نشانه های «رونق اقتصادی» دو روز پس از لغو تحریم ها

پایگاه خبری بانکداری الکترونیک-مصطفی خدایگان-با گشوده شدن قفل تحریم ها و اجرای برجام، بلافاصله شاهد پدیدار شدن نشانه هایی هستیم که آغاز دورانی خوشایند را برای صنعت و تجارت کشور نوید می‌دهد. با نمایان شدن این نشانه‌ها می توان گفت مسیرها برای پیش رفتن به سمت و سوی رونق اقتصادی مهیا شده است. البته این بدان معنا نیست که بر این مسیرها پیش پای تجارت ایران فرش قرمز گسترانده‌اند اما بدیهی است لغو گسترده تحریم‌هایی که به زعم غربی‌ها تحریم‌های فلج‌کننده قلمداد می‌شد، می‌تواند آغازگر راهی برای چرخاندن کلید رونق در قفل و زنجیر رکود باشد. اگر بخواهیم از این نشانه‌ها مثال‌هایی بیاوریم می‌توان به این موارد اشاره کرد: بازگشت دارایی‌های مسدود شده، برقراری مجدد سوئیفت، کاهش 10 درصدی هزینه‌های نقل و انتقال وجوه، گشایش یک هزار ال.سی در نخستین روز اجرای برجام، پیروزی ایران در دادگاه لاهه در برابر متشاکی خود یعنی آمریکا، افزایش تقاضای سرمایه گذاری های خارجی در دو روز گذشته، عقد اولین قرارداد خرید هواپیماهای مدرن ایرباس از آمریکا در روز گذشته و حتی لغو تحریم‌های شرکت‌های نرم‌افزاری نظیر گوگل، یاهو و مایکروسافت.

سازمان بین‌المللی سوئیفت: بانک‌های جدید هم به سوئیفت متصل خواهند شد
اتحادیه اروپا اعلام کرد که بانک‌هایی که تاکنون بر اساس مقرارت تحریم‌ها از لیست اتصال به سوئیفت خارج بوده‌اند می‌توانند با لغو تحریم‌ها مجددا به این شبکه متصل گردند. این بانک‌ها برابر ضوابط پس از لغو تحریم ها و پس از تکمیل فرآیند اتصال عادی (برای مثال انجام امور اداری، برقراری سیستم های بررسی چک و انجام امور فنی) اتصال نهایی برقرار می گردد.
همچنین اتحادیه اروپا اعلام کرد که تمامی تحریم های بانکی در بخش های مختلف و امور بانکی گوناگون که تاکنون وضع شده بود و مسیرهای مرادوات بین‌بانکی و معاملاتی بانک‌های ایران و بانک‌های بین‌المللی را مسدود کرده بود لغو خواهند شد و هیچ فرآیند بانکی بر روی بانک‌های ایرانی خصوصا در حوزه بانکداری الکترونیک بسته نخواهد ماند.
شایان ذکر است اتحادیه اروپا از دیروز که لغو تحریم ها کلید خورده به مدت دو هفته اتصال مجدد ایران به سوئیفت را بررسی خواهد نمود و احتمالا از تاریخ 30 ژانویه (دهم بهمن) ایران عملا به سوئیفت متصل خواهد شد و فعالان قتصادی و بانک‌های این کشور می توانند در این شبکه جهانی به فعالیت بپردازند.
سیستم سوئیفت برای ارسال و دریافت هرگونه پیام ارزی بین واحدهای ارزی بانک های داخل کشور با بانک های خارج استفاده می شود. به دنبال تحریم های اروپایی علیه کشورمان با بهانه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران، شبکه سوئیفت ایران از 27 اسفند 1390 قطع شده بود.

