مهاجرت از کارتهای مغناطیسی به هوشمند در دستور کار بانک مرکزی/کارتهای اعتباری کالای ایرانی فرصتی برای توسعه کارت هوشمند

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک بر اساس گفته مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک ، بانک مرکزی پروژه  مهاجرت از کارت مغناطیسی به هوشمند را در دستور کار قرارداده است. ابوطالب نجفی در گفتگو با بانکداری آینده در خصوص دلایل تاخیر در راه اندازی سپاس گفت: دو مرحله براي «سپاس» در نظر گرفته شده است. يك مرحله اين بود كه با كارت‌هاي مغناطیسی فعلي این کار را پیش ببریم و چنین نیز شد.در اواخر اجرايي شدن آن بحث حركت به سمت كارت‌هاي هوشمند مطرح شد كه در حال حاضر همه بانك‌ها در حال جايگزين كردن کارتهای مغناطیسی هستند و تجهيزاتي مانند POS و ATM را هم باید به هنگام سازی کنند تا اطلاعات کارت هوشمند را پشتيباني نمایند. اين موضوع سبب شد يك بازنگري در طرح «سپاس» انجام شود تا امکان پشتیبانی از هر دو کارت مغناطیسی و هوشمند فراهم شود. پيچيدگي حاصل از ضرورت این بازنگری ایجاد سازوکارهای جدیدی را به ویژه در مسیر تدوین آیین نامه پیش رو قرارداد که همین امر باعث تاخیر در روند اجرای پروژه شد.در عين حال آيين‌نامه اجرايي «سپاس» به اظهارنظر شبكه بانكي گذاشته شد كه همکاران در نظام بانکی در مورد آن اظهار نظر كنند.

 در همین حال  تا هم اکنون  بالغ بر 360 میلیون کارت بانکی  مغناطیسی صادر شده که از این تعداد حدود 245 میلیون کارت برداشت است که به صورت مستمر مورد استفاده قرار میگیرند. بر همین اساس مهاجرت از این حوزه  در عین حال که ضروری است اما نیازمند توجه به برخی از مولفه های موثر بر این روند از جمله هزینه،زمان و زیرساخت است.

وضعیت کارت

بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی تا پایان نیمه نخست  سال جاری تعداد کارتهای صادره بالغ بر 360 میلیون فقره با ترکیب 243 میلیون کارت برداشت،1.6 میلیون کارت اعتباری، 116میلیون کارت هدیه و 2 میلیون کارت پول الکترونیک  است.

اکنون بانکها به غیر از کارتهای هدیه برای صدور دیگر کارتها هزینه حدود  3 هزار تومانی را مطالبه می کنند. برای صدور کارت هوشمند به طور متوسط دوبرابر این هزینه لازم است  در عین حال  آماده بودن زیرساخت نرم افزاری لازم در بانکها  در خصوصEMV  و صدور کارت اعتباری نیز از مولفه های تاثیر گذار است. زمان تعویض 250 میلیون کارت برداشت و اعتباری و پول الکترونیک نیز خود از مسائل دارای اهمیت است.

درباره EMV

از آنجا که سرویس دهندگان بسیاری در سطح جهان خدمات بانکی مرتبط با کارت هوشمند را ارایه می‌کنند، در صورتی که هر یک بخواهند از سیستم خاص خود استفاده کند، امکان اتصال این سیستم ها به یکدیگر بسیار مشکل می گردد. از این رو شرکت های مطرح در این زمینه  یعنی ، MasterCard ، VISA    و EuroPay    اقدام به ارایه یک استاندارد واحد با نام EMV در این زمینه کردند. هدف اصلی از ارایه این استاندارد، امکان بکارگیری یک کارت در تمام نقاط جهان است.

