نگاهی بر عملکرد شرکت های پرداخت در سال های اخیر
فراز و فرود سود خالص
بررسی نسبتهای مالی علاوه بر مقایسة شرکتهای یک گروه با یکدیگر میتواند وضعیت صنعت را در چرخة عمرش مشخص کند. یکی از مهمترین این نسبتها نسبت حاشیة سود خالص شرکت است.بررسیها نشان میدهد بهرغم تداوم نرخ رشد درآمدها، حاشیة سود خالص شرکتهای گروه پرداخت در سالهای اخیر کاهش یافته که این موضوع نشان از تبدیل این صنعت به یک صنعت رقابتی کامل دارد.با رقابتی شدن صنعت پرداخت، مدیران شرکتها باید خود را با این تغییرات به روز کرده و توجه بیشتری به مدیریت و کنترل هزینهها داشته باشند.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک ، نسبتهای مالی همواره یکی از بهترین معیارها برای ارزیابی عملکرد شرکتها به شمار میروند. همچنین مقایسة نسبتهای مالی مختلف در طی زمان میتواند مسیر رشد یا افول یک صنعت یا شرکت را نمایش دهد. در این میان مقایسة این نسبتها با شرکتهای همگروه نیز میتواند نقاط قوت و ضعف یک شرکت را به سهامداران، مدیران و سایر ذینفعان نشان دهد.
یکی از مهمترین این نسبتها نسبت حاشیة سود خالص شرکت است که از تقسیم سود خالص بر درآمدهای عملیاتی شرکت به دست میآید. این نسبت نشان میدهد مدیریت برای درآمدهای کسبشده در یک دوره چه میزان هزینه کرده و در نهایت چند درصد سود عاید سهامداران شده است. این گزارش بر آن است تا عملکرد شرکتهای پرداخت در سالهای اخیر از این حیث را بررسی کند.
بر اساس سیاستهای سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر افزایش سهم شرکتهای حوزة فناوری اطلاعات در بازار سرمایه در سالهای اخیر تعداد این شرکتها در بورس و فرابورس افزایش یافته است. با این وجود در حوزة پرداخت از 12 شرکت دارای مجوز از بانک مرکزی، در حال حاضر فقط سهام پنج شرکت در بازار سرمایه مورد معامله قرار میگیرد. در این میان شرکتهای فنآوا کارت، پرداخت نوین آرین و پرداخت الکترونیک پاسارگاد نیز بهرغم عدم حضور در بورس به دلیل الزام سهامدارانشان به انتشار اطلاعات شرکتهای زیرمجموعه، صورتهای مالی خود را در سامانة کدال منتشر میکند.
با توجه به اینکه شرکتهای مورد بررسی حدود 90 درصد از کل سهام بازار صنعت پرداخت را در اختیار دارند با اندکی اغماض میتوان این آمار را به کل صنعت تعمیم داد. آمار نشان میدهد در مجموع صنعت نیز بهرغم نرخ رشد قابل توجه درآمدها، حاشیۀ سود خالص صنعت با کاهش همراه شده است؛ موضوعی که از رشد هزینهها سرچشمه میگیرد. هر چند در سالهای اخیر حاشیۀ سود به ثبات رسیده و در حدود 10 تا 12 درصد در نوسان بوده است.
شرکت بهپرداخت ملت: هر چند حاشیة سود خالص بزرگترین شرکت پرداخت کشور در سالهای اوایل دهة 90 بیش از 50 درصد بود؛ اما رفتهرفته این رقم در سالهای اخیر کاهش یافت. این در حالی است که همواره درآمدهای شرکت از روندی صعودی تبعیت کرده است. با این وجود، رشد سرسامآور هزینهها به ویژه بهای تمامشدة ارائة خدمات موجب شده است تا حاشیة سود شرکت، سیری نزولی داشته باشد. بر اساس آمارهای اعلامشده در سال 97 حاشیة سود بهپرداخت ملت حدود 13 درصد بود این در حالی است که این رقم در سال 96، حدود 18 درصد بود. رشد بهای تمامشدة محصولات و افزایش هزینههای عمومی و اداری از مهمترین دلایل این کاهش به شمار میروند.
