مروری بر گسترش EMV در ایران و جهان

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، مهاجرت به پرداخت‌های emv-پایه ظاهرا موجب جدال میان امنیت و راحتی استفاده شده است. هم خرده‌فروشان و هم مشتریان در پی دستیابی به این دو مزیت هستند، هرچند که تصوری بسیار ذهنی، و نه واقعی، از آن دارند. مشتریان می‌خواهند پرداخت‌های خود را بسیار راحت و ساده و در کمال امنیت انجام دهند، از سوی دیگر، پذیرندگان با فشارهایی مواجه هستند تا ابزارهایِ پرداختِ راحت ارائه کنند و در عین حال مواظب باشند که خود قربانی حقه‌بازی در حین پرداخت‌ها نشوند. درواقع، رویکرد صحیح این است که هیچ‌یک از این دو مقوله قربانی دیگری نشود و هر دو به نحوی متناسب با یکدیگر ترکیب شوند.

رفع موانع
مهاجرت به پرداخت‌های emv-پایه موانع چندی پدید آورده است که البته چندان هم غیرعادی نیست. باید بر موانع بسیاری غلبه کرد از جمله: طولانی شدن زمان پردازش، انتظار زیاد برای تایید دستگاه کارتخوان (POS)، ناتمام ماندن عملیات، فسخ خرید، بی‌حوصلگی مشتری و پذیرنده و… با همه اینها هم مشتری و هم خرده‌فروشان نباید یک واقعیت انکارناپذیر را از یاد ببرند: چنین مشکلاتی موقتی‌اند و به‌زودی رفع و رجوع می‌شوند. در حال حاضر، مسترکارت، امریکن اکسپرس و ویزا برای تسهیل این مهاجرت (به emv) از راهبردهای قضایی بهره گرفته‌اند؛ سیاست‌های فسخ خرید کاهش یافته و طول آزمون تایید کوتاه شده است.

مزیت‌های فراوان سامانه emv
نمی‌توان انکار کرد که emv استانداردهای امنیتی بیشتری هم برای مصرف‌کنندگان و هم برای خرده‌فروشان ارائه کرده است. نوآوری‌های بی‌پایانی در زمینه کارت‌های تراشه‌دار صورت می‌گیرد که به سهم خود چشم‌اندازهای وسیع‌تری در زمینه راحتی استفاده و امنیت تدارک می‌بیند. کارت‌های غیرتماسی جدید برای افزایش راحتی، کاهش مخاطرات تقلب حین پرداخت، و تسریع زمان تراکنش طراحی شده‌اند. همچنین، داده‌های پرداخت، بسیار کمتر از سابق در معرض سوء استفاده قرار می‌گیرند.

نهانش (tokenization) روش‌های پرداخت
پرداخت‌های emv پیشرفت عظیمی کرده‌اند. سامانه‌های پرداخت موبایلی مثل اپل‌پی و اندروید پی، استانداردهای امنیتی emv را با توکن سازی همراه کرده اند. این روش نوآورانه پرداخت، پرداخت‌های غیرتماسی را بسیار سریع و با ایمنی بالا انجام می‌دهد. با روش توکن‌سازی، هنگامی که اطلاعات حساس حساب مشتریان به دست هکر می‌افتد، چون در سامانه خرده‌فروشی به شکل یک توکن ذخیره شده است، هیچ نگرانی درباره به خطر افتادن امنیت آن نیست. در واقع این توکن اصلا ارزشی برای فردی که آن را سرقت کرده است، ندارد. نهانش (tokenization) در ترکیب با استانداردهای emv را می‌توان به عنوان پیشاهنگ پشتیبانی و امنیت داده‌های پراخت به شیوه‌ای نوآورانه در نظر گرفت. افزایش نوآروری‌های این حوزه منجر به تحولات بسیار زیادی شده است. در حال حاضر، قالب جدیدی در حال آزمایش است که از کارت‌های بیومتریکی تشکیل می‌شود که با اثرانگشت فعال می‌شوند. در هر حالت، روش‌های نوین پرداخت با موفقیت بیشتر یا کمتر همیشه در پی آن بوده‌اند که جنبه‌های مجزای زندگی ما را یکپارچه کنند.

