تصمیم بانک ها برای ورود فینتک/ خرید کامل فینتک یا مشارکت با آن

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، می‌توان دو روند برای نوآوری بانکی متصور بود:
– نوآوری مبتنی بر توسعه محصولات و خدمات جدید از درون بانک‌ها
– نوآوری مبتنی بر افرادی بیرون از بانک‌ها 
نوآوری بانکی در حالت دوم می‌تواند در دو دسته با نگاه اول به صورت فضای کسب و کار یا نگاه دوم به صورت شتابدهی و سرمایه‌گذاری روی تیم‌های جدید با هدف کاهش شکاف میان روندهای نوآوری بانکی ایران و جهان و یا حتی پاسخ به نیازهای مختص کشور مانند انواع پرداخت در شرایط تحریم تقسیم کرد.  

* نقش بوم ها در توسعه همکاری بانک و فینتک
از نظر مدیرعامل صندوق پژوهش صادرات شریف، بوم‌ها نقش زیرساخت برای ارائه محصولات و خدمات جدید توسط خود بانک‌ها و یا فینتک‌ها را بر عهده دارند و با توسعه محصولات جدید که از پیچیدگی های بیشتری در طراحی و اجرا برخوردار هستند، نقش بوم‌ها بسیار مهم و قابل توجه است. 
نهایتا روندهای آتی به سمت ایجاد زیست بوم‌های جدید است که در آن انتفاع ذی‌نفعان کلیدی باید در نظر گرفته شود و در این میان با توجه به زیرساخت‌های حقوقی کشور به نظر می‌رسد که فینتک‌ها و بوم‌ها انتفاع بیشتری خواهند برد و جریان‌های کلیدی به صورت اولیه باعث افزایش و توسعه بازار‌های جدید شده و در گام‌های آتی حداقل بخشی از سهم بازار بانک‌ها را به سمت خود میکشد و باعث واکنش شبکه بانکداران کشور خواهد شد. 
در این میان به نظرم میرسد سهیم شدن بانکداران در فینتک‌ها در قالب صندوق‌های جسورانه شرکتی CVC (Corporate venture capital) می‌تواند منجر به افزایش انگیزه فعالین بانکی در کمک به توسعه و رشد فینتک‌ها و بوم‌ها در بلند مدت باشد. 
سادات رسول پیشنهاد می کند که مشارکت بانک‌های تجاری (Commercial bank) کشور از طریق سهامداری مستقیم خود بانک در صندوق‌های پژوهش و فناوری در دستور کار بانک مرکزی و کارگروه صندوقهای پژوهش و فناوری قرار گیرد. این امر از آن جهت مهم است که هم اکنون شرکت‌های تامین سرمایه (Investment bank)‌ به دلیل امکان استفاده از بستر حقوقی صندوق‌های جسورانه بورسی با مشکلات کمتری برای توسعه در قالب CVC مواجه هستند و می‌توانند از این زیرساخت حقوقی برای سرمایهگذاری خود استفاده کنند.
سادات رسول در زمینه استقبال مدیران بانکی از توسعه تعامل بانک با فینتک ابراز امیدواری کرده و اظهار داشت که در چند سال اخیر شبکه بانکی آمادگی مناسبی برای تعامل در این حوزه از خود نشان داده است و دستهایی از بانک‌ها مانند بانک‌های آینده، رسالت و یکی دو بانک دیگر در این حوزه پیشروتر بوده‌اند.

* پیش نیاز حمایت بازار و رگولاتور از همکاری بانک و فینتک
مدیرعامل صندوق پژوهش صادرات شریف در زمینه راهکار نزدیک شدن بازار و بخش رگولاتوری درباره تعامل بانک و فینتک اظهار داشت که ساختار اقتصاد کلان کشور به گونهای است که بانک‌ها از قطار تورمی جا ‌مانده‌اند و این عملاً باعث شده است که هر یک به گونه‌ای با ورود به سایر بخش‌های اقتصادی از جمله ساخت و ساز مجتمع‌های تجاری، عرصه شرکت‌داری و غیره بخشی از آن را جبران نمایند. 
سادات رسول تاکید کرد که ورود بانک به سایر بخش های اقتصادی باعث حساسیت نهادهای نظارتی در سال‌های اخیر شده است، لکن نکته مهم این است که نهاد نظارتی باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که در کنار عدم ورود بانک‌ها به عرصه بنگاهداری مدیریتی، آنها بتوانند ارزش دارایی خود را مطابق با شرایط اقتصادی کشور حفظ نموده و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری‌های جدیدی روی عرصه‌های نوآوری‌های پرداخت، تأمین مالی و غیره که در واقع جریان اصلی عملیات بانکی است متمرکز نمایند. 
این کار عمدتاً با حمایت از ورود بانک‌ها به صندوق‌های پژوهش و فناوری که در قسمت قبل اشاره کردم قابل اجرا میباشد، چرا که این صندوقها ساز و کار نظارتی دارند که در آن نمایندگان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی نیز حضور دارند. 
اساساً ورود بانک‌های تجاری به سرمایه‌گذاری جسورانه در آمریکا نیز در یک سال اخیر محل بررسی و بحث بوده است و آنها هم در حال ارائه و ارزیابی طرحهای مختلف و فواید و مضرات ناشی از ورود بانک‌های تجاری به این عرصه هستند.

