گزارش بانک مرکزی درباره سامانه ساتنا و شتاب

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک مهران شریفی مدیر اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی هدف از توسعه بانکداری الکترونیک را تسهیل در انجام امور بانکی افراد و عدم حضور آنان در شعب بانکی اعلام کرد و گفت: «یکی از خدمات بانکی که افراد با آن بسیار سر و کار دارند و حتی مراجعه به شعب و مصرف اسکناس را نیز بالا می برد، انتقال وجوه از یک بانک به بانک دیگر یا انتقال وجوه بین بانکی است. این اقدام تا دو سال گذشته به صورت سنتی انجام می شد. بر اساس آمار حجم انتقال وجوه به صورت سنتی بسیار زیاد بود به طوری که بین 70 تا 80 درصد پول شخص متقاضی در بانک مورد نظر نیست و وی مجبور است به صورت سنتی پول را از بانکی که در آن حساب دارد خارج و به بانک دیگر منتقل کند. یکی از اهداف بانک مرکزی کاهش میزان استفاده از ایران چک و اسکناس و حتی مراجعه به بانک است. بنابراین ناحیه ای که بانک مرکزی باید وارد می شد الکترونیکی کردن انتقال وجوه بین بانکی بود. برای همین نیاز به ایجاد زیر ساخت برای انتقال های بین بانکی احساس شد.

او درباره نخستین اقدام صورت گرفته در این زمینه افزود: “اولین اقدام راه اندازی انتقال وجوه بین بانکی در شبکه شتاب بود. شتاب نخستین زیر ساخت مبتنی بر کارت است. یعنی ابزاری که مشتری برای انتقال وجوه در اختیار دارد کارت است. بنابراین چنین تعریف شد که کارت مورد نظر در همه «pos» ها و «ATM» های شعب پاسخگوی نیاز مردم باشد. انتقال وجه از کارت یک بانک به بانک دیگر نیز اقدام دیگری برای توسعه بانکداری الکترونیک بود. در حال حاضر بیش از یک سال و نیم از عمر این خدمت می گذرد و هر ماه تعداد انتقال وجوه از این طریق افزایش می یابد. براساس آخرین آمار، در بهمن ماه 87 یک میلیون و دویست هزار تراکنش در یک ماه انجام شد و هر ماه بین 100 تا 150 هزار تراکنش بر حجم بر تراکنشهای موجود افزوده می شود.

سریفی دومین زیر ساخت برای انتقال وجوه بین بانکی راسامانه تسویه ناخالص آنی(ساتنا) عنوان کرد و ا فزود: دو سامانه شتاب و ساتنا کاملاً از یکدیگر مستقل هستند. افراد می توانند از طریق شبکه شتاب تا سقف سه میلیون تومان با استفاده از خود پرداز و تا 15 میلیون تومان از داخل شعب وجوه را از یک حساب به حساب دیگر منتقل کنند اما در ساتنا محدودیتی برای انتقال بین بانکی وجوه وجود ندارد و مشتریان برای انتقال هر مبلغی باید به بانک خود مراجعه کنند و بانک از طریق شماره حساب مورد نظر وجوه را منتقل می کند.

او با اشاره به این که مشتریان برای استفاده از عملیات انتقال وجوه بین بانکی حتماً باید به بانک مراجعه کنند، گفت:« اخیراً بانک ملت امکان استفاده از عملیات مزبور را از طریق اینترنت فراهم کرده است.»

شریفی در ادامه بر عدم کفاف این دو زیر ساخت برای تامین نیازهای بانکی افراد تاکید کرد و افزود: ساتنا سامانه ای برای انتقال وجوه کلان بین بانکی است و در واقع یک مرکز تسویه ریالی بین بانکی به حساب می آید. اتاق پایاپای چک بین بانکی که چک تمامی بانک ها به آن منتقل و سپس کسر می شود، نیاز است که نتیجه عملیات در محلی تسویه شود که امکان در ساتنا قابل انجام است. البته شبکه شتاب نیز یک اتاق پایاپای برای تراکنشهای کارتی به حساب می آید. بنابراین ساتنا یک مرکز تسویه ریالی است. علاوه بر این از طریق ساتنا می توان حواله های بین بانکی را نیز منتقل کرد.

مدیر اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی در ادامه از راه اندازی یک سامانه جدید خبر داد و گفت: در حال حاضر اگر  سازمانی بخواهد حقوق کارکنان خود را پرداخت کند، کارمندان مجبورند در همان بانکی که آن سازمان حساب دارد اقدام به افتتاح حساب کنند. بانک مرکزی در نظر دارد سامانه جدیدی را راه اندازی کند که براساس آن وجوه به راحتی از حساب بانکی سازمان مورد نظر به حساب کارمندان در هر بانکی که باشد منتقل شوند. این سامانه اتاق پایاپای الکترونیکی نام دارد که طبق برنامه ریزی های صورت گرفته در نیمه اول سال 88 راه اندازی خواهد شد. امضای الکترونیک زیر ساخت دیگری است که به گفته شریفی در سال جاری راه اندازی می شود. او در توضیح امضای الکترونیک گفت: اگر بانکی خدمات خود را از طریق اینترنت به افراد ارایه کند، بانک دیگر برای ارایه خدمات نیاز به شناسایی مشتری دارد.استفاده بارز امضای الکترونیک شناسایی مشتری در محیط های الکترونیکی است.

