دو راهی عزت یا تورم

گفته های وزیر کار را اینجا بخوانید.

چنین اتقاقی از چند زاویه قابل بررسی است.

دلایل انتخاب دولت: دولت با  تغییر در شیوه پرداخت یارانه از نقدی به غیر نقدی در بادی امر در اندیشه کنترل تورم است. دوم اینکه هر ماه قصد دارد تعهد 3500هزار میلیارد تومان که به حساب مردم واریز می کند را از دوش برداردو سوم اینکه تصور می کند می تواند با پول کمتری و در بستر زمانی طولانی تر از یک ماه اجناس مندرج در سبد را خریداری کند و تحویل مردم  دهد. همچنین تصور می کند به مرور طی چند سال اخیر از دامنه دریافت کنندگان کالا کاسته خواهد شد و مانند کوپن بعد از چند سال خودبخود این فرایند حذف خواهد شد.

در این خصوص دو سوال  مطرح  می شود اولا  آیا اهدافی که دولت در نظر دارد محقق خواهد شد و دوم اینکه در صورت تحقق هزینه های اجرای طرح آیا کمتر از هزینه پرداخت یارانه به شیوه نقدی است.

 در پاسخ به سوال اول طرح این سوال  ضروری است  که آیا عوامل موثر در تورم در کشور ما طی چند سال اخیر تنها پرداخت یارانه به صورت نقدی بوده است؟به نظر می رسد طی چند سال اخیر عوامل موثر بر تورم متعدد بوده اند که سهم یارانه نقدی در این میات شاید کمتر از 20 درصد بوده است در نتیجه  در گام اول باید روی شناسایی دقیق عوامل توجه شود. از سوی دیگر دولت باید محاسبه کند که تغییر شیوه پرداخت یارانه نقدی  به غیر نقدی چند واحد در کاهش تورم موثر است. چرا که اساسا دولت راهبرد خود در دادن یارانه را تغییر نداده بلکه تنها روش تغییر کرده است و در نهایت دولت باید منابع مورد نیاز  سبد کالا را از جیب خود خارج و به بازار تزریق کند. سوال بعدی این است که چه میزان از کالاهای سبد از خارج از کشور وارد و چه میزان از داخل تامین می شود.

به هر میزان که دلار از کشور خارج و کالا وارد شود بر کاهش دامنه تورم تاثیر می گذارد  یا حتی دولت میتواند مبادله نفت در برابر کالا را در دستور کار قرار داده  که این روش باعث می شود اختصاص یارانه به مردم اثر زیادی در تورم نداشته باشد اما فراموش نکنیم که این رویه در نهایت موفقیت محسوب نشده و همان اتفاقی رخ می دهد که در سال 85 در دولت نهم رخ داد به طوری که  با ابزار افزایش واردات تورم داخلی در حد 10 درصد قرار گرفت اما بهایی که بعدها پرداخته شد در قالب  رکود بخش تولید در کشور بود و به نظر می رسد یکی از دلایل عمده رکود تورمی فعلی ناشی از همان راهبرد تکیه بر واردات در ان زمان است.

از سوی دیگر اگر دولت بخش یا تمام کالاهای سبد را از داخل تامین کندبه همان میزان  باز هم ریال های دولتی که از طریق  بانک مرکزی تامین می شود  وارد بازار پول شده و به مثابه پول پر قدرت عمل خواهد کرد و در نتیجه  اثرات تورمی خود را در در حد و اندازه پرداخت یارانه نقدی خواهد داشت. شاید دولت محاسبه می کند که با خرید مستقیم کالا منابع کمتری را بابت یارانه پرداخت خواهد کرد اما نباید این نکته بسیار مهم را فراموش کند که همواره عدد تورم سالانه  رسمی که  برای کل جامعه به عنوان مثال  20 واحد است این نرخ برای خرید های دولت حدود 30 تا 35 درصد است که این تورم در قالب یارانه  در نهایت به جامعه منتقل خواهد شد. لذا اثرات تورمی یارانه نقدی و غیر نقدی تفاوتی زیادی در عمل با هم نخواهند داشت.البته ضروری است در این خصوص مطالعه مکفی صورت گیرد که مشخص شود دقیقا چه میزان اثرات تورمی دو شیوه پرداخت یارانه نقدی و غیر نقدی با هم تفاوت خواهند کرد.

