فرزند‌خواند‌ه‌هایی که هووی مادران می شوند/ بازی با کیان خانواده تنها با یک تبصره
در تبصره 27 قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان مطرح شده که ازدواج سرپرست با فرزند خوانده ممکن است که این امر نگرانی‌هایی بساری را به دنبال داشته است و زنان که سرپرست هستند دیگر فرزند خوانده ها را هووی خود می‌دانند.
*تصمیم‌گیری برای ازدواج سرپرست و فرزندخوانده با دادگاه است
رحیمی اصفهانی، مدیرکل تنقیح قوانین و مقررات ریاست‌جمهوری در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در خصوص لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که براساس تبصره ماده 27 این لایحه، موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخواندهاش ممکن شده است، اظهار داشت: موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخواندهاش و شرایط آن را باید دادگاه تعیین کند که به مصلحت طرفین یا به ضرر آن است در واقع به نظر بنده باید به دادگاه واگذار شود نباید به طور کلی این امر را یک حکم بدانیم و نباید یک تجویز کلی و قاعده دانست.
وی با بیان اینکه نباید سرپرست و فرزندخواندهاش را از ازدواج با یکدیگر محروم کنیم به این شکل که در جایی قانون گذار آنها را از این امر محروم و در جایی ممکن کند، ادامه داد: با این امر که قانون مشخص کند سرپرست با فرزند خانواده نمی‌تواند ازدواج کند، درست نیست چرا که نباید آزادی فردی آنها را گرفت و محدود کنیم در واقع باید در این خصوص با احتیاط عمل کنیم.
مدیر کل تنقیح قوانین و مقررات ریاست‌جمهوری با بیان اینکه دلیلی ندارد که افراد را محروم کنیم به صرف اینکه فرزند خوانده است و آن را از حق بعدی دور کرد، گفت: به طور قانونی و شرعی شخصی که فردی را به فرزندی قبول می‌کند، جایگاه مادری و پدری، اعتباری دارد و به طور قطع در این جایگاه نیست.
رحیمی اصفهانی بیان کرد: حتی در بحث قرآنی فرزند خوانده واقعاً فرزند فرد نبوده و حتی ارث و موضوع محرمیت برای آن مطرح نمی‌شود، بنابراین نباید احساسی عمل شود و یک قاعده کلی و یک حرمت شرعی و حرمت قانون صحیح را تغییر داد.
*برخی از مفاد لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بنیاد خانواده را تهدید می‌کند
هوشنگ پوربابایی، وکیل دادگستری در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در خصوص لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که براساس تبصره ماده 27 این لایحه، موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخواندهاش ممکن شده است، اظهار داشت: این لایحه نه تنها از کودک حمایت نمی‌کند بلکه از نظر شرایط جسمی و روحی کودک را در معرض آسیب جدی قرار می‌دهد.
وی ادامه داد: در دو ماده این لایحه که از سوی قانونگذار مطرح شده است، امکانی برای سوءاستفاده سرپرست خانواده صورت می‌گیرد. در حقیقت سرپرست با نیت سوء و سوءاستفاده کودکی را به سرپرستی گرفته و بعدها با او ازدواج می‌کند.
این وکیل دادگستری با بیان اینکه این موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخواندهاش ممکن شود اساساً فلسفه کیان خانواده را به خطر انداخته و با این امر در تعارض است، افزود: از این حیث که اساساً شرایط تدوین قانون حمایت از کودکان و نوجوانان به این معنا که خانواده‌ها فرزندی را برعهده بگیرند خوب است ولی این موضوع که بعدها سرپرست با فرزندخواندهاش ازدواج کند امری است که نیاز به بررسی مجدد دارد. در واقع برای خانواده‌هایی که فاقد فرزند هستند برای حفظ کیان خانواده نیاز بوده ولی در خصوص ازدواج با فرزند خانواده امر غیر منطقی است.