درباره کارتهای مغناطیسی

فارست پری، در سال ۱۹۶۰، ایده محافظت از نوار مغناطیسی که رسانه ذخیره‌سازی غالب در آن زمان بود در کارت‌های پلاستیکی را در ذهن داشت . اما هر نوار چسبنده‌ای را تولید می کرد  قابلیت مغناطیسی از خود نشان نمی‌داد. تا اینکه  همسر وی به پری پیشنهاد کرد که از اتو برای ذوب کردن نوار روی پلاستیک استفاده کند. فاستر بدون فوت وقت این کار را امتحان کرد که در کمال تعجب او این کار جواب داد. اتو گرمای کافی برای پیوستن نوار به کارت را فراهم   و از سوی دیگر قابلیت مغناطیس را نیز حفظ می کرد .

این گونه بود که  اولین  کارت هایی که به طور گسترده در زمینه تجارت الکترونیک و به عنوان کارت های بانکی مورد استفاده قرار گرفت تولید شد. این کارت ها اغلب با قرار گرفتن یک نوار مغناطیسی روی کارت های پی وی سی ایجاد می شوند و  با قیمت بسیار مناسب ، ریدر های ارزان قیمت و تماسی بودن درصد خطا را به صفر مي‌رساندند.

معایب کارتهای مغناطیسی
پایین بودن درجه ی امنیت و سهولت تغییر اطلاعات بر روی نوار و سهولت امكان كپي كردن كارت ، مخدوش و پاک شدن اطلاعات با قرار گرفتن در جریان میدانهای مغناطیسی و از بین رفتن نوار مغناطیسی در جریان اصطکاک با دستگاه  Reader و كيف پول و…از جمله معایب کارتهای مغناطیسی است.
این معایب باعث شده تا زمینه  کلاهبرداری های متعدد و گسترده در شبکه های  مختلف و فروشگاه های زنجیره ای چون تارگت رقم بخورد. بر همین اساس جهان در راستای بهبود امنیت پرداخت ها دوران جدیدی از ساختار کارت را کلید زد. کارتهای هوشمند به عنوان نسل جدید کارتهای بانکی که در زمینه های غیر بانکی هم کار برد دارد پا به عرصه وجود نهاد. این کارتهای شامل تراشه‌های هوشمندی هستند که ، برای صاحب کارت شناسایی منحصر به فردی محسوب می شود به طوری که دسترسی به اطلاعات را امکان پذیر می‌سازد. کارت هوشمند معتقد به صرفه جویی در وقت و انرژی است و ایمنی آن به دلیل شماره‌ی شناسایی منحصر به فرد یا پین کد PIN آن است  که برنامه‌های داخلی حفاظت شده در کارت او فقط به کاربر اجازه دست رسی می‌دهند.

 
 کارت هوشمند در ایران

کارتهای هوشمند در ایران در به صورت مقطعی در هم در حوزه بانکی و هم غیر بانکی مورد استفاده قرار گرفته است. اما  بحث جایگزینی کارت هوشمند به جای کارت های بانکی مغناطیسی به  سال 83 برمیگردد. در این سال اولین مطالعه جدی در حوزه کارت هوشمند در اداره نظامهای پرداخت بانک مرکزی توسط ناصر حکیمی انجام و حاصل آن مقاله ای است که در تیرماه سال  83 پایان یافته است و  در سال 84 روی تارنمای بانک مرکزی قرار گرفت.
در آن سال(83) مجموع کارت های صادره بانکی  7میلیون و 823 هزار کارت بوده است که این رقم در پایان سال 93و طی یازده سال  بیش از 40برابر شده و به رقم 330 میلیون کارت رسیده است.

در آن سالها بحث گذار به کارت هوشمند مطرح شد اما با این توجیه که هزینه تولید آن گران است عملا کنار گذاشته شد.

مطرح شدن در سال 90
در آذر ماه سال 90  مجددا   بحث کارت هوشمند در در نخستین همایش معرفی محصولات و خدمات حوزه پایانه‌های خودکار بانکی  که توسط شرکت خدمات انفورماتیک،برگزار شد مطرح شد.