رواج جهانی کارت‌های emv
هر اندازه که تقلب در استفاده از کارت‌های اعتباری افزایش یافته است، افراد هرچه بیشتری رو به استفاده از کارت‌هایی آورده‌اند که از فناروی ریزتراشه برخوردارند تا بتوانند از داده‌های شخصی خود محافظت کنند. کارت‌های emv-پایه، آینده امنیت کارت‌های اعتباری هستند و استفاده از تراشه در کارت‌ها در ایالات‌متحده و در سراسر دنیا افزایش یافته است.

فناوری‌ای بهتر و مطمئن‌تر
Emv تازه‌ترین فناروی برای تراکنش‌های ایمن هنگام استفاده از کارت‌های اعتباری و نقدی است و به سرعت در حال تبدیل به استاندارد جهانی برای تمام پرداخت‌های کارتی است. این استاندرد، نام خود را از توسعه‌دهندگان اولیه‌اش، یوروپی، مسترکارت، و ویزا، گرفته است. این فناروی به سرعت در حال جایگزینی کارت‌های قدیمی است که نوار مغناطیسی دارند، که همیشه کسی می‌توانست اطلاعات آنها را کپی کند، و سطح ایمنی بسیار بالایی را برای پشتیبانی از خطر تقلب فراهم می‌آورد که نمی توان به سادگی به کپی آن اقدام کرد. نیاز به وارد کردن پین برای آغاز یک تراکنش، این فناوری را ایمن‌تر از موارد قبلی می‌کند. امریکن اکسپرس، دیسکاور، جی.سی.بی، مسترکارت، یوروپی، و ویزا همه از ریزتراشته استاندارد emv برای پرداخت‌های غیرتماسی استفاده می‌کنند.

افزایش کاربرد جهانی
ای.ام.وی.کو (EMVCo) یک شرکت خصوصی است – که ویزا، مسترکات، جی.سی.بی، امریکن اکسپرس، یوروپی چین، و دیسکاور به طور مساوی مدیریت آن را برعهده دارند – و استاندارد emv را راه‌اندازی می‌کند. این شرکت در یکی از گزارشات خود می‌گوید که از جولای 2015 تا ژوئن 2016 حدود 4/42 درصد تراکنش‌های کارت اعتباری براساس emv انجام شده است. در مقایسه با یک سال پیش از آن تاریخ، این رقم نشانگر افزایشی 4/9 درصدی در تراکنش‌های emv-پایه است. افزایش کاربرد جهانی emv نشان می‌دهد که در مناطقی که استفاده از آن تازه پا گرفته است، افراد هر چه بیشتری رو به استفاده از آن آورده‌اند. رئیس کمیته اجرایی این شرکت، سومیا چاکرابارتی، گفته است: انتظار می‌رود که با ادامه این روند و با مهاجرت هرچه بیشتر به حوزه emv، این ارقام هم افزایش یابند و در سال‌های آتی شاهد آن باشیم که بیش از نیمی از پرداخت‌های کارتی بر پایه emv صورت بگیرد.

رواج پرداخت emv در ایالات‌متحده
با اینکه ایالات‌متحده در زمینه پرداخت emv حدود 10 سال از اروپا عقب است، اما او نیز برای افزایش امنیتی که با emv حاصل می‌شود در حال استفاده هر چه بیشتر از این فناوری است. استفاده از کارت‌های emv از زمان آغاز آن، یعنی اکتبر 2015، تا پایان گزارش سالانه شرکت ای.ام.وی.کو از 26/0 درصد به 2/7 درصد رسید. هرچه آمریکایی‌ها بیشتر بدین نکته پی می‌برند که کارت‌های قدیمی مغناطیسی‌شان کارایی کمتری دارند و به‌ویژه در خارج از مرزها نمی توان استفاده خوب و ایمنی از آنها کرد، استفاده از کارت‌های emv در آمریکا رواج بیشتری می‌گیرد، به نحوی که در سال بعد از آن تاریخ (در گزارش بعدی شرکت ای.ام.وی.کو) ارقام استفاده از emv افزایش چشمگیری داشت. از خرده‌فروشان آمریکایی خواسته شد که از اول اکتبر 2015 به کارت‌های emv روی آورند، با این حال هنوز آمریکایی‌ها راه درازی در پیش دارند تا به سطح استفاده 100 درصدی اروپایی‌ها از این فناوری پرداخت برسند.
انجام پرداخت با کارت‌های emv به دو صورت است: یا در پایانه فروش، کارت را وارد کارتخوان می‌کنید، و یا به شیوه غیرتماسی، کارت را نزدیک پایانه می‌برید و با استفاده از فناوری تشخیص فرکانس رادیویی، اطلاعات کارت شما خوانده می‌شود.