* نباید از کودکان به عنوان ابزار سوء استفاده بهره برد
پوربابایی با اشاره به اینکه نباید از کودکان به عنوان ابزار سوءاستفاده بهره برد، عنوان کرد: کودکان بی‌سرپرست نیاز به حفاظت و نگهداری دارند بنابراین نمی‌توانیم این لایحه را حذف کنیم و کودکان بی‌سرپرست، سرپرستی نداشته باشد. در واقع این کودکان بی‌دفاع بوده و باید از آنها حمایت کنیم نه اینکه ظاهرا حمایت کرده و بعدها به عنوان ابزار سوءاستفاده قرار گیرد.
وی با بیان اینکه سرپرست باید حافظ منافع کودک بوده و با برعهده گرفتن سرپرستی کودک کیان خانواده را استحکام بخشد، سرپرستی که بعدها از این امر سوءاستفاده کند و فلسفه کیان خانواده را تغییر دهد با موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخواندهاش ممکن خواهد شد. در واقع دختری که به سرپرستی خانواده‌ای در می‌آید آن خانواده را جایگزین مادر و پدر و خانواده خود می‌‌داند که نباید از این موضوع سوءاستفاده کرد.
این وکیل دادگستری با اشاره به اینکه پدر خانواده با در نظر گرفتن این امر که می تواند با فرزندخواندهاش ازدواج کند با نیت سوء از این موقعیت سوءاستفاده کرده و کودک هیچگاه طعم حضانت پدر را نچشد، اظهار داشت: در واقع ممکن است کودک در خانواده‌ای که کودک دیگری نیز در آن وجود دارد آمده و آنها به دلیل این امر که ممکن است با پدرشان ازدواج کنند او را ترک کنند و نپذیرند که این خود آسیب دیگری بوده و خانواده از یکدیگر پاشیده می‌شود.
پوربابایی افزود: همیشه با وجود این امر به این معنا که ازدواج سرپرست با فرزندخواندهاش ممکن شده است، سرپرست و فرزند دچار بیم و امید بوده و با ترس زندگی می‌کنند. در واقع باید گفت بی‌تردید موادی که در این قانون گنجانده شده تنها به دلیل این امر بوده که منافع مالی کودک تامین شود.
* حقوقدانان از کودکان بی‌سرپرست حمایت کنند
وی با بیان اینکه نیاز به حمایت حقوقدانان برای نقض این لایحه داریم، ادامه داد: بنده کاملا به این موضوع معترض هستم و باید بگویم همه باید به تبصره ماده 27 این لایحه معترض باشند. چرا که کودکان بی‌سرپرست از دو نظر بی‌سرپرست هستند. از یک لحاظ به دلیل طفولیتش و از لحاظ دیگر به خاطر اینکه سرپرست و سرپناهی ندارد.
پوربابایی با بیان اینکه از نظر شرعی و ملی نیز این موضوع دچار مشکل است، گفت: تمام حقوقدانان باید از کودکان دفاع کرده و مانع تصویب یا اجرای این طرح شوند چرا که در جامعه مشکلات فراوانی را به دنبال خواهد داشت و این کودکان بی‌دفاع هستند.
وی در خصوص اینکه دختران مجرد بالای 30 سال نیز طبق این لایحه می‌توانند فرزند به سرپرستی بگیرند، اظهار داشت: این امر بد نیست و باعث می شود کودکان صاحب سرپرست شوند. در واقع قانونگذار انگیزه و هدفش از تدوین این قانون تامین نیازهای مالی کودکان بوده که دولت نیز حمایت کرده است ولی باید بگوییم ممکن است مشکلاتی را به دنبال داشته باشد و تنها نباید مشکل مالی کودکان تنها به گردن سرپرست افتاده بلکه باید دولت نیز حمایت کند تا حمایت‌شونده دچار مشکل نشود.