نسترن اسماعیلی طی مقاله ای با عنوان "کارت هوشمند راهکارها و چالش ها" با اشاره به برخی تخلفات صورت گرفته در سیستم کارت پیشنهاد استفاده از کارت هوشمند را ارائه کرد و در توجیه ارائه این پیشنهاد به امنیت بالای کارت هوشمند ،انعطاف در تولید برنامه های کاربردی متنوع، ظهور تکنولوژی موبایل و استفاده از آن به عنوان ابزار پرداخت، تبعیت از روند رشد تکنولوژی اشاره نمود.

اسماعیلی در توضیح ضرورت تبعیت از روند رشد تکنولوژی افزود: تقریبا اکثر کشورهای جهان ظرف یک دهه اخیر مهاجرت به سمت استفاده از کارت هوشمند و جایگرینی کارتهای مغناطیسی را شروع و برخی ازآنها به پایان رسانیده‌اند. در اروپای غربی از سال ۲۰۰۰ (سال 1380 خورشیدی)کار شروع شده است؛ به طوری که از سال ۲۰۰۶ در فرانسه ، از سال ۲۰۰۷ در انگستان و فنلاند نیز ۱۰۰٪ کارتها EMV بوده‌اند.اما در سایر کشورها به طور میانگین ۷۰٪ کارتها ارتقاء یافته‌اند .

وی در خصوص تاریخچه کارت هوشمند در ایران نیز اظهار داشت:در ایران تعدادی کارت هوشمند با برنامه کاربردی کیف پول الکترونیکی در دو نوع استاندارد داخلی و اقتباسی از EMVصادر شده است. در سال ۱۳۸۳ـ۱۳۸۴ بانک مرکزی با اعلام نیاز به استفاده از کارت هوشمند با تبعیت از استاندارد EMV و مطابقت با برنامه کاربردی VSDC از بانک ها خواست تا برنامه مهاجرت خود به کارت هوشمند را اعلام نمایند. اما تاکنون اقدام جدی در این خصوص صورت نگرفته است.

اسماعیلی به رویکرد نحوه استفاده ازکارت هوشمند در راستای مهاجرت سیستم ها از کارت‌های مغناطیسی به کارت‌های هوشمند پرداخت و افزود: ‌می‌توان یکی از دو رویکرد برنامه های کاربردی با رویکرد استاندارد بومی ((Local و برنامه های کاربردی با تبعیت از استاندارد جهانی (EMV) را در دستور کار قرار داد.

وی با اشاره به انواع کاربردهای کارت هوشمند به راهکارهای امنیت در استاندارد EMV، گام‌های راه اندازی و پیاده سازی کارت هوشمند اشاره نمود و در خاتمه نیز خاطر نشان کرد:تغییر و ارتقای سیستم ها برای پشتیبانی از کارت هوشمند امری ضروری است.

 استفاده از کارت هوشمند یک پروژه ملی است و اجرای آن در یک یا چند بانک، نتیجه مطلوب را نخواهد داشت.به همین منظور راه‌اندازی زیر ساخت‌های مورد نیاز برای اجرای این پروژه،تعریف استاندارد ملی و مقررات مربوط به تفویض مسئولیت پیش نیاز‌های مهم آن است و نباید فراموش کرد پروژه ظرف زمانی مورد نیاز را می طلبد و نمی‌تواند به صورت یک پروژه کوتاه مدت نگریسته شود.

اسماعیلی افزود:گفت:در حال حاضر سیستم های کارت بانکها از طریق یک سوییچ بین بانکی قدرتمند به نام شتاب با پوشش ۱۰۰ درصدی به یکدیگر متصل هستند که در مقایسه با سایر کشورها ، خوشبختانه در سطح قابل قبولی از امنیت نیز قرار دارد.