EMV در ایران

پروژه کارت‌های هوشمند از اواخر دهه ۷۰ به شبکه بانکی ایران معرفی شد؛ هنگامی‌ که بانک مسکن کارت هوشمند خود را به عنوان جایگزینی برای دفترچه حساب و دفترچه پرداخت اقساط وام‌های مسکن صادر کرد. پس از آن در سال‌های ۸۰-۷۹ بود که شرکت ایز‌ایران کارت هوشمند جدیدی به نام «ثمین» معرفی کرد که پروسه تحقق آن در سال ۸۰ به دلیل مخالفت بانک مرکزی متوقف شد. شرکت خدمات انفورماتیک نیز برای سوئیچ بانک توسعه صادرات و بانک کشاورزی سیستم هایبرید (مغناطیسی و هوشمند) را ایجاد کرده بود. اما با وجود چنین تلاش‌ هایی، پروژه کارت‌‌های هوشمند به صورت جدی در دستور کار قرار نگرفته بود. علاوه بر این، هنوز استاندارد EMV جنبه صنعتی پیدا نکرده و در کشور مطرح نبود. تا اینکه در سال ۸۳ این بار خود بانک مرکزی موضوع کارت‌های هوشمند را در دستور ‌کار خود قرار داد و آیین‌‌نامه‌ای درخصوص استاندارد EMV برای این کارت‌ها تصویب و ابلاغ کرد.
به موجب آیین‌نامه مذکور کلیه کارت‌های هوشمندی که مورد استفاده قرار خواهند گرفت باید منحصرا دارای استاندارد EMV 4 (2000) باشند و در همین راستا یک مرجع ذی‌‌صلاح بین‌‌المللی استاندارد آنها را تایید کند. البته مفاد آیین ‌نامه به تایید مرجع بین‌‌المللی محدود نمی‌‌شد، بحث صدور گواهینامه کلید عمومی برای بانک‌های متقاضی نیز در این آیین ‌نامه مطرح شد که در این خصوص قرار بود «مرکز صدور گواهی» اداره نظام‌های پرداخت در بانک مرکزی دست‌ به‌ کار شود. در این میان وظیفه مرکز شتاب نیز انجام تمهیدات لازم برای امکان پردازش تراکنش‌‌های کارت‌های هوشمند بود. نکته مهم دیگر آیین‌نامه، اینکه قرار بود تا پایان سال ۲۰۰۵ کارت‌های هوشمند در سطح بین ‌المللی جایگزین کارت‌‌های مغناطیسی شوند، به همین دلیل بانک‌‌ها می‌بایست برنامه عملیاتی خود را در این خصوص به بانک ‌مرکزی اعلام می‌‌کردند. از آن زمان زمزمه صدور کارتEMV آغاز شد و به دنبال آن، بانک صادرات کارت‌های اعتباری خود را هوشمند ساخت. سال ۱۳۸۷ باز هم خود بانک مرکزی دست‌ به ‌کار شد اما صرفا قوانینی کلی در حوزه کیف پول الکترونیکی تدوین کرد که توجه چندانی به آن نشد و عملا با آمدن شتاب و گسترش آن، استفاده از کارت هوشمند به تعویق افتاد.

