به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، براساس لوایح ارائه شده توسط دولت طی سالهای گذشته بیش از نیمی از درآمدهای دولت مربوط به مالیات بوده است. از سال 1390 تاکنون درآمدهای مالیاتی دولت از حدود 40 هزار میلیارد ریال به 1300 میلیارد ریال در سال 1397 افزایش یافته است که حاکی از افزایش بیش از 3 برابری تنها در 8 سال است.
روند رشد سایر درآمدهای دولت طی سالهای 1394 تاکنون نیز نسبت به درآمدهای مالیاتی بیشتر شده است که حاکی از ایجاد منابع درآمدی دیگر برای دولت است.
با توجه به لوایح، در سالهای 1392 تا 94 دو بند به درآمدهای حاصل از مالیات اشخاص حقوقی افزوده شد که شامل مالیات موضوع مواد 2 و 3 قانون توسعه دریایی و مالیات علیالحساب شرکتهای دولتی درحال واگذاری بود. علاوه بر این، از سال 1397 نیز درآمد 30 میلیاردی حاصل از مالیات شرکتهای وابسته به آستان قدس رضوی بر درآمدهای دولت افزوده خواهد شد.
در بخش کالا و خدمات نیز در سالهای 1396 و 1397 یک بند با عنوان «درآمد حاصل حاصل از یک درصد نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده 37 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت» افزوده شد که در مقایسه با سایر مالیاتهای این گروه رقم چندان ناچیزی نبوده و در سالهای 96 و 97 به ترتیب درآمدهای 54 و 60 هزار میلیارد ریالی را برای دولت ایجاد خواهد کرد.
در این بخش همچنین در سال 1397 دو بند با عنوان «27/0 درصد از 3 درصد تعرفه مالیات بر ارزش افزوده شهرداریها برای توسعه ورزش مدارس، همگانی، روستایی و عشایری، بانوان و زیرساختهای ورزشی بهویژه در حوزه معلولین و جانبازان» و مالیات بر مصرف سیگار افزوده شد که به ترتیب درآمدهای 5 و 15 هزار میلیارد ریالی را برای دولت ایجاد خواهد کرد.
سهم انواع گروههای مالیاتی
با توجه به شکل 2 در بین درآمدهای مالیاتی، درآمد ناشی از مالیات بر اشخاص حقوقی در سال 1390 با درآمد 174 هزار میلیارد ریالی، بیشترین منبع درآمدی دولت بوده است.
اما با گذشت زمان درآمد ناشی از این شرکتها افزایش چشمگیری نسبت به سایر منابع مالیاتی نداشته و در سال 1397 به حدود 363 هزار میلیارد ریال افزایش یافته است که حاکی از افزایش دو برابری طی این دوران است.
این در صورتی است که درآمد مالیاتی ناشی از مالیات بر کالا و خدمات بهطور چشمگیری از 69 هزار میلیارد ریال در سال 1390 به 478 هزار میلیارد ریال در سال 1397 رسیده است که نشاندهنده رشد حدود 7 برابری این منبع درآمدی است. مالیات بر درآمدها نیز افزایش قابلتوجهی داشته، اما مالیات بر واردات افزایش چشمگیری را نشان نمیدهد.
مالیات حاصل از اشخاص حقوقی
با توجه به شکل 3 میزان درآمد مالیاتی حاصل از اشخاص حقوقی بهطور عمده شامل شرکتهای خصوصی است که بیش از دوسوم این گروه درآمدی را تشکیل داده است.
مالیات حاصل از نهادهای انقلاب اسلامی سهم ناچیزی در این بخش داشته و مالیات شرکتهای دولتی نیز طی این دوره تقریبا ثابت بوده است.
مالیات عملکرد شرکتهای دولتی نیز افزایش ناچیزی را در سالهای 95 و 96 تجربه کرده است. این در صورتی است که مالیات شرکتهای خصوصی از ابتدا روند افزایشی قابلتوجهی داشته است.
مالیات بر درآمدها
مالیات بر درآمدها را میتوان در زمره مالیاتهایی دانست که تمام اجزای آن بهطور همگن افزایش یافته است. سهم اجزای این مالیات در سال 1397 در مقایسه با سال 1390 تغییرات چندانی نداشته و تنها سهم مالیات مشاغل کاهش 7 درصدی را نشان داده است.