 پیش از این حکیمی رئیس اداره نظامهای پرداخت بانک مرکزی عنوان کرده بود : باید به جای رمزدار بودن کارت‌ها به سمت استفاده از کارت‌هایی برویم که کامپیوتری هستند. این فناوری امکان کپی کردن کارت یا استفاده از اطلاعات آن را تقریبا به صفر می‌رساند. این فناوری ظرف ۵سال آینده باید به سمت کارت‌های هوشمند تغییر داده شود.این مسئله در دستور کار بانک مرکزی هم قرار گرفته  است.تا جایی که تهیه بخشهایی از کارتهای هوشمند همچون تهیه بدنه (پلاستیک ) وظاهر کارت همچنین تولید چیپ های ساده ای سخت افزاری و تولید Applet ها در نرم افزار در ایران  انجام میگیرد .

  اکنون و کارت هوشمند

علی عسکری انارکی در گفتگو با پایگاه خبری بانکداری الکترونیک با اشاره به به این مطلب که حدودا از پانزده سال پیش با صدور  کارت هوشمند از طریق بانک مسکن و جایگزینی کارت به جای دفترچه حساب و دفترچه پرداخت اقساط وامهای مسکن کارت هوشمند به شبکه بانکی ایران معرفی شد گفت: پس از آن کارتهای دیگری همچون ثمین که با تلاش شرکت ایز ایران از سالهای79 و  80  معرفی شدند و در سال 80 با مخالفت بانک مرکزی متوقف شدند  عملا پروژه کارتهای هوشمند صرف نظر از فعالیتهای مقطعی ، به صورت جدی در دستور کار قرار نگرفته است.
 
وی در خصوص هزینه های مربوط به اجرایی شدن  این طرح گفت: هزینه صدور  کارت هوشمند حدودا برای هر فرد 1.5 تا 3 دلار است که در صورت اجرایی شدن طرح ، برای هر 100کارت متعلق به 100 هزار کارت  هزینه ای معادل 200 میلیون دلار در کل کشور هزینه خواهد داشت و همچنین در ازای تغیرات نرم افزاری در پایانه ها معادل 300 تا 500 میلیون دلار در کل کشور سرمایه گذاری نیاز هست.

وی با اشاره به مشکلات بر سر راه اجرایی شدن  طرح گفت: تغییزات تکنولوژی ، تفکر توسعه و همچنین  وجود شبکه های وسیع  و جا افتادن سیستم کارت های مغناطیسی از موانع پیاده سازی این طرح است.

چالش های کلی طرح
عسکری به صورت کلی   چالش های طرح را به صورت خلاصه به شرح زیر عنوان کرد:
– هزینه ی بالای کارت هوشمند برای هر فرد.
– هزینه ی بالای تغیر ویا تعویض دستگاه های پوز و خوانش اطلاعات بر روی کارتهای هوشمند
–  ریسک بالای اجرایی نمودن .
– عدم توجه به ابعاد اجتماعی و مالی و نا امنی های مالی در بانکها برای اجرایی شدن طرح ها و صرف هزینه های به نتیجه نرسیده در این خصوص .
 
وی در خصوص وضعیت زیرساخت نرم افزاری در خصوص هوشمند شدن  کارتهای بانکی گفت:ما در زمینه   زیرساختهای نرم افزاری با مشکلات پیچیده ای روبرو نیستیم وبا توجه به امنیت و آفلاین بودن حتی فشار بر روی زیر ساختها پایین می آید .
        
وی افزود: با توجه به اینکه اغلب دستگاههای عابر بانک امکان خواندن کارتهای هوشمند را نیز دارا هستند با صرف هزینه در ارتقا دستگاه ها با مشکل چندانی رو برو نخواهیم بود .
 