اگرچه از آن زمان تاکنون بانک مرکزی موضع خود مبنی بر الزام گذار به کارت‌های هوشمند EMV را حفظ کرده اما هنوز برنامه دقیقی برای اجرایی کردن آن پیش‌‌بینی نشده است. ضمن اینکه موضوع تازه‌‌ای تحت عنوان استفاده از گوشی‌‌های هوشمند به جای ابزار پرداخت مطرح شده؛ موضوعی که در اظهارات ناصر حکیمی مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی نیز مطرح شد. به گفته حکیمی، با آمدن گوشی‌های هوشمند در کنار تاخیر در مهاجرت به EMV شاید فرصتی به وجود آمده که از این فاصله تکنولوژیک با دنیا استفاده و مستقیما کارت‌های موجود را روی گوشی هوشمند منتقل کنیم؛ به ‌طوری‌ که از این گوشی‌ها هم به عنوان کارت و هم به عنوان ابزار پذیرش استفاده کنیم و در هزینه‌‌های سرمایه‌گذاری برای مهاجرت هم صرفه‌‌جویی کنیم.
 
کارت‌های بانکی ایران در حال حاضر همگی مغناطیسی و به راحتی قابل جعل شدن هستند. در حال حاضر به خاطر عرف و عادت، ساختارهای پرداخت ما به گونه‌ای است که مشتریان رمز را به فروشنده‌‌ها اعلام می‌کنند و این اشکال کار است و فروشنده یا یک شخص ثالث با کپی کردن و دانستن رمز به راحتی می‌تواند اقدام به هک کند. به همین دلیل در مدت اخیر بانک مرکزی در راستای نقشه‌ راه خود پروژه‌ای به نام «حرکت به سمت EMV» یا کارت‌های تراشه‌دار را تعریف کرده است و شرکت‌های گروه بانک مرکزی مثل خدمات، کاشف و شاپرک درگیر این کار هستند. این پروژه پیچیدگی‌های بسیار زیادی دارد و در کشورهای دیگر معمولا چندین سال پیاده‌‌سازی آن طول می‌کشد ولی اجرای آن به بالا بردن امنیت تراکنش‌ها بسیار کمک می‌کند. در مورد دیگر، تعداد زیادی از تراکنش‌‌های شبکه بانکی تراکنش خرد و زیر 20 هزار تومان هستند که 70-60 درصد تراکنش‌ها را شامل می‌شود. این امر باعث می‌‌شود شبکه تراکنش بانکی با ترافیک زیادی مواجه شود، بنابراین باید این تراکنش‌ها را مدیریت کرد یعنی سازوکاری برای پرداخت‌های خرد به وجود آید که بانک مرکزی در حال تدوین آیین‌نامه‌ای به این منظور است و شرکت خدمات هم روی این طرح کار می‌‌کند که درواقع عملا این پرداخت‌ها برون‌خط (آفلاین) انجام شود. حدود 18 ماه زمان می‌‌برد تا این تراکنش‌‌ها در صنعت جا بیفتد. بحث دیگر مقررات PSD2 است؛ درواقع، در دنیا موضوع بانکداری باز مطرح است و در این راستا شبکه موازی شبکه کارت به وجود خواهد آمد چون در کارت و پرداخت‌‌های کارتی استانداردهای پیچیده‌ای وجود دارد و پیاده‌‌سازی آن‌ها برای بانک‌ها و شرکت‌های نوپا و جوان فین‌تک هزینه‌زاست. اتحادیه اروپا به این نتیجه رسیده است که یک شبکه حساب هم به وجود بیاورد که در آن استانداردها ساده ‌تر و حساسیت روی آن کمتر و از آن ‌طرف کارمزدها روی آن بسیار ارزان‌‌تر است.

گسترش emv در آسیا
اکنون دیگر نزدیک به 70 درصد مصرف‌کنندگان دنیا از کارت‌های emv-پایه برای تراکنش‌های خود استفاده می‌کنند و رشد این نوع کارت‌ها که از امنیت بسیار بالایی برخوردار است، آهنگ پیوسته رو به رشد داشته است. اما اکنون که پرداخت‌های غیرتماسی رواج هرچه گسترده‌ای می‌یابند، بخت کارت‌های emv برای رشد در بین مصرف‌کنندگان آسیایی چقدر است؟

رواج اولیه emv در آسیا مناسب بوده است
در اوایل دهه 2000، emv رشد بسیار سریع را در آسیا تجربه کرد. در سال 2003 میلادی، از منطقه اقیانوس آرام به عنوان پیشرانه دنیا در مهاجرت به emv یاد می‌شد. با این حال، نقطه عطف اصلی درباره رواج emv در سراسر دنیا، موضوع تغییر مسئولیت بوده است.