وی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی هنوز زیر ساخت های حقوقی مورد نیاز خدمات جدید را تدوین نکرده است افزود:در مورد اتاق پایاپای الکترونیک که نیازمند مقررات است مقررات آن تدوین شده واویل سال 88ابلاغ خواهد شد.

وی با ارایه اطلاعات بیشتر در این زمینه گفت:این مقرات به عملیات بین بانکی مربوط می شود که حاوی نحوه عملکرد بانکها در این اتاق است وبه لحاظ قانونی از دید مشتریان حکم واریز را دارد.

او در توضیح بشتر عملکرد ساتنا افزود:فرض کنید فردی می خواهد 100هزار تومان به حساب بانک دیگر وارز کندپس از دریافت وجه از بانک خود آن را از طریق ساتنا به حساب مورد نظر پرداخت می کند.روش به این گونه است که بانکی که فرد در آن حساب دارد دستور پرداخت را به سانتا می دهد و سانتاکه همان بانک مرکزی است این مبلغ را از حساب بانک مشتری نزد بانک مرکزی بر داشته وبه حساب مورد نظر وی در بانک دیگر واریز می کند.سپس عملیات انجام شده به اطلاع بانک می رسد.

نقش بانک مرکزی در ساتنا

او با اشاره به اینکه نقش بانک مرکزی در انجام عملیات مزور بسیار اساسی است افزود:بانک مرکزی تسویه گر است،زمانی که اعلامیه به بانک دریافت کننده وجه رسید ،بانک باید بلافاصله حساب مشتری را بستانکار کند.

شریفی در پاسخ به این پرسش که می شود گفت بانک مرکزی مسوول هر گونه اختلالی طی انجام عملیات بود،گفت:در خصوص آن بخش از عملیات بین بانکی می توان چنین گفت؛اما بانک مرکزی به حساب افراد چه دریافت کننده وجه وچه پرداخت کننده آن دسترسی ندارددر واقع بانک مرکزی رابط عملیات بین بانکی است ،معمولا اگر بانک واریز کننده ، وچه لازم را نزد بانک مرکزی نداشته باشد دچار مشکل می شود بنابراین بانکها باید نقدینگی مورد نیاز این عملیات را نزد بانک مرکزی بگذارند تا انتقال حواله ها انجام شود، اگر وجه کافی نزد بانک مرکزی نباشد طبیعی است که دستور پرداخت متوقف خواهد شد.

مدیر اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی در مواجه با این پاسخ که اگر در حساب بانکی نزد بانک مرکزی وجه به میزان لازم برای انتقال حواله موجود نباشد آیا بانک مرکزی می تواند از ذخایر بانک وجوه لازم را تامین کند ، تنها به این پاسخ اکتفا کرد:همین را بگویم که بانک مرکزی نمی گذارد حواله ها متوقف شود وبه نوعی آنها ا تامین خواهد کرد»

وی  با بیان اینکه در بانکها به ویژه در بانک گیرنده پس از دریافت اعلامیه ،باید وجه بلفاصله ا به حساب فرد گیرنده وجه واریز شود گفت:درحال حاضر در این بخش از فرایند مشکل وجود دارد ،بانک وجوه واعلامیه را در یافت می کند اما مبلغ مورد نظر را به گیرنده وجه پرداخت نمی کند.

شریفی در خصوص اقدام بانک مرکزی برای حل این مشکل اظهار داشت:بانک مرکزی به سایر بانکها اعلام کرده است ،حواله ای که از سانتا بگذرد وبه بانک گیرنده وجه برسد ،وجه آن باید به طور خودکار وبدون  نیروی انسانی واریز شود تا به صورت آنی به دست گیرنده وچه برسد .

شریفی عنوان کرد:خوشبختانه بانکها ی ملی ،صادرات ، تجارت،صنعت ومعدن وملت عملیات نتقال وجه بین بانکی را به صورت خود کار انجام می دهند وبانک مرکزی در تلاش است تا اینعملیات در بقیه بانک ها نیز به صورت خودکار انجام شود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا برای پذیرش الزام بانک مرکزی در این خصوص مقاومتی از سوی بانکها وجود داشته است،گفت:برخی مسوولان بانکی معتقدند که با اجرا شدن ساتنا بانکها در استفاده از وجوه چک رمز داربه مدت 48ساعت در اختیار داشتند محروم شدند؛اما ما معتقدیم درست است که این اتفاق در نظام بانکی افتاده است اما بانکها در حواله های صادره از طریق ساتنا ،سریع وجه را دریافت و به حساب مشتری   واریز می کند