وی در پاسخ به این  سوال که آیا با توجه به وضعیت فعلی سیستم موجود بانکی عزم و قدرت اجرایی لازم را دارد ؟گفت:متاسفانه برخی بانکهادر سطح کارشناسی به علت تصمیم گیری ها مخصوصا بانکهای خصوصی در مقایسه با بانکهای دولتی دچار مشکل خواهند بود و در ارائه ی خدمات هوشمند به مشتریان بانکهای دیگر این امکان وجود دارد که دچار مشکل شوند .

مدت اجرای کامل طرح
 
وی با اشاره به زمان لازم برای اجرایی شدن طرح گفت: با حمایت بانک مرکزی و مشخص نمودن استاندارد های جهانی و با توجه به مقطعی نبودن هزینه های انجام شده برای استاندارد هایی فراتر از استاندارد های داخلی که در صورت بر داشته شدن تحریمها وتعاملات بین المللی امکان پذیر خواهد بود زمان لازم از مراحل راه اندازی و پیاده سازی تا تست و رسیدن کارت های هوشمند به دست مردم در حداکثر 2 سال قابل اجرا خواهد بود.

فاز بعد  کارت هوشمند

ورود تکنولوژی های مبتنی بر تلفن همراه هوشمند، باعث شد تا عملا برای ورود به اجرای طرح کارتهای هوشمند تردید شود.  تلکنولوژی اپل پی،سامسونگ پی و اندروید پی بعملا وجود فیزیک کارت وارد چالش جدید کرد.  در عین حال پیش بینی ها در زمینه آینده کارت مختلف است. ایالات متحده  از اکتبر سال جاری میلادی استاندارد EMV  را به نوعی اجباری کرد و کسانی که این استاندارد را نداشته باشند مسئولیت عواقب آن برعهده خودشان است و ویزا و مستر و ..مسئولیتی نمی پذیرند. در عین حال اخبار  مختلف نشان می دهد که به سادگی این امر ممکن نیست در عین حال استفاده از اپل پی و.. نیز چندان با استقبال گسترده مواجه نشد و از 20 درصد استفاده کننده از اپل پی تنها 6 درصد اقدام به خرید کرده اند.  راهبرد مستر و ویزا در عین حال توجه به هر دو فرایند است برای ثال اخیرا ویزا در سفرهای شهری برای کاربران اپل پی در انگلستان جایزه می دهد. چنین رویکردی به روند توسعه تکنولوژی به معنای آن است که این کمپانی های بزرگ پرداخت روند کلی را حال و  آینده را توامان در نظر دارند. به هر حال اکنون گروه بزرگی از مردم از کارت استفاده می کنند که این روند  می تواند دست کم تا 2020 ادامه داشته باشد دلایل زیادی هم وجود دارد که تغییر روند استفاده از تکنولوژی در نسلهای مختلف با سرعت های مختلف صورت می گیرد و سن 35 تا 65 سال که بخش عمده مشتریان بانکی و خرید را شامل می شوند بلافاصله عادت های خود را تغییر نمی دهند. چنین روندی باعث شده تا ویزا بر اساس مشخصات مشتریانشان مسیرهای مختلف تکنولوژی را در دستور کار قرار دهند و از اینکه  EMV  را اجباری کردند طبعا خوشنود باشند چرا که اینگونه امینت پرداختهای مشتریانشان را تضمین کرده اند.

  در ایران چه کنیم

به نظر می رسد در ایران نیز راهبردهای چندگانه ضروری تر از مهد تکنولوژی های نوین جهان یعنی ایالات متحده باشد. به نظر می رسد ایجاد امنیت خرید و انتقال پول برای حدود 500 هزار دارنده حساب بانکی  با حدود 500 میلیون دلار هزینه ای که برای این مسئله تخمین زده باشد هزینه زیادی نباشد. و اگر قرار یاشد طی دوسال این هزینه صورت گیرد سالانه 250 میلیارد دلار خواهد بود
 
فرصت جدید

 در حالی که دولت بستر جدیدی برای  صدور کارتهای اعتباری برای خرید کالای ایرانی را در دستور کار قرار داده است شبکه بانکی می تواند این فرصت را جهت پیاده سازی بستر صدور کارت با استاندارد EMV  غنیمت شمرده و زمینه های لازم را فراهم آورد.