تغییر مسئولیت به عنوان نقطه عطف اصلی در گسترش emv
تغییر مسئولیت یعنی آنکه در مواقع وقوع تقلب، مسئولیت آن به جای آنکه برعهده بانک‌ها باشد – که در مورد کارت‌های مغناطیسی قدیمی چنین است – برعهده خرده‌فروش یا پذیرنده باشد. با مهاجرت به فناوری emv و بهبود امنیت پرداخت‌های کارتی، چنین تغییری رخ داد. در پرداخت‌های emv، پذیرنده تنها تا زمانی می‌تواند از طریق یک پایانه emv-دار پرداخت‌ها را انجام دهد که مشتری رمز پین چهاررقمی را در اختیار او بگذارد. برای آنکه پذیرنده‌ها متقاعد شوند که از پایانه‌های emv استفاده کنند، مسئولیت ممانعت از تقلب برعهده آنان قرار گرفت. این تغییر جهت سبب شد که رواج emv بسیار گسترده شود زیرا برای پذیرنده‌ها مساله تقلب تبدیل به مساله مرگ و زندگی کسب‌وکارهایشان تبدیل شد.

مالزی؛ پیشران منطقه در استفاده از emv
در آسیا، برخی کشورها زودتر از دیگران پا به حوزه پرداخت‌های emv گذاشتند. برای مثال، مالزی در پایان سال 2005 میلادی شروع به استفاده از emv کرد و توانست تقلب‌های حوزه پرداخت را تا 85 درصد کاهش دهد. هرچند که ایالات‌متحده در سال 2015 به موضوع تغییر مسئولیت گام نهاد، اما برای کشورهای آسیایی نیز این تاریخ در تکامل مهاجرت به emv از اهمیت برخوردار بود. در اول اکتبر سال 2015 میلادی، همه خودپردازها در منطقه اقیانوس آرام در موضوع تغییر مسئولیت وارد شدند. بدین طریق، مسئولیت ممانعت از تقلب برعهده میزبانان شخص سوم دستگاه‌های خودپرداز، مثل بانکنت و یونیون پی و نیز آن دسته از دستگاه‌های خودپرداز بانکی که به افراد واگذار شده بودند، افتاد. و اما این تغییر و تحولات برای دسته‌ای از کشورها مانند هند، چین، تایلند، و ژاپن رخ نداد زیرا قرار بر این شد که آنها در اول اکتبر 2017 درگیر چنین موضوعی شوند.

کندی گسترش emv در باقی نقاط آسیا
با این تغییر مسئولیت که ذکر آن به میان آمد، بسیاری از میزبانان ATM در حال تغییر سیستم دستگاه‌های خود برای پیاده‌سازی emv هستند و شیوه کارت‌های مغناطیسی را کنار می‌گذارند. با این احوال، رواج آن در منطقه بسیار کند بوده است و کشورهای حوزه اقیانوس آرام و نیز ایالات‌متحده هنوز آخرین مناطق دنیا هستند که کاملا از emv استفاده می‌کنند و نمی گذارند که صادرکنندگان این کارت‌ها سرمایه‌گذاری خود در کارت‌های emv را به حداکثر برسانند.

رواج emv به سطح موردانتظار رسید
در سال 2015 میلادی، آسیا شاهد افزایش 73 درصدی استفاده از کارت‌های emv در پایانه‌های این فناوری نوین بود. هم‌اکنون حدود 34 درصد تمام تراکنش‌های کارتی در آسیا از پایانه‌های emv بهره می‌برند که این امر آسیا را در استفاده از emv در سطح جهانی قرار داده است. در مقام مقایسه، در اروپا که سال‌ها قبل رو به استفاده از این فناوری نوین آورده است، 97 درصد تراکنش‌های کارتی به کمک emv انجام می‌شود. تحولات اساسی آسیا در این زمینه مربوط به چینی‌ها و هندی‌هاست زیرا آنان در حال مهاجرت از بازار نقدی به سوی بازار غیرنقدی هستند. بنا بر گزارش رویال بانک اسکاتلند تحت عنوان «آسیای نوظهور»، رشد پرداخت‌های غیرنقدی در 2013 به 22 درصد رسید و با مهاجرت هرچه بیشتر پذیرنده‌ها به emv این روند در آسیا همچنان ادامه دارد.