*ازدواج سرپرست با فرزندخوانده با پیام قانونگذار مطابقت ندارد
علی نجفی توانا، وکیل دادگستری در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در خصوص لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که براساس تبصره ماده 27 این لایحه، موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخواندهاش ممکن شده است، اظهار داشت: فلسفه وجودی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در واقع اتخاذ تدابیری است که ضمن بهتر کردن اوضاع اقتصادی و فرهنگی این افراد را از تحمل مشکلات و مسائل بیشتر در امان نگاه دارد. این قانون در واقع برای حمایت از کودکان و نوجوانانی است که یا بی‌سرپرست و یا بدسرپرست هستند.
وی ادامه داد: بسیاری از کشورها با تصویب این قانون در این راستا مشکلات را تأمین و مرتفع کردند؛ در حقیقت در عمل وقتی کودکی والدین خود را از دست می‌دهد یا والدین صلاحیت والدینی نداشته‌اند به استناد این قانون خانواده‌های علاقه‌مند و موسسات به عنوان جایگزین قوی‌تر نسبت به حفاظت و مراقبت این کودکان اقدام می‌کنند.
* جلوگیری از بزه کودکان با ایجاد لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان
این وکیل دادگستری با بیان اینکه هدف از لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان اصلاح حمایت از کودکان برای جلوگیری از تباهی، بزهکاری و عوامل مجرمانه از سوی آنان است، افزود: تصویب این قانون مثبت تلقی شده ولی متاسفانه تبصره ماده 27 این قانون با کمال تعجب ضابطه‌ای را پیش‌بینی کرده است که با ماهیت پیام قانونگذار در تعارض است. در حقیقت قانونگذار فراموش کرده است که وقتی طفل کوچکی توسط خانواده‌ای نگهداری می‌شود رابطه عاطفی بین والدین و فرزند آنها ایجاد می‌شود و در چنین فضایی کودکان آنها را به عنوان سرپرست موقت خود نمی‌دانند بلکه این افراد را جایگزین والدین خود می‌دانند. در این راستا چگونه می‌توان موضوع ازدواج سرپرست با فرزند خوانده را پذیرفت.
نجفی توانا اظهار داشت: مردی که جایگزین پدر شده بعد از 12 سال چگونه می‌تواند با دختر خود که به سن 18 سال رسیده است ازدواج کند. به این شکل که یک علاقه عاطفی و جنسی بین آنها ایجاد شود و زمینه‌ساز ازدواج و با کسب مجوز از مرجع قضایی به مرحله اجرا درآید؛ آیا این ظلم مضاعف نیست.
وی ادامه داد: فاصله سنی کودک با فردی که او را به سرپرستی پذیرفته است خود نیز مشکل دیگری است که فرد به قصد ازدواج زمینه را آماده کرده است که باید بگوییم این موضوع با پیام قانونگذار مطابقت ندارد و خلاف آن است و باید تجدید نظر در این راستا صورت گیرد.
* امکان ازدواج سرپرست با فرزندخوانده موجب انحراف و فساد در جامعه می‌شود
این وکیل دادگستری اظهار داشت: اینکه می‌گویند دادگاه چنین صلاحی را مطرح کرده و دیگر مشکلی باقی نمی‌ماند، استدلال منطقی نیست چرا که دختری بدون همراه و پشتیبان در خانه‌ای که تصور می‌کند محل زندگی اوست، با تقاضای ازدواج مواجه شود چگونه می‌تواند این امکان را داشته باشد که به آرزوهای خود برسد در حقیقت این فرد تسلیم خواسته تحمیلی فردی می‌شود که به دنبال روابط عاطفی، جنسی و خواسته خود است که باید بگوییم این یک موضوع یک ظلم مضاعف به این کودکان است.