گشایش یک هزار ال سی در یک روز
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در حاشیه نشست هیأت نمایندگان اتاق ایران در جمع خبرنگاران از گشایش یک هزار ال.سی (اعتبار اسنادی) در نخستین روز آغاز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خبر داد.
محسن جلال پور با اشاره به این نکته که از حدود دو ماه پیش، مجموعه سیستم بانکی، بانک مرکزی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت تمهیداتی را اندیشیدند تا در نخستین روز اجرای برجام، بیش از یک هزار ال.سی در کشور باز شود گفت: این اتفاق امروز محقق شد و بانک صنعت و معدن در اولین روز اجرای برجام بیش از 100 میلیون دلار گشایش اعتبار اسنادی داشت.
همچنین مدیرعامل بانک صنعت و معدن از افتتاح ۱۴ ال‌سی در اولین روز اجرای برجام خبر داد. ارزش مجموع این ۱۴ ال سی ۱۰۰ میلیون یورو است و تمامی این ال.سی‌ها در حوزه صنعت و تولید است.

کاهش هزینه‌های نقل و انتقاق وجوه تا 10 درصد
از سوی دیگر مدیرعامل بانک ملی ایران با حذف ۸ تا ۱۰ درصد هزینه پول برای فعالان اقتصادی و تجاری و بانک‌ها خبر داد.
عبدالناصر همتی مدیرعامل بانک ملی با بیان این‌که تحریم‌ها در سال‌های گذشته فشارها و هزینه‌های سنگینی برای شبکه بانکی داشته است، اظهار کرد: در پساتحریم به طور حتم شرایط بانک‌ها تفاوت قابل ملاحظه‌ای نسبت به گذشته داشته به ویژه این‌که هزینه سیستم بانکی کاهش خواهد یافت.
عبدالناصر همتی مدیرعامل بانک ملی در حالی با لغو تحریم‌ها در روزهای آینده شبکه بانکی از ذینفعان بزرگ آن محسوب شده و تحولات عمده‌ای در آن رخ خواهد داد که همتی -رییس شورای هماهنگی بانکها – با تاکید بر کاهش هزینه نقل و انتقال وجوه در پساتحریم اعلام کرد که در این حالت بین هشت تا ۱۰ درصد از هزینه پول برای فعالان اقتصادی کاسته خواهد شد.
این رقم شاید در نگاه اول رقم کوچکی به نظر بیاید اما در واقعیت اینطور نیست. کاهش 10 درصدی هزینه های نقل و انتقال وجوه یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین رویدادهای اثرگذار بر رونق اقتصادی و بانکی در دوران پساتحریم خواهد بود. کافیست نگاهی به رقم 115 میلیارد دلاری بیناندازیم که به عنوان اضافه پرداخت هزینه های نقل و انتقال وجوه و واردات کالا به کشورهای خارجی پرداخت کرده ایم. آن وقت متوجه خواهیم شد کاهش 10 درصدی هزینه های نقل و انتقال وجوه تا چه میزان هزینه های فعالان اقتصادی و بانک‌ها را کاهش خواهد داد.
وی با اشاره به این‌که در دوران تحریم هزینه نقل و انتقال پول حداقل ۱۰ درصد گران‌تر تمام می‌شد، افزود: با توجه به این‌که پول‌ها در برخی کشورها بلوکه بودند باید از طریق واسطه‌ها، دست به دست می‌چرخیدند تا وارد کشور شوند که در این حالت هزینه بالایی به همراه داشت و در این میان فعالان اقتصادی بیش از سایرین تحت فشار قرار می‌گرفتند، اما بعد از لغو تحریم‌ها و تسهیل نقل و انتقال وجوه به‌طور یقین هزینه پول برای فعالان اقتصادی بین هشت تا ۱۰ درصد کاهش پیدا می‌کند.

پیش بینی افزایش قدرت ایران در منطقه از سوی رویترز
خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی از ایرانِ پس از تحریم، به افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه اشاره کرده و معتقد است با لغو تحریم ها، بسیاری از بازارهای منطقه در اغلب صنایع و بخش‌های مختلف تجاری در دست ایران خواهد افتاد. این گزارش با اشاره به افزایش قدرت ایران در منطقه پس از لغو تحریم ها، رونق تجاری و اقتصادی ایران در دنیا، بخصوص در منطقه را پیش بیینی کرده است.
«رکیس نوام» مفسر لبنانی رویترز گفت: ایران به قدرت منطقه بدل شده است اما برای این که به عنوان چنین قدرتی به رسمیت شناخته شود، باید نقش خود را تعیین کند.
«فواز جرجس» کارشناس مسائل خاورمیانه نیز با تایید این اظهارات گفت: ایرانی ها واقعا مهارت، هوشمندی و توانایی چانه زنی خود را ثابت کرده اند. ایران جایگاه خود را به عنوان ایفاگر مهمی در منطقه به اثبات رسانده و دارای توانایی تبدیل شدن به قدرتی مهم در اقتصاد جهان است.