پرداخت‌های غیرتماسی؛ روند نوین آسیا
پرداخت‌های غیرتماسی در حال تبدیل به روندی اساسی در کشورهای آسیایی هستند و به سرعت جایگزین روش‌های پرداخت سنتی می‌شوند. در سراسر آسیا 70 درصد تمام کارت‌های نوین بر پایه emv قرار دارند و تقریبا 90 درصد آنها دارای قابلیت غیرتماسی هستند. پیش‌بینی جهانی برای رشد کارت‌های غیرتماسی تا سال 2020 میلادی از 1.7 میلیارد تا حدود 6.2 میلیارد کارتِ در گردش است و اکنون بیش از همیشه راه‌هایی برای پرداخت‌های غیرتماسی، از جمله ارتباط مجاورتی (NFC) گوشی‌های موبایل و پوشیدنی ها، وجود دارد که به کاربر اجازه می‌دهد دستگاه NFC دار را به عنوان گردن بند، سنجاق، یا دیگر متعلقات بپوشند.

پوشیدنی‌ها؛ گام بعدی فناوری پرداخت
برآورد می‌شود که بازار پوشیدنی‌ها در سال‌های 2017 و 2018 میلادی رشد قابل توجهی بکند و تا پایان سال 2019 میلادی بیش از 345 میلیون دستگاه پوشیدنی به فروش برسد. آگاهی مصرف‌کنندگان بسیار بالا رفته است و بسیاری از آسیایی‌ها در پی تازه ترین گجت‌های پوشیدنی، مثل اپل واچ و سامسونگ گییر، هستند. با موج بعدی پوشیدنی‌های نامرئی، مثلا به شکل لباس یا لنزهای تماسی، چنین امکاناتی بسیار متنوع می‌شوند. به ادعای تولیدکنندگان، می‌توان دستگاه‌های NFC-دار را در تقریبا هر چیزی گنجاند.

هنوز راه درازی برای آسیا در پیش است
با این احوال، هنوز کارهای زیادی می‌تواند در دنیای EMV آسیا صورت بگیرد. بیش از 66 درصد تراکنش‌ها، چه پذیرنده و چه خودپرداز، با استفاده از کارت‌های دارای نوار مغناطیسی انجام می‌شود؛ مثلا به رغم آنکه دولت هند کوشیده است به سوی اقتصاد و جامعه غیرنقدی برود، چالش‌هایی در این حوزه برای هندی وجود دارد. اکثر اقتاد هند هنوز هم نقدی است و کاربست اصلاحات جدید یک دهه به طول می‌انجامد تا ثمر بدهد.

المپیک 2020، ژاپن را وامی دارد هرچه زودتر به EMV مهاجرت کند
ژاپن نسبت به بقیه آسیا با سرعت بیشتری در حال به‌کارگیری EMV است. برای این منظور، شرکت‌های بانکی ژاپن استانداردهای ویژه خود را ابداع کرده‌اند و بانک AEON اولین بانکی بود که در سال 2014 میلادی رو به استفاده از خودپردازهایی آورد که تنها با EMV کار می‌کردند. بقیه بانک‌ها نیز احتمالا تا سال 2020 میلادی به طور 100 درصدی به استفاده از EMV در این گونه عملیات خود رو خواهند آورد. میزبانی المپیک 2020 در توکیو که محل ورود تماشاگران از سراسر دنیاست، انگیزه اصلی ژاپن برای ورود کامل به این موضوع است. بدین گونه، شبکه خودپردازهای ژاپن به شبکه تراکنش‌های جهانی متصل می‌شود. 

منبع: ماهنامه بانکداری آینده شماره 32 خرداد 97