اما این نگرش که دولت احتمال دهد مردم به مرور نسبت به درخواست سبد کالایی منصرف شوند تجربه چیز دیگری را نشان می دهد. دست کم  در کوتاه مدت این اتفاق رخ نخواهد داد بخصوص اینکه دولتی هایی که چنین نگرش هایی را دارا هستند  طبعا  در شکوفایی اقتصادی چندان خوب عمل  نخواهد کرد به طوری  که مردم  بعد از چند سال از سبد های حمایتی و یارانه های این چنینی  احساس بی نیازی بکنند از سوی دگر قرار است این بی نیازی  رخ دهد این امر می تواند برای یارانه نقدی نیز اتفاق افتد و دولت با حرکت به سمت شکوفایی اقتصادی به مرور مردم را نسبت به یارانه نقدی بی نیاز کند.

سوال بعدی آن است که با فرض تحقق اهداف مورد نظر دولت ، چه هزینه ای پرداخت خواهد شد. در زمان پرداخت یارانه نقدی محل مردم برای دریافت یارانه به صورت برداشت نقدی  به حدود 30 هزار نقطه یعنی 30 هزار خودپرداز و به صورت  خرید از پایانه های فروشگاهی این انتخاب را دارند که به بیش از 3 میلیون پایانه فروشگاهی و درگاه های اینترنی مراجعه کنند. اما برای دریافت یارانه غیر نقدی یعنی سبد کالا مجموع فروشگاههایی  که برای توزیع سبد کالا در نظر گرفته شده در حالت خیلی خوش بینانه 1000 نقطه(فروشگاه) است. اکنون به راحتی می توان مقایسه ای بین بیش از 30 هزار خودپردازهای و3 میلیون پایانه فروش با تعداد1000 فروشگاه های توزیع کننده سبد کالا انجام داد. طبیعی است صف های نه چندان اندک پشت خودپردازها در هنگام واریز یارانه نقدی به صفهای بسیار بسیار طولانی  و انبوه جمعیت پر برخورد در درب فروشگاهها توزیع سبد کالا منتقل خواهد شد. اگر تا اکنون تجربه نشان داده یا فرهنگ آن تا حدی ایجاد شده که مردم صف های خودپرداز برایشان قابل تحمل بود اما در صفهای طولانی به صورت گریزناپذیری  این عزت مردم است که قربانی میشود. هنوز صفهای این چنین که در ماه های رمضان برای دریافت مرغ و.. بوده از یاد نرفته یا همین روز گذشته  صفها را دیده ایم. از سوی دیگر در خودپرداز پول دریافت می شود  ولی در فروشگاه ها کالاهایی بی کیفیتی که در شان ملت ما نیست.

به تعبیر دیگر اینکه در نهایت اینکه دولت چه قصد داشته باشد یارانه نقدی را به غیر نقدی تبدیل کند و چه هر دو را کنار هم پیش ببرد در توزیع  سبد کالا این عزت و احترام ملت است که به حراج گذاشته می شود.

بیان این نکته نیز ضروری است که سرنوشت محتوم نیست که دولت برای بهبود اوضاع لازم نیست الگوی یارانه  را با تغییراتی  حفظ کند. بلکه  دولت می تواند با اتخاذ راهبردهای مختلف  وتدوین  افق بلند تری در راستای شکوفایی اقتصاد و اشتغال همچنین کاهش هزینه ای مختلف تا حد رایگان کردن اموری همچون درمان، بهداشت، و آموزش به سمتی حرکت که اساس استفاده از الگوی پرداخت یارانه چه نقدی و چه غیر نقدی برای مردم غیر ضرور ی شود.همچنین باید در نظر داشت وضعیت فعلی اقتصاد ما یک ساله ایجاد نشده که بخواهد یک ساله هم اصلاح شود طبیعی است که برنامه ریزی های سیاسی و اقتصادی  دست کم برای دو برنامه 5 ساله مورد نیاز است. طبیعی است اگر چنین نگاهی حاکم نباشد همان اتفاقی رخ خواهد داد که طی سه دهه و نیم گذشته رخ داده است.