نقدشوندگی اوراق و کیفیت دارایی در صورت های مالی بانک ها

* نقدشوندگی اوراق بهادار بانک ها در بازار ثانویه
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه بانک‌ها اوراق زیادی را خریداری کرده ‌اند آیا آنها می ‌توانند بازار ثانویه‌ای را شکل داده و اوراق را به نقدینگی تبدیل کنند، یاریفرد به عنوان محقق حوزه ریسک اظهار داشت که بین بانک‌ها و برخی شرکت‌ها چنین اقدامی امکان‌پذیر است. 
نرخ اوراق بهادار از خرداد تا اواخر اردیبهشت به 5/21 درصد رسیده است و این نشان می‌دهد که این اوراق جذابیت زیادی ندارند؛ ولی بانک‌ها می‌توانند بخشی از این اوراق را به نقدینگی تبدیل کنند؛ ولی تبدیل این اوراق به نقدینگی در درون شبکه بانکی و خرید آنها توسط کمپانی‌های بزرگ در یک بازار ثانویه امکان‌پذیر است.
تأثیری که این بازارها در شش ماهه اول بر نقدینگی بانک‌های پرریسک گذاشت این بود که بانک‌هایی که از نظر نقدینگی مشکل داشتند، اوراق خود را با کمک بانک‌های بزرگ در اینتربانک و بین‌بانکی و بانک‌های شبانه به بانک‌های پرریسک دادند و نیمه اول را در حوزه ریسک نقدینگی در وضعیت مناسب‌تری نسبت به سال گذشته طی کردند. این مسئله در نیمه دوم برای این بانک‌ها با همین منوال ادامه پیدا خواهد کرد؛ ولی از نظر محقق ریسک بانک‌های پرریسک (ریسک نقدینگی بالایی دارند) در نیمه دوم، کارشان در حوزه مدیریت ریسک نقدینگی از شش ماهه اول سخت‌تر باشد. 