صدور بخشنامه هفت گانه
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران‌ در پی اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) طی بخشنامه ای موارد 7 گانه‌ای را به ‌منظور گشايش اعتبار اسنادي و ثبت وصولي (بروات) اسنادي به شبکه بانکی ابلاغ کرد.
در این بخشنامه آمده است :
نظر به اينکه برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به مرحله اجرا درآمده‌ است، لذا مقتضي است به ‌منظور گشايش اعتبار اسنادي و ثبت وصولي (بروات) اسنادي با رعايت موارد ذيل و مراعات کردن مقررات ارزي اقدام های لازم را به‌عمل آورند.
1-    صدور گواهي ثبت آماري از محل منابع بانک مرکزي نزد بانک مسقط به ارزهاي يورو، فرانک سوئيس، پوند،ين ژاپن و ريال عمان امکان‌پذير است. گواهي ثبت آماري تاييد شده به ارز يورو در بانک مسقط قابل استفاده براي تامين ارز از بانک EIH هم خواهد بود.
2-     در اعتبارات اسنادي گشايش شده، بانک‌ مسقط و بانک EIH مي‌توانند به عنوان بانک ابلاغ‌کننده و معامله‌کننده و نيز بانک پوششي تعيين شوند.
3-     گواهي ثبت آماري تاييد شده به ارز يورو در بانک کونلون براي واردات از مبدأ غيرچين، مي‌تواند قابليت استفاده در بانک مسقط و يا بانک EIH را داشته باشد.
4-     بابت ثبت سفارش‌هاي مربوط به واردات کالا با مبلغ حداکثر معادل 500.000 يورو (براي کليه موارد از جمله بانک کونلون، هالک بانک و …)، انجام پرداخت‌ها به روش حواله ارزي امکان‌پذير مي‌باشد و براي ثبت‌ سفارش‌هاي با مبالغ بالاتر (به استثناي مواردي که قبل از روز اجراي برجام گواهي ثبت آماري تاييد شده دريافت شده باشد) مي‌بايست صرفاً از طريق گشايش اعتبار اسنادي و يا ثبت وصولي (بروات) اسنادي اقدام شود.
5-     مهلت گشايش اعتبار اسنادي/ ثبت وصولي (بروات) اسنادي از تاريخ صدور گواهي ثبت آماري، يک‌ماه است و زمان تامين ارز آن بنا به درخواست بانک عامل تا والور پرداخت وجه اسناد و با رعايت رويه‌هاي فعلي خواهد بود.
6-     در صورت تغيير نوع نرخ ارز تعرفه کالاهاي موضوع اعتبار اسنادي از “ارز بانکي” به “ارز متقاضي”، تمديد سررسيد آن صرفاً از محل ارز متقاضي امکان‌پذير خواهد بود.
7-    به منظور افزايش توان اعتباري بانک‌ها نزد کارگزاران خارجي، با توديع سپرده‌هاي ارزي توسط بانک مرکزي نزد بانک‌هاي ايراني براي مدت سه ماه و با نرخ Libor موافقت مي‌گردد. مبلغ سپرده با توجه به ظرفيت مالي و حجم فعاليت ارزي بانک تعيين مي‌شود. تمديد سپرده در سررسيد منوط به ارائه گزارش عملکرد سپرده توسط بانک عامل به اداره بين‌الملل بانک مرکزي مي‌باشد. ارائه تسهيلات ارزي از محل سپرده‌هاي مزبور به مشتريان ممنوع است.