نجفی توانا بیان کرد: در نتیجه ما به جای حمایت از این کودکان شرایطی سخت را برای آنها به وجود آورده و قطعاً این اختلاف سنی زمینه‌ساز انحراف، فساد و بزه برای این افراد خواهد شد که امیدواریم شورای نگهبان با نگاه جامع به بررسی این بخش از قانون پرداخته و آن را مغایر با ماهیت قانون و پیام قانونگذار دانسته و آن را برخلاف انصاف، عدل و قانون بداند و اعلام کند.
** برخی از حقوقدانان در زمینه ازدواج سرپرست با فرزند خوانده مخالفت داشته و معتقدند که ازدواج سرپرست با فرزندخوانده موجب انحراف و فساد در جامعه می‌شود و با پیام قانونگذار مطابقت ندارد در واقع این موضع باعث می شود که نقش و جایگاه والدین و همسری زیر سوال برود و ما هر روز شاهد فساد و بزه در جامعه باشیم.
این موضوع نوعی بازی با کیان خانواده است که باید هر چه سریعتر اصلاح شود.
*تجدید نظر درخصوص اعطای مجوز ازدواج فرزندخوانده با سرپرست از سوی دادگاه
مریم مجتهدزاده با بیان اینکه اگر قانونگذاران به مصلحت کودک می‌اندیشند باید در خصوص اعطای مجوز ازدواج فرزندخوانده با سرپرست از سوی دادگاه تجدید نظرکنند تا هرگونه نگاه غیر عاطفی از بنیان مقدس خانواده دور شود، افزود: بر اساس تبصره ماده 27 ازدواج چه در زمان حضانت و چه بعد از آن بین سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است؛ مگر اینکه دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتی سازمان، این امر را به مصلحت فرزندخوانده تشخیص دهد، در حالیکه این تبصره با روح قوانین مربوط به فرزند خواندگی که بخشیدن عطوفت پدری و مادری به طفل یا کودکی بی سرپرست است به شدت در تعارض قراردارد؛ زیرا چگونه ممکن است در یک قانون فردی بتواند در مقطعی نقش والد و در مقطعی دیگر نقش همسری را نسبت به یک کودک ایفا کند.
وی در ادامه گفت: لایحه حمایت از حقوق کودکان ونوجوانان از مجلس هشتم مطرح و بارها به شورای نگهبان ارجاع داده شده و با واردشدن ایراداتی به مجلس بازگردانده شده است. در این رفت‌وآمدها لایحه دستخوش تغییراتی شد که افزودن تبصره ماده 27 یکی از آن موارد است. در حال حاضر این لایحه به تصویب رسیده و برای تایید نهایی به شورای نگهبان ارسال شده است.
رئیس مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری افزود: در شرع اسلام فرزندخواندگی چیزی شبیه رابطه ابوت و بنوت نیست. یعنی بین فرزندخوانده و پدرخوانده و مادرخوانده رابطه حقوقی خاصی که این فرزندان با پدران و مادران واقعی آنها وجود دارد، برقرار نمی‌شود، بنابراین حرمت‌های ناشی از خویشاوندی نیز در این میان وجود ندارد ناچار از یکسو پدر خوانده و مادر خوانده با فرزندانی که برگزیده‌اند محرم نمی‌شوند و از دیگر سو نتیجه این عدم محرمیت این است که ازدواج آنها با هم در صورتی که مانع دیگری وجود نداشته باشد خالی از اشکال است.
وی در ادامه گفت: هر چند از نگاه حقوقی وشرعی این امر بلااشکال است؛ اما با توجه به فلسفه فرزند خواندگی وقتی ماهیت قانونی رابطه سرپرستی عاری از شایبه ارتباط جنسی است و هدف آن قداست بخشیدن به رابطه مادر و پدرو فرزندی است، این تبصره از نظر اخلاقی صحیح نیست وبرای فرزند خوانده‌ای که سال‌ها سرپرست خود را پدر ومادر واقعی تلقی می کند موجب بروز مشکلات روحی وروانی می‌شود وممکن است موجب سوء استفاده نیز شود.