* کیفیت دارایی بانک ها و تاثیر آن بر صورت مالی بانک ها
در مورد کیفیت دارایی‌ بانک ها و تاثیر آن بر صورت های مالی، یاریفرد اظهار داشت که بزرگ‌ترین دارایی بانک‌هایی که بانکداری کرده‌اند، دارایی اعتباری است. دارایی‌های اعتباری برای بانک‌های خوب و بانک‌هایی که بانکداری کرده‌اند، از چند جنبه مورد حمله قرار خواهد گرفت و تحت تأثیر نگران‌کننده شرایط اقتصادی خواهد بود؛
1- کوچک شدن بانک‌: که برای کشوری که بانک‌-محور است بسیار خطرناک است؛ وقتی بانک کوچک می‌شود، نمی‌توان انتظار رشد‌ مناسب در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را داشت و این مسئله بسیار خطرناک است؛ به ویژه اینکه در چهل سال گذشته یک قطره از پول نفت را به افزایش سرمایه بانک‌ها اختصاص نداده‌ایم و این مسئله بسیار قابل تأملی در اقتصاد ایران است. بانک‌ها در ایران همیشه مورد هجمه بوده‌اند به جای اینکه ما به عنوان یک کشور بانک‌-محور به بانک‌های‌مان بیشتر رسیدگی کنیم. 
2- افزایش نرخ تورم و نرخ ارز: نکته دیگر اینکه افزایش تورم و وضعیت رکود اقتصادی و افزایش نرخ ارز باعث می‌شود بسیاری از کسب و کارها وضعیت نامناسبی پیدا کنند. به تناسب این موضوع، اولین چیزی که کسب و کارها پس نمی‌دهند، تسهیلات بانکی است. 
بنابراین بانک‌هایی که بانکداری کرده‌اند و به آحاد جامعه و کمپانی‌ها تسهیلات داده‌اند، انتظار می‌رود نرخ مطالبات معوق‌شان افزایش یابد؛ به این ترتیب ریسک اعتباری در شش ماهه اول برای بانک‌های خوب و بانکدار افزایش یافته است و این افزایش در شش ماهه دوم شدت بیشتری می‌یابد و این مسئله بسیار قابل تأمل است؛ اما بانک‌هایی که بانکداری نکرده‌اند و تسهیلات کمی اعطا کرده‌اند، نه تنها زیان قابل توجهی نمی‌بینند؛ بلکه از این وضعیت، سوآور هم می‌شوند. 
3- ریسک نقدینگی و تحریم ها: شرایط اقتصادی به بانک‌های بانکدار کمک بیشتری کرد و هر چه به بانک‌های خوب و بانک‌هایی که بانکدار هستند کمک شود، آنها به کل جامعه از جمله بانک‌های پرریسک کمک می‌کنند. شرایط اقتصادی کنونی و ریسک اعتباری به بانک‌های خوب ضربه خواهد زد؛ ولی به بانک‌های بنگاه دار کمک می کند و در نتیجه بخش پرریسک اقتصاد قوی‌تر می‌شود. به این ترتیب بخش خوب اقتصاد را با این فرآیند جریمه کرده‌ایم.
مسئله‌ای که از زاویه ریسک‌ها به ویژه از زاویه ریسک عملیاتی در سیستم بانکی کشور بسیار حائز اهمیت است، مسئله ریسک ناشی از تحریم‌هاست. تحریم‌ها سیستم بانکی کشور را مجبور کرده است که بدون کنترل بر منابع مالی خارجی و ارزی خود و فقط به دلیل منافع اقتصادی کشور و مردم ایران، نقل و انتقالات پولی را انجام دهد، بدون اینکه بر نقل و انتقالات کنترل لازم را داشته باشد؛ یعنی پول در اختیار بانک نیست؛ ولی بانک می‌پذیرد که این پول را جابه‌جا کند. پولی که کمپانی از هر محلی به دست می‌آورد، به کارگزاری در خارج از کشور می‌دهد و بانک تعهد بازگشت پول را می‌پذیرد و از کارگزار می‌خواهد تا پول را به محلی واریز کند که کمپانی دیگری بتواند از این محل غذا و دارو و لوازم مورد نیاز کشور را وارد کند؛ بانک نه بر کارگزار اول و نه کارگزار دوم کنترل ندارد و هر اتفاقی رخ دهد مسئول است.
از نظر محقق حوزه ریسک، بانک‌ها در اقتصاد ایران این مسئولیت خطیر را پذیرفته‌اند و واقعاً جهاد می‌کنند. بانک‌ها در این وضعیت، قهرمانان اقتصاد ایران و بخشی هستند که با حجم ریسک بسیار بالا و منافع تقریباً بسیار پایین به دلیل اقتصاد کشور و وضعیت جامعه نقل و انتقالات را انجام می‌دهند که البته این روند ریسک‌های عملیاتی بزرگی به همراه خواهد داشت. 
یاریفرد در ادامه تاکید کرد که اقتصاد کشور و بخش‌هایی از جامعه باید در این شرایط پشتیبان بانک ها باشند، چرا که بانک ها در حال حاضر در صحنه جنگ قرار دارند. بانکداران در خط مقدم و پشت خاکریز قرار دارند و اسلحه دست می‌گیرند؛ ولی پشت این خاکریز کمی عقب‌تر یک سری تدارکات داریم و کمی عقب‌تر از آن ستادهایی داریم که در مورد این جنگ تفکر می‌کنند. عدم هماهنگی اینها با یکدیگر ممکن است قهرمانانی را که در خاکریز و صف اول جهاد قرار دارند مجازات کند؛ از طرفی بانک باید این کار را انجام دهد؛ چون بخشی از جامعه است و به هر حال باید به کشور خود خدمت کند. از طرف دیگر ریسک بسیاری دارد؛ چون پول در اختیار بانکدار نیست.