شرکت تجارت الکترونیک پارسیان: تجارت الکترونیک پارسیان نیز اوایل دهة 90 را با حاشیة سودهای نجومی پشت سرگذاشت؛ اما از سال 93 به بعد حاشیة سود شرکت در دامنة میان 10 تا 30 درصد در نوسان بود. در سال 97 نیز حاصل عملکرد شرکت، حاشیة سود 17 درصدی بود که در مقایسه با سال قبل از آن تفاوت چندانی را نشان نمیدهد. در این دوره افزودن بیش از 123 میلیارد ریال هزینة مالی به جمع هزینههای شرکت نسبت به سال قبل، باعث شده است همة عواید حاصل از افزایش درآمدهای شرکت و همچنین صرفهجویی انجامشده در هزینههای عمومی و اداری صرف این هزینهها شود و حاشیة سود خالص شرکت با تغییر محسوسی همراه نشود.
شرکت کارتهای اعتباری ایرانکیش: روند حاشیة سود خالص در این شرکت نیز نزولی بود بهگونهای که در پنج سال گذشته از حاشیۀ سودهای بالای 40 درصدی در این شرکت خبری نبود. آخرین صورتهای مالی این شرکت نیز به سال 97 مربوط میشود. در این دوره کارتهای اعتباری ایرانکیش حاشیۀ سود بیش از 25 درصدی را به ثبت رسانده است که این رقم نسبت به حاشیۀ سود خالص سال 96 حدود چهار درصد کمتر است. رشد 29 درصدی بهای تمامشدۀ ارائۀ خدمات و صعود 19 درصدی هزینههای مالی نسبت به مدت مشابه سال قبل از مهمترین دلایل کاهش حاشیۀ سود شرکت به شمار میرود.
شرکت آسان پرداخت پرشین: هر چند این شرکت یکی از پایینترین حاشیۀ سودها در میان شرکتهای پرداخت را دارد با این وجود بر خلاف بسیاری دیگر از شرکتهای این گروه حاشیۀ سود خالص آن طی سالهای گذشته روندی صعودی را طی کرده است. در سال 97 نیز اما عملکرد 12 ماهۀ شرکت نشان از بهبود هر چند نامحسوس حاشیۀ سود خالص نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد. تفاوت عمدۀ عملکرد آسانپرداخت پرشین با سایر شرکتهای گروه در مهار کردن هزینههاست به گونهای که بر اساس صورتهای مالی شرکت، هزینهها همگام با درآمدها (و در برخی مواقع کمتر از درآمدها) افزایش یافتهاند. هر چند این رشد آنقدر ناچیز و کمفروغ است که نتوانسته حاشیۀ سود خالص این شرکت را به بیش از رقم نه چندان قابل قبول هفت درصد، افزایش دهد.
شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش: در این شرکت نیز اگرچه روند درآمدها صعودی است؛ اما رشد قابل توجه هزینهها موجب کاهش حاشیۀ سود خالص شرکت در سالهای اخیر شده است. تلاش مدیریت شرکت برای کنترل هزینهها سبب شده تا حاشیۀ سود، اندکی بهبود یابد. در سال مالی منتهی به آذر ماه 97، عملکرد پرداخت الکترونیک سامان کیش، حاشیۀ سودی معادل 17 درصد دارد که نسبت به دورۀ مشابه قبل از آن افزایش داشت. صورتهای مالی شرکت در این بازۀ زمانی نشان میدهد کاهش 60 درصدی هزینههای مالی و همچنین رشد 1500 درصدی درآمدهای غیرعملیاتی شرکت (عمدتاً سود حاصل از فروش سهام یکی از شرکتهای سرمایهپذیر)، مهمترین دلایل بهیود حاشیۀ سود شرکت بودهاند.