بیشترین سهم مالیات بر درآمد در سال 1390 مربوط به مالیات بر مشاغل بود درصورتیکه در سال 1397 سهم این گروه مالیاتی با سهم سایر بخشها به جز مالیات مستقلات، تقریبا برابر است.
مالیات بر ثروت
همانطور که ذکر شد، مالیات بر ثروت جزو گروه مالیاتهایی بود که طی سال 1390 تاکنون تغییرات چندانی در مقایسه با سایر درآمدهای مالیاتی نداشته است. مالیات بر ثروت طی 8 سال مورد بررسی تنها کمی بیش از 2 برابر افزایش یافته و از حدود 14 هزار میلیارد ریال به 35 هزار میلیارد ریال افزایش یافته است.
با توجه به شکل 5 در بین مالیاتهای اعمالشده بر ثروت، مالیات بر ارث و مالیات بر نقل و انتقال املاک کمترین افزایش را در این دوره داشته است.
حق تمبر و اوراق بهادار نیز در سال 1394 کاهش بسیار قابل توجهی را نشان میدهد. در این گروه مالیات نقل و انتقال سرقفلی و نقل و انتقال سهام بیشترین رشد را نشان داده است.
مالیات بر واردات
با توجه به شکل 6 عمده سهم مالیات بر واردات مربوط به کالا است که بیش از 85 درصد مالیات بر واردات را در سال 1397 تشکیل داده است.
در سالهای 1390 و 91 مالیات خودرو نیز در گروه مالیات کالا قرار میگرفت و پس از سال 1393 مالیات خودرو بهعنوان یک منبع درآمد جداگانه در محاسبات ارائه شده است.
درآمدهای مالیاتی دولت از سال 1391 تا 1393 تغییرات چشمگیری را تجربه نکرده است، اما در سال 1397 بیشترین افزایش در درآمدهای مالیات بر واردات، بهخصوص واردات سایر کالاها مشاهده شده است.
مالیات بر کالا و خدمات
همانطور که ذکر شد، مالیات بر کالا و خدمات طی سالهای گذشته بیشترین رشد را نشان داده است. با توجه به شکل 7 بخش عمده مالیات بر کالا و خدمات مربوط به مالیات بر ارزش افزوده است. که بهخصوص از سال 1391 تا 1395 رشد چشمگیری را نشان داده است.
این در صورتی است که سایر مالیاتهای کالا و خدمات سهم بسیار ناچیزی را در این بخش داشته است. مالیات بر فرآوردههای نفتی و بنزین نیز از سال 1391 افزایش قابلتوجهی را نشان میدهد.
جمعبندی
براساس آمارهای ارائهشده، در سالهای گذشته عمده سهم درآمد مالیاتی دولت مربوط به مالیات بر کالا و خدمات و مالیات اشخاص حقوقی بوده است. همچنین بیشترین رشد در مالیات بر کالا و خدمات و همچنین مالیات بر درآمد مشاهده شده است.
کمترین رشد درآمد مالیاتی نیز مربوط به مالیات بر ثروت، مالیات بر واردات و مالیات بر اشخاص حقوقی بوده است. نکته اینجاست که با اعمال نرخ تورم بر این ارقام، مالیات بر کالا و خدمات و همچنین مالیات بر درآمد افزایش قابلتوجهی پیدا نکرده و حتی ممکن است منفی باشد. درصورتیکه سایر گروههای مالیاتی قطعا رشدی منفی داشته است.
بنابراین، رشد جزئی مشاهده شده در سه گروه مالیاتی دیگر ممکن است ناشی از افول در این بخشها بوده یا عمدا افزایشی در این مالیاتها توسط دولت اعمال نشده است.
نکته جالب توجه آن است که مکانیسم افزایش مالیات با توجه به آمارهای موجود، منجر به دریافت مالیات بیشتر از قشرهای کمدرآمد جامعه خواهد شد و مالیات دریافتی از اقشار پردرآمد تغییر چندانی نخواهد کرد.
منبع: ماهنامه بانکداری آینده شماره 39