مجتهدزاده در پایان اظهار کرد: با توجه به به اوضاع واحوال اجتماعی واخلاقی حاکم بر موضوع فرزند خوانده در سطح جهانی این تصریح قطعا باعث اشکال خواهد شد وبه نهاد فرزند خواندگی لطمه خواهد زد. خانواده‌ها نیز با وحشت از آینده کودکی که به فرزندخواندگی می‌گیرند، رغبت کمتری برای پذیرش سرپرستی چنین کودکانی خواهند داشت، لذا صرف نظر از مبانی شرعی در وضع یک قاعده باید به عرف و بستر واوضاع واحوال جامعه نیز توجه شود.
*قانون ارزشمند حمایت از کودکان نیازمند اصلاح است
حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی در حاشیه ششمین جلسه شورای هماهنگی مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در جمع خبرنگاران با اشاره به قانون حمایت از کودکان تاکید کرد: قانون حمایت از کودکان قانون ارزشمندی است و زوایای خوبی را در مورد حقوق کودک مورد توجه قرار داده است.
وی در ادامه افزود: روح حاکم بر این قانون بر ممنوعیت ازدواج استوار است ولی برای جلوگیری از حساسیت‌های موجود نیازمند بررسی و اصلاحات است.
وزیر دادگستری در ادامه با بیان اینکه احکام شرعی باید به قوت خودش باقی بماند، گفت: گرچه احکام شرعی باید به قوت خود باقی بماند ولی نباید در مورد آنها مسئله‌سازی کرد و در این لایحه اساس بر ممنوعیت ازدواج بر فرزند خوانده است.
** برخی از مسئولان مطرح کردند که به طور قطع تجدید نظر و اصلاح نیاز است و این موضوع باید توسط دادگاه مورد ارزیابی قرار گیرد. در حقیقت این مسئولان این قانون را برای حمایت از کودکان لازم می داننند ولی با تبصره ان مخالف هستند.
در واقع باید گفت که این تبصره باعث تعجب بسیاری از کارشناسان و مسئولان و مردم شده است و یک تنش و ترس در میان مردم را ایجاد کرده است بنابراین باید به فکر حذف یا اصلاح آن بود.
*از نظر فرهنگی ازدواج سرپرست با فرزندخوانده مضر است
امان‌الله قرایی مقدم در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در خصوص لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که براساس آن ازدواج سرپرست با فرزندخوانده ممکن شده است، اظهار داشت: با این امر به شدت مخالف هستم چرا که از نظر فرهنگی این موضوع بسیار مضر بوده و باعث می‌شود خانواده‌ای به دلیل ترس دختری را به فرزندخواندگی قبول نکند .
وی ادامه داد: موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخوانده باعث می‌شود یک بدآموزی در جامعه رخ داده و ما شاهد مشکلات جبران ناپذیر شویم .همچنین موضوع جایگاه مادر که تقدس دارد نباید ازبین رفته و با این امر یعنی ازدواج سرپرست با فرزندخوانده فساد را بالا ببریم.
این جامعه شناس و متخصص علوم رفتاری در خصوص اینکه در این لایحه مطرح شده که دختر بالای 30 سال نیز می‌تواند فرزند به سرپرستی بگیرند، گفت: با این موضوع موافق هستم چرا که بسیاری از کودکان دارای سرپرست شده و مشکلات در این زمینه کاهش می‌یابد .
قرایی مقدم گفت: باید موضوع مذکور کنترل شود تا به فساد کشیده نشود و در موضوع فرهنگ خواندگی که تقدس دارد از بین نرود.
با وجود تمام مشکلات و تنش‌های حاکم و کنونی راهی جزء حذف این تبصره وجود ندارد تا بار دیگر آرامش به خانواده‌هایی بازگردد که قرار بود با سرپرستی فرزندخوانده‌ها، زندگی خود را به آرامش برسانند. بنابراین امید است که هر چه سریعتر این موضوع حل شود و شورای نگهبان فکری اساسی در این راستا کند…