شرکت فنآوا کارت: حاشیۀ سود این شرکتِ غیربورسی در سالهای اخیر میان 12 تا 25 درصد در نوسان بود. شرکت فنآواکارت در سال مالی منتهی به آذر ماه 97، حاشیۀ سودی معادل 14 درصد محقق کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی به میزان چهار درصد داشت. افزایش هزینههای عملیاتی، رشد بیش از 50 درصدی هزینههای عمومی و اداری و رشد 72 درصدی هزینههای مالی شرکت از مهمترین دلایل این موضوع به شمار میروند.
شرکت پرداخت نوین آرین: روند حاشیۀ سود خالص این شرکت در سالهای اخیر بر خلاف روند سایر شرکتهای گروه پرداخت است به گونهای که در سالهای اوایل دهۀ 90 نزولی بود؛ اما در ادامه رشد داشت. هر چند عملکرد مربوط به سال 97 این شرکت منتشر نشده است؛ اما صورتهای مالی مربوط به شش ماهۀ نخست این سال نشان میدهد شرکت پرداخت نوین آرین موفق شده است در این دوره حاشیۀ سود خالصی معادل 25 درصد به ثبت رساند که نسبت به سال قبل از آن با رشد همراه شده است. کاهش قابل توجه هزینههای عمومی و اداری از مهمترین دلایل رشد حاشیۀ سود خالص شرکت در این دوره محسوب میشود. با این وجود رسیدن میزان درآمدها و سود خالص شرکت (به لحاظ ریالی) درآمدها و سود خالص ثبتشده در سال 96، دور از ذهن به نظر میرسد.
شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد: این شرکت نیز همچون برخی دیگر از شرکتهای گروه پرداخت در اوایل دهۀ 90 به لحاظ حاشیۀ سود، عملکرد نسبتاً قابل قبولی داشت؛ اما در ادامه افت کرد به گونهای که در سالهای 93 تا 95 حاشیۀ سود خالص این شرکت هیچگاه از پنج درصد فراتر نرفت. جالب آنکه آخرین صورت مالی منتشر شده از این شرکت بر روی سامانۀ کدال بورس به عملکرد نیمۀ نخست سال 96 بازمیگردد که در آن شرکت زیانده بوده است. افزایش هزینههای عملیاتی شرکت مهمترین دلیل زیاندهی شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد در این دوره به شمار میرود.
نگاهی اجمالی به نمودارهای فوق نشان از کاهش حاشیۀ سود شرکتهای پرداخت در سالهای اخیر دارد. این موضوع مؤید آن است که باید گروه پرداخت را به تدریج از زمرۀ صنایع نوپا و نوظهور خارج و در گروه صنایع نیمه رقابتی و رقابتی جای داد. این تغییرِ دیدگاه نسبت به این گروه به آن معناست که نوع مدیریت در این نوع شرکتها نیز باید تغییر یابد.
مدیریت هزینهها یکی از اصلیترین عواملی است که باید با تغییر دوران گذار شرکتها از رشد به بلوغ مورد توجه جدی قرار گیرد. آنچه مسلم است اینکه رشد تصاعدی هزینههای عمومی و اداری برای یک شرکت نوظهور امری بعید به شمار نمیرود حال آنکه افزایش این هزینهها به میزانی بیش از تورم، نشان از ضعف عملکرد مدیر در شرکتهای رقابتی دارد.
افزایش هزینههای مالی شرکت نیز در بسیاری از اوقات حاکی از ضعف مدیریت در حوزۀ سرمایه در گردش دارد. با این اوصاف به نظر میرسد اغلب مدیران شرکتهای پرداخت در ایران هنوز با این موضوع کنار نیامدهاند و همچنان تمرکز خود را بر رشد درآمدها قرار داده و از مدیریت هزینهها غافلاند.