ابهام در ادغام دو شورای عالی آی‌تی و فضای مجازی

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک،قتصاد از دنیای ازمزمه ادغام شورای عالی فناوری اطلاعات با شورای عالی فضای مجازی مدتی بود که از سوی مجلسیان شنیده می‌شد اما اینکه آیا این طرح واقعا به اجرا گذاشته می‌شود یا خیر در ‌هاله‌ای از ابهام قرار داشت. تا اینکه در آخرین روزهای مهر ماه عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از تصویب طرح ادغام شورای عالی فناوری اطلاعات در شورای عالی فضای مجازی در این کمیسیون خبر داد. براساس این طرح، شورای عالی فضای مجازی تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار خواهد بود و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجری این سیاست‌ها می‌شود. به نوعی به نظر می‌رسد هدف طرح نه ادغام بلکه حذف شورای عالی فناوری اطلاعات است و به همین دلیل از زمان مطرح شدن این طرح  انتقادها و اعتراض‌های زیادی مطرح شده است.

منتقدان اجرای این طرح بر این باورند که وظایف متفاوت هر دو شورا باعث تداخل در کارها و بروز چالش‌های اساسی در حوزه ICT کشور خواهد شد. همچنین به باور این گروه  نمی‌توان یک‌شبه دست به ادغام دو شورا زد و انجام این تصمیم نیاز  به  طی شدن مسیرهای قانونی خود دارد.  

  وظایف و اختیارات دو شورا
شورای عالی فناوری اطلاعات در سال 84 و بر اساس قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با هدف سیاست‌گذاری و تدوین راهبردهای ملی در قلمرو فناوری اطلاعات، تدوین برنامه‌ها برای توسعه پژوهش‌های بنیادی و کاربردی در قلمرو فناوری اطلاعات رسمیت یافت.
ریاست شورای عالی فناوری اطلاعات و ارتباطات، بر عهده رئیس‌جمهوری قرار گرفت و در غیاب وی، معاون اولش جانشین رئیس شورا بود. اعضای این شورا نیز اغلب از اعضای هیات دولت و سه نفر از متخصصان فناوری اطلاعات از بخش غیردولتی می‌شد.
نخستین جلسه این شورا در اسفندماه سال 84 به ریاست محمود احمدی‌نژاد تشکیل شد. نتیجه این جلسه تصویب چارچوب نظام جامع فناوری اطلاعات و همچنین کلیات طرح شبکه اینترنت ملی به‌عنوان یک شبکه داخلی، امن و پایدار بود که از جمله مسائلی به شمار می آید که از آن سال تا امروز از جمله مسائل مهم در حوزه IT به شمار می‌رود.
آخرین جلسه این شورا در مردادماه سال‌جاری و به ریاست حسن روحانی تشکیل شد؛ این جلسه هفتمین جلسه شورای عالی فناوری اطلاعات به حساب می‌آمد و این در حالی است که این شورا در آیین‌نامه خود موظف شده بود که حداقل سالی دو بار تشکیل جلسه رسمی داشته باشد. در عین حال شورای عالی فضای مجازی هم با دستور مستقیم مقام معظم رهبری در سال 1390 یعنی چهار سال پس از تشکیل شورای عالی ITشکل گرفت و فعالیتش را با هدف ایجاد مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور به منظور اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای عالی و همچنین نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح آغاز کرد.
اما این دو شورا تنها تصمیم‌گیرندگان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران نیستند بلکه سه شورای دیگر با عناوین شورای عالی انفورماتیک، شورای عالی اطلاع‌رسانی و شورای افتا (امنیت فضای تبادل اطلاعات) نیز در این حوزه هر کدام فعالیت‌های جداگانه‌ای دارند.

  طرحی برای کاهش موازی‌کاری؟!
طرح ادغام شوراهای عالی در یکدیگر برای حذف مدیریت‌های موازی، کوچک‌سازی، روانسازی، سرعت و دقت و بسیاری از معضلات دیگر در زمینه‌های مختلف بحث جدیدی نیست. براساس طرحی که در این راستا در سال 86 و با هدف ادغام شوراهای موجود دولت و تشکیل چند شورای اصلی و کلیدی به جای آن مطرح شد قرار بر این شد که چند شورای ‌عالی «علوم، تحقیقات و فناوری»، «عالی فناوری اطلاعات»، «عالی اطلاع‌رسانی»، «عالی فضایی»، «انرژی اتمی»، «عالی امنیت فضای تبادل اطلاعات کشور»، «عالی آموزش و پرورش»، «عالی پشتیبانی نهضت سوادآموزی»، «عالی انفورماتیک»، «عالی علمی کاربردی»، «عالی زیست فناوری» و «شورای عالی استاندارد» در شورایی با عنوان «شورای عالی آموزش، پژوهش و فناوری» ادغام شوند.
به این ترتیب از بیست و چند شورای عالی که در کشور در حوزه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند تنها دو شورا با نام‌های شورای عالی مدیریت و برنامه‌ریزی اقتصادی و شورای عالی آموزش، پژوهش و فناوری باقی می‌ماند که به اعتقاد دولت وقت این امر در نهایت منجر به افزایش کارآیی و کاهش بوروکراسی می‌شد.
اما طرح این بحث در همان اوایل به ایجاد اختلاف‌نظرهایی بین دولت و مجلس انجامید، چراکه به اعتقاد مجلس، دولت باید در این مورد نظر مجلس را نیز اعمال کند چراکه انحلال بسیاری از شوراهایی که در طرح دولت ادغام می‌شدند نیازمند تایید و مصوبه مجلس شورای اسلامی بود.