لغو تحریم‌های نرم‌افزاری
با لغو تحریم‌های چند جانبه غرب علیه ایران، شرکت‌های نرم‌افزاری بزرگ دنیا که پیش از این کشور ایران را تحریم کرده بودند نیز تحریم های خود را لغو کردند. با لغو تحریم شرکت های نرم افزاری، نام ایران در بین کشورهای طرف خدمت‌ در سایت‌‌های رسمی شرکت‌های گوگل، مایکروسافت و یاهو درج شد.
پیش از این و برای چند سال، نام ایران در سایت شرکت های گوگل، یاهو و مایکروسافت از لیست کشورهایی که توسط این شرکت‌ها سرویس می‌گیرند حذف شده بود و ایران نمی توانست هیچ‌گونه سرویس مستقیمی از این شرکت‌ها بگیرد. اخیرا به دلیل حفظ امنیت بیشتر استفاده از سرویس‌های شرکت‌های بزرگ منوط به دریافت تاییدیه پیامکی است که همین امر استفاده از بسیاری از خدمات را برای کاربران ایرانی غیرممکن کرده بود. هم‌اکنون استفاده از نرم‌افزار‌های گوگل به صورت مستقیم برای ایرانی‌ها ممکن شده است. پیش از این نیز ارائه سرویس میل یاهو به ایرانی‌ها غیرممکن بود.

فرصتی برای کارهای بزرگ
در مجموع می توان گفت با برچیده شدن تحریم ها طبیعتا حجم درخواست‌ها و مبادلات، تولید و واردات و کلا حجم معاملات و مرودات بانکی ایران و غرب افزایش چند برابری خواهد یافت و این امر موجب می شود بسترهای مورد نیاز برای خروج از رکود اقتصادی فراهم گردد. بدیهی است هرچقدر صنعت و تجارت کشور از رکود فاصله بگیرد صنعت بانکداری کشور نیز سرشار از موقعیت‌ها و ظرفیت‌هایی برای انجام اقدامات بزرگ خواهد شد اما به همان میزان -چه بسا بیشتر- شرایط نظام بانکداری کشور حساس‌تر می گردد. در درجه اول مهمترین اقدام بانک‌ها می تواند گسترش ارتباطات با بانک‌های بین المللی باشد که این امر با برقراری سوئیفت بخش اعظمی از آن خودبه‌خود صورت می پذیرد. اما در زمینه مرادوات تجاری و ورود به بازارهای جهانی به عنوان شریک تجاری یا سرمایه‌گذار مشارکتی، بانک‌های ایران باید هر چقدر که می‌توانند وارد شده و با بانک‌های بزرگ دنیا همکاری کنند. البته تمام اینها مستلزم در نظر گرفتن تمام جوانب کنار، بخصوص ریسک های نهفته در آن است. برای مثال در زمینه ال.سی باید توانایی تامین مالی به قدر کفایت وجود داشته باشد و نیز بانکی را باید به عنوان بانک مقابل برگزید که کمترین ریسک برای انجام چنین مراوده‌ای را دارا باشد.
فرصت دیگری که در این میان برای نظام بانکدای کشور مهیا می شود، فرصت آموزش و رشد علمی و فناوارنه بانک ها، به ویژه در زمینه بانکداری الکترونیک است. در این امر نباید تردید کرد که هرچقدر بانکداری الکترونیک یک کشور رشد کند توامان یا به دنبال آن، اقتصاد آن کشور ترقی خواهد یافت.
از سوی دیگر باید این امر را نیز در نظر گرفت که جذب سرمایه گذاران خارجی و گسترش روابط بین‌بانکی با غرب، بیشتر از هر عامل دیگری مستلزم تغییرات عمیق و اساسی در ساختار نظام بانکی کشور است. به اعتقاد کارشناسانِ بانکی کشور، ساختار نظام بانکی ایران و ساز و کار مقررات و قوانین این نظام در برخی موارد برای بانک‌های بین المللی و تُجار خارجی دست و پا گیر یا منسوخ شده است. امروزه مدل‌ها و روندهای بسیار جدیدتر و بهینه‌تری از مقررات و سیستم‌های بانکداری به وجود آمده است. بنابراین برای فراهم کردن زمینه های همکاری جدید و مرادوات سازنده، لازم است هرچه سریع‌تر تغییرات مورد نیاز و اصلاحات مهم نظام بانکی کشور کلید بخورد.