پارادوکس برنامه ریزی در ایران/ ما دولت توسعه گرا می خواهیم/وجود جنازه ای از برنامه ریزی بهتر از نبود آن است

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک ، فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در مراسم معرفی کتاب " پنجاه سال برنامه ریزی در ایران"  از ۳ زاویه به ارایه مطلب پرداخت. زاویه اول، بازنگری در باره شخصیت هدی صابر به عنوان یک پدیده، زاویه دوم، درباره کتاب مورد بحث که حاصل تلاش این شخصیت بوده و زاویه سوم، چالش های برنامه ریزی در ایران بر پایه ماجرای توسعه برنامه ریزی شده بود. گزیده این سه بخش در ادامه مطرح می شود.

پارادوکس در پارادوکس

این استاد دانشگاه گفت: بزرگترین پارادوکس در رابطه با برنامه ریزی توسعه در ایران، خود ایران است. وقتی از بیرون به ایران نگاه شود، همه چیز حکم می کند که این کشور جایگاه والایی داشته باشد ولی کارنامه آن چیز دیگری می گوید.

وی ادامه داد: در سایر زمینه ها هم این پارادوکس وجود داشته است و از جمله آن ها پارادوکس" برنامه ریزی" در ایران است، چراکه ما تمام هزینه ها در جهت  برنامه ریزی را طی تاریخ پرداخته ایم ولی تقریبا هیچ یک از دستاوردهای آن را نداشته ایم.

مومنی با اشاره به نخستین مقاله چاپ شده در کتاب مورد نقد، این جمله را از هدی صابر نقل کرد: تک دانه ها در حسرت نخ هستند و همچنین با معرفی مقاله نهایی کتاب به عنوان نوشته ای که روح اصلی اندیشه ای هدی صابر را نشان می دهد به اصطلاح"صنعت ایران، وابسته ارزخوار" اشاره کرد و ادامه داد:
این پاردوکس برنامه ریزی در ایران خیلی جای کار دارد و تا امروز به عدد کسانی که راجع به برنامه ریزی در ایران گفته اند، افرادی بوده اند که خود را بنیان گذار آن دانسته اند.

۷۰سال در جست و جوی هیچ

این عضو هیات علمی گفت: ویژگی مشترک‌ همه برنامه های توسعه در تاریخ برنامه ریزی ایران این است که در هیچ کدام درک مشخصی از توسعه دیده نشده است و ما ۷۰سال است در جستجوی چیزی هستیم که نمی دانیم چیست.

این اقتصاددان عنوان کرد: به عنوان مثال از منظر فلسفه برنامه ریزی به اعتبار هیچ یک از فلسفه های بنیادی برنامه ریزی چیزی در اسناد برنامه ریزی ما وجود ندارد و این همان چیزی است که نویسنده کتاب آن را پدیده ای برونزا نامیده است.

وی ادامه داد: یکی از مهمترین فلسفه های برنامه ریزی توسعه ایجاد هماهنگی است ولی تا امروز ما یک سند نداریم که بگوید ماجرای توسعه در ایران در معرض چه ناهماهنگی هایی است؟ حتی ایده لزوم هماهنگی هم به ذهن برنامه ریزان ما نرسیده است و شگفتی در این است که دایما دستگاه های جدیدی برای هماهنگی ایجاد می کنند و به دنبال آنها موج های جدیدی از ناهماهنگی به وجود می آید.

مومنی گفت: برنامه ریزی برای توسعه، یک دولت توسعه گرا می خواهد و ما با یک خلا معرفتی جدی درزمینه مطالعات قابل اعتنا در زمینه مفهوم ماهیت دولت مواجه هستیم. ۸ تحول در ذیل ماهیت دولت باید به وقوع بپیوندد که پس از آن به سمت دولت برنامه گرا برویم.

وی ادامه داد: تجربه دورهای باطل بازتولیدکننده در سال۹۷ نشان می دهد وقتی تعداد دورهای باطل بازتولیدکننده بالا رود،برایند همه دورهای باطل خود را در دو مولفه منعکس می کنند که شامل بهروی اندک و بنیه ضعیف تولیدی می شود، البته تولید به مثابه نظام حیات جمعی است!

وجود یک برنامه ریزی ناقص به فقدان آن می چربد

این استاد دانشگاه می گوید: تجربه سال های ۸۴تا۹۲ نشان می دهد که وجود لاشه ای از برنامه ریزی بهتر از نبود آن است.
و ادامه می دهد: تزریق۶۲۱ میلیار  دلار ارز در عرض ۸سال به اقتصاد دستاوردش این است که خالص فرصت های شغلی ایجاد شده منفی ۴هزار شده است و خالص فرصت های شغلی ایجاد شده در بخش مسکن هم در این دوره منفی بوده است.

برجام، فرصتی برای پیشبرد برنامه ریزی

دکتر مومنی در رابطه با شرایط لازم جهت اجرایی شدن برنامه ریزی های توسعه گفت: برجام فرصت خوبی در این رابطه بود چراکه تا قبل از آن یک تهدید ناامن کننده وجود داشت که به ما اجازه برنامه ریزی میانمدت و بلند مدت را نمیداد.

وی در آخر گفت: برجام آزادکردن فرصت برای جبران ۸سال پیش از روحانی بود ولی روحانی با شکستن رکورد واردات برخی کالاها نسبت به آن دوره، این فرصت را هم از بین برده است.