  شورای عالی فناوری اطلاعات تنها مرجع
در آن سال‌ها که شورای عالی فضای مجازی تشکیل نشده بود طرح ادغام سه شورای عالی انفورماتیک، شورای عالی افتا و شورای عالی اطلاع‌رسانی در شورای عالی فناوری اطلاعات که خود به تازگی شکل گرفته بود، بیش از هر فرضیه دیگری مطرح می‌شد.
«شوراهای موازی فناوری اطلاعات نمی‌توانند موفق عمل کنند»؛ این نظر برخی از کارشناسان حوزه ITبود که معتقد بودند بحث فناوری اطلاعات یک بحث فرابخشی است، بنابراین جایگاه آن نیز باید در یک سازمان
فرابخشی باشد. حسین طالبی، یک مدیر فناوری اطلاعات، ادغام این سه شورا را از نظر علمی، منطقی و مدیریتی، کار صحیحی می‌داند و درباره نحوه ادغام این شوراها به «ایسنا» گفته است: نحوه ادغام آنها و اینکه کدام شورا بماند و ترکیب این سه شورا با چه نامی فعالیت کند، به اعتقاد من مهم نیست، بلکه مهم آن است که یک ساختار و به طور کلی یک نهاد مسوولیت ITکشور را برعهده بگیرد.

  کارشناسان: طرح قابل اجرا نیست
اما کارشناسان و مسوولان حوزه ITبا ادغام شوراهای دخیل در امر ارتباطات و فناوری اطلاعات موافق نبودند. محمد سپهری‌راد، رئیس پیشین شورای عالی انفورماتیک، تداخل وظیفه میان شوراها را عاملی برای ایجاد مشکل در صورت کنار هم قرار گرفتنشان دانست و گفته بود: با نگاه به شرح وظایف فعلی شورای عالی فناوری اطلاعات، طرح ادغام شوراها و سپردن فناوری اطلاعات کشور به وزارت ICTکار درستی نخواهد بود.
او جایگاه شورای عالی فناوری اطلاعات را در وزارت ICTجایگاه درستی ندانست و تصریح کرد: این شورا زیرمجموعه‌ای از وزارت ارتباطات است و وزارت ICT هم به‌طور سنتی، متولی زیرساخت کشور است؛ چرا که در کشور ما عمده این کارها دولتی است و این تغییر وظیفه برای وزارتخانه‌ای که سال‌های سال مشغول به کار زیرساخت بوده، کار درستی نیست.
حمید شهریاری،  دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی، نیز نظر مشابهی در این زمینه دارد. به باور وی، ادغام شوراها در وضعیت کنونی در مقام عمل و نظر با چالش‌های جدی مواجه است؛ اینکه در مقام عمل، هرکدام از شوراها مستقل هستند و در مقام نظر، هم مشکلات حقوقی دارد که ادغام آنها نیازمند طی مسیرهای قانونی است.
وی تاکید می‌کند: این ادغام زمانی می‌تواند درست باشد که در شوراها بحث موازی‌کاری وجود داشته باشد، در حالی که در حال حاضر تقسیم وظایف بر اساس اساسنامه آنها صورت گرفته است.
ایرج ندیمی، یکی از نمایندگان مجلس نیز از دیگر مخالفان طرح ادغام شورای عالی  IT در شورای عالی فضای مجازی، در این باره بااشاره به اینکه وجود هر دو شورا به انجام وظایف خطیر در حوزه فضای مجازی کمک می‌کند، گفت: تصمیم‌گیری درباره ساختارها موضوع آسانی نیست که بخواهیم به‌راحتی درباره امکانات و نیروی انسانی تصمیم‌گیری شود، با توجه به این مساله رویکرد مجلس به تصمیماتی که کارشناسی‌اش ضعیف است، روشن است.
وی استدلال این طرح را به‌معنای حذف یک مرجع تصمیم‌گیر به نفع یک مرجع تصمیم گیر دانست و در قالب مثالی، گفت: این طرح به معنای این است که مثلا مجلس را در مجمع تشخیص مصلحت نظام ادغام کنیم، در حالی که هر دو تصمیم‌گیرنده است.
اما همه نیز با اجرای این طرح مخالف نبودند، بلکه محمد سلیمانی، نماینده مردم تهران، در این باره معتقد است که ضرورت سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در راستای بهره‌وری از فناوری‌های روز احساس می‌شود، شورای عالی فناوری اطلاعات نیز در ماده 4 قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیش‌بینی شده است، از این رو این دو نهاد همتراز موجب تداخل کاری در یکدیگر شده‌اند، ریاست هر دو شورا با رئیس‌جمهور است؛ بنابراین با توجه به اینکه در شورای عالی فضای مجازی روسای سه قوه حضور دارند، بنابراین نیازی به شورای عالی فناوری اطلاعات نیست.
در آخر با شروع روند ادغام‌ها در مجلس باید دید که تکلیف سایر شوراهای این حوزه ازجمله شورای عالی انفورماتیک، شورای عالی اطلاع‌رسانی و شورای افتا (امنیت فضای تبادل اطلاعات) چه خواهد شد.