزارو 170 لیتر و روند مصرف بنزین در این سال ها صعودی بوده، امکان صرفه جویی برای کاهش مصرف متصور نیست.

2) سناریو دوم

در سناریو دوم، قیمت بنزین برای سال هشتاد و چهار 80 تومان، سال هشتاد و پنج 150 تومان، سال هشتاد و شش 250 تومان، سال هشتاد و هفت 350 تومان، سال هشتاد و هشت 450 تومان و سال هشتاد و نه 600 تومان در نظر گرفته شده است و بر این اساس برای سال هشتاد و پنج 6‎/7 درصد، سال هشتاد و شش 14‎/5 درصد، سال هشتاد و هفت 20‎/7 درصد، سال هشتاد و هشت 25‎/5 درصد و سال هشتاد و نه 29‎/8 درصد صرفه جویی در مصرف بنزین پیش بینی شده است. بر این اساس، مصرف سرانه بنزین در این 6 سال، هزار و 731‎/8 درصد و میزان کاهش مصرف نسبت به سناریویی که در تمام سال ها قیمت بنزین 80 تومان در نظر گرفته شده20، درصد پیش بینی شده است.

3) سناریو سوم

سناریو سوم نیز قیمت جاری بنزین را در سال هشتاد و چهار 80 تومان و در سال های بعد یعنی تا سال هشتاد و نه 450 تومان در نظر گرفته است. بر این اساس نیز روند مصرف در سال هشتاد و پنج 17‎/3 درصد، سال هشتاد و شش 24 درصد، سال هشتاد و هفت 26‎/9 درصد، سال هشتاد و هشت 28 درصد و سال هشتاد و نه 28‎/7 درصد کاهش خواهد داشت. بر این اساس، مصرف سرانه بنزین برای 6 سال، هزار و 618‎/7 لیتر خواهد بود و میزان مصرف نسبت سناریو اول که قیمت بنزین را 80 تومان در نظر می گرفت، با 25 درصد کاهش مواجه خواهد کرد.
4) سناریو چهارم

سناریو چهارم این پژوهش قیمت بنزین را در سال های 85 تا 89 رقم 600 تومان در نظر گرفته است. بر این اساس، عرضه بنزین با این قیمت در سال هشتاد و پنج 19‎/8 درصد، هشتاد و شش 27‎/48 درصد، هشتاد و هفت 30‎/66 درصد، هشتاد و هشت 32 درصد و هشتاد و نه 32‎/6 درصد کاهش مصرف را پیش بینی می کند.

بر اساس این سناریو، سرانه مصرف بنزین در کشور در 6 سال، به هزار و 542 لیتر رسیده و روند مصرف نسبت به عرضه بنزین 80 تومانی در 6 سال، 28 درصد کاهش خواهد داشت.

● مصرف بنزین در سال 1403 به 220 میلیون لیتر در روز می رسد
نتایج این پژوهش همچنین نشانگر آن است که در صورت تداوم روند کنونی مصرف بنزین بدون در نظر گرفتن CNG، به 220 میلیون لیتر در روز و با در نظر گرفتن CNG به 170 میلیون لیتر در روز خواهد رسید.

ضمن آن که پیش بینی می شود مصرف گازوئیل در کشور از 80 هزار لیتر در روز در سال جاری به 180 هزار لیتر در سال 1403افزایش یابد.
این گزارش می افزاید: حجم واردات بنزین که در سال 79 از 5 میلیون لیتر در روز فراتر نمی رفت، در سال 85 با جهشی قابل توجه از مرز 28 میلیون لیتر فراتر رفته است.

درعین حال، سهم دهک های هزینه ای خانوار شهری و روستایی از کل یارانه بنزین در سال 83 قابل توجه است.
بر این اساس، سهم دهک اول یا آسیب پذیرترین قشر جامعه 1 درصد، دهک دوم 2 درصد، دهک سوم 3 درصد، دهک چهارم 4 درصد، دهک پنجم و ششم 6 درصد، دهک هفتم 9 درصد، دهک هشتم 14 درصد، دهک نهم 18 درصد و دهک دهم یعنی مرفه ترین قشر جامعه 32 درصد بوده است.
پژوهش انجام شده در خصوص سهم دهک های هزینه ای خانوار شهری و روستایی از کل یارانه گازوئیل در سال 83 نیز خاطرنشان می کند: سهم دهک اول یعنی آسیب پذیرترین قشر جامعه از این یارانه نزدیک به صفر، دهک دوم حدود 3 درصد، دهک سوم 1 درصد، دهک چهارم 6 درصد، دهک پنجم 5 درصد، دهک ششم4 درصد، دهک هفتم 8 درصد، دهک هشتم 11 درصد،دهک نهم 27 درصد و دهک دهم 33 درصد است.
منبع: روزنامه ایران