* ریسک های عملیاتی بانک ها از نظر ارقام
یاریفرد در زمینه ریسک های اعتباری بانک ها به این موضوع پرداخت که حجم سوخت‌شده در بانک ها بسیار پایین‌تر از حجم عملیات آن است؛ به تعبیر دیگر تلاش بسیار زیادی کرده‌ایم تا سوخت نشود و ریسک‌های بسیار زیادی را پذیرفته‌ایم. 
در دوره گذشته تحریم‌ها، تکنیک‌هایی را به کار بردیم که به نظر می‌رسد بانکداران ایران پشت خزانه‌داری آمریکا را به خاک مالیدند. ما در دوره گذشته پشت طراح تحریم‌های ایالات متحد یعنی آقای نفیو و دیگران را به خاک مالیدیم و نگذاشتیم کشور دچار بحران غذا، کالا و موارد دیگر شود. همه آنچه نیاز داشتیم با شبکه‌هایی که طراحی کردیم و اقداماتی که انجام دادیم تأمین کردیم. تقریباً چیزی سوخت نشد. 

*پیش نیاز کنترل ریسک عملیاتی در سیستم بانکداری
از نظر یاریفرد، پیش نیاز کنترل ریسک عملیاتی در سیستم بانکداری، هماهنگی، شفافیت و دقت است و نبود هر یک از این ویژگی ها باعث شده است تا گاهی کسانی که نارنجک‌ها را پرتاب می‌کنند کتک بزنیم که چرا به این سمت پرتاب کرده‌اید و به آن سمت پرتاب نکرده‌اید. این یک مسئله بسیار حائز اهمیتی است و باید این ریسک عملیاتی را درک کنیم. ما باید همه بخش‌ها از جمله تدارکات‌مان و ستاد پشت صحنه‌مان را درک کنیم. 
ریسک عملیاتی در سیستم بانکداری ناشی از تحریم‌ها یک ریسک غیر قابل انکار و ریسک بالایی است و بانک‌ها این موضوع را پذیرفته‌اند و با شهامت و رشادت و از خودگذشتگی این کار را انجام می‌دهند. حقوقی که یک بانکدار می‌گیرد، چه این عملیات را انجام دهد چه انجام ندهد، تفاوتی نمی‌کند؛ ولی این کار را به خاطر منافع کشور و به این دلیل که اعتقاد دارد رزمنده صحنه نبرد اقتصادی است، انجام می‌دهد و ما در جنگ اقتصادی با ایالات متحده هستیم.

* تعادل بین بازارها با توجه به ریسک های عملیاتی و اعتباری بانک ها
محقق حوزه ریسک با تاکید بر تاثیر ریسک های اعتباری و عملیاتی بیان داشت که فرایند زمانی تعادل بین بازارها انتظار غیرواقعی می باشد. زیرا تأثیر بازارها بر یکدیگر سرعت بسیاری پیدا کرده است و دیگر رسیدن به تعادل معنی ندارد؛ به تعبیر دیگر وقتی نرخ ارز افزایش می‌یابد، در همان لحظه نرخ دارایی‌های پایه ارز مثل طلا و سکه و غیره نیز افزایش می‌یابد و هفته بعد از آن نرخ مسکن و کالاها متأثر می‌شود. 

سخن پایانی
با مطالعه وضعیت اوراق بهادار بانک ها مشخص شد که از اواخر خرداد به تدریج جذابیت و تقاضای این اوراق کاهش یافته است، به همین دلیل بانک ها در درون شبکه بانکی می توانند این اوراق را به نقدینگی تبدیل کنند. مدیریت این نوع بازار ثانویه برای بانک هایی که با ریسک نقدینگی مواجه هستند، سخت تر خواهد بود. از طرف دیگر، بانک هایی که بانکداری کرده و در شرایط اقتصادی کنونی فقط دارایی اعتباری خود را افزایش داده و تسهیلات زیادی به آحاد مردم ارائه داده اند، ممکن است در نیمه دوم سال جاری با مشکلات عدیده ای مواجه شوند در صورتی که بانک هایی که بنگاه داری کرده و دارایی غیربانکی خود را از طریق بازارهای غیربانکی (بازار بورس، ارز، سکه و مسکن) افزایش داده اند، در شرایط بحران مالی کنونی توانستند نقدینگی خود را افزایش و هزینه ها را کاهش دهند. 

منبع: ماهنامه بانکداری آینده