نکته اساسی آن است که چشم دوختن رویا گونه به پیاده سازی آخرین دستاوردهای حوزه بانکی و پرداخت حتی در جوامع پیشرفته که خود مبدع این تکنولوژی ها هستند در دستور کار قرار نگرفته است. آنان بیش از اینکه دغدغه خود را داشته باشند دغدغه رضایت حال مشتری را دارند. آنها مردم را منتظر اپل پی نگه نمی دارند بلکه اپل پی باید منتظر مردم بماند تا به سمت این تکنولوژی اقبال نشان دهند. البته مانند ویزا مشوقهایی نیز در این راستا به مشتریان پیشنهاد می کنند.

درباره کارت هوشمند

تکنولوژی کارت هوشمند (Smart Card) به عنوان یکی از دستاوردهای نوین بشری، تحولی شگرف در حوزه سیستم‌های کاربردهای روزمره انسانها ایجاد کرده‌است. دو مقوله مهم امنیت(Security) و همراه بودن(Mobility) از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این تکنولوژی است. امروزه کاربردهای این تکنولوژی در سطح دنیا در اکثر زمینه‌ها قابل مشاهده بوده و حتی این روند، رو به رشد می‌باشد. بانکها، مراکز مخابراتی، سازمانهای دولتی، مراکز بهداشتی، مراکز ارائه خدمات، مراکز آموزشی، مراکز تفریحی و… از این دستاوردهای کاربردی این تکنولوژی بهره می‌گیرند.

انواع کارت هوشمند:

کارت‌های حافظه تماسی (Contact Memory Card)

کارت‌های دارای پردازشگر (Contact CPU Card)

کارت‌های حافظه بدون تماس (Contact-less Memory Card)

کارت‌های دارای پردازشگر با رابط دوگانه (Dual Interface CPU Card)

انواع کارت‌های هوشمند از دیدگاه تکنولوژی ساخت:

کارت‌های تماسی (‍Contact)

کارت‌های بدون تماس (Contact-less)

کارت‌های با رابط دوگانه (Dual Interface)

کاربرد های کارت هوشمند

پرداخت الکترونیک:از جمله کاربردهای کارت هوشمند استفاده در خدمات بانکی و پرداخت الکترونیک است که استانداردهای رایج EMV (Europay, MasterCard, VISA) در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرد.

امنیت : استفاده از کارت هوشمند به عنوان ابزار رمزنگاری، مدیریت کلمه عبور، احراز هویت کاربران و دیگر ابزارهای مرتبط از جمله زمینه هایی است که کارت هوشمند در آنها کارایی دارد.

سلامت الکترونیکی : صنعت سلامت الکترونیکی، پرونده سلامت الکترونیکی، سازمانها مرتبط با حوزه خدمات بهداشتی و درمانی از کارت هوشمند به عنوان رسانه ای ایمن جهت مدیریت تعاملات و تراکنشهای خود استفاده می نمایند.

مدیریت مشتری و وفاداری : کارت هوشمند به عنوان ابزار شناسایی مشتری و همچنین رسانه ارائه سرویسهای ارزش افزوده در جلب و حفظ مشتریان یک سرویس و یا محصول تجاری بسیار پرکاربرد است.

حمل و نقل : استفاده از کارت هوشمند در حوزه مدیریت حمل و نقل، پرداخت عوارض تردد، پرداخت پارکومتر، بلیط وسایل حمل و نقل عمومی و غیره ، به عنوان یک ابزار فعالسازی مورد استفاده قرار می گیرد.

کارت شناسایی ملی هوشمند

هم اکنون کارت شناساسایی ملی به صورت هوشمند در ایران صادر می شود. همچنین کار پایان خدمت سربازی نیز به صورت هوشمند صادر می شود.