* طراحی مدل های قراردادی برای توسعه همکاری بانک و فینتک
از نظر سادات رسول، مدل‌های قراردادی که در دنیا برای مشارکت وجود دارند، خرید کامل (Take over)، تأسیس شرکت‌های مشترک (Joint venture) و یا شراکت راهبردی (Strategic alliance) می‌باشد. در ایران بیشتر دو رویکرد اول تاکنون اتفاق افتاده‌اند. 
به نظر می‌رسد که با توجه به ذائقه مدیران و سهامداران بانک، فینتک‌ها و بوم‌ها راه‌حل‌های مختلفی برای هر یک باید وجود داشته باشد. برای مثال بانک‌هایی که سهم بالایی از عملیات پرداخت و تسهیلات خرد در کشور را دارند، برای مثال بانک ملت، ممکن است خرید کامل یک فینتک و یا تأسیس شرکت مشترک را ترجیح دهند و کمتر به دنبال شراکت راهبردی بروند. 
در مقابل بانک‌هایی که روز بازار‌های خاص عمودی مانند بانکداری شرکتی متمرکز هستند، مانند بانک خاورمیانه و یا کارآفرین، احتمالاً بیشتر به سمت قراردادهای شراکت راهبردی خواهند رفت. 
البته این امر برای محصولات و خدمات مختلف متفاوت خواهد بود. برای مثال بانکدارهای شرکتی روی فینتک‌های B2B و یا B2C تمایل بیشتری به سمت خرید کامل و یا تأسیس شرکت مشترک و سهامداری قابل توجه خواهند داشت. 
آنچه که در این میان از نظر مدیرعامل صندوق پژوهش صادرات شریف مهم و تعیین‌کننده است، تراز شدن آورده و برداشت طرفین خواهد بود.

* پیش بینی سناریوی آینده تعامل بانک و فینتک
سناریوی آینده تعامل بانک با فینتک از نظر سادات رسول این است که بخش عمده‌ای از عملیات بانکی دیگر در بانک‌ها اتفاق نخواهد افتاد، بلکه فینتک‌ها آن را به صورت بهتری انجام خواهند داد. 
این امر در مورد سایر صنایع نیز در کشور در حال انجام است برای مثال سوپرمارکت‌های قدیمی در مقابل هایپرها و سایت‌ها قرار گرفته‌اند، آژانس‌های خدمات خودرو در مقابل سرویس‌های اشتراکی قرار گرفته اند و سهم عمده‌ای از بازارها را واگذار کرده‌اند و غیره. 
نظام بانکی از این قاعده مستثنی نیست لکن به دلیل بحث‌های حساس تر نظارتی این رویه با کندی اتفاق میافتد، برای مثال شاید به جای یک افق 5 ساله که موارد فوق در سایر صنایع اتفاق افتاد، در افق ده ساله در نظام بانکی صورت گیرد.
از نظر مدیرعامل صندوق پژوهش صادرات شریف می توان چنین برآورد کرد که صنعت بانکداری، صنعت محافظه‌کاری هم از نظر فعالان و هم از نظر نهاد قانون‌گذاری هست و رشد محافظه‌کارانه نوآوری در این صنعت در کشور همچنان ادامه خواهد داشت. همچنان که در چند سال اخیر شاهد این موضوع بوده‌ایم و از میان آن شرکت‌های مثل آسان‌پرداخت و شرکت های دیگر با مشارکت با فعالان سنتی صنعت بانکداری مثل بانک کشاورزی رشد قابل توجهی کردند. 
ممکن است به صورت موردی همان‌گونه که در گذشته نیز شاهد بوده‌ایم جسته و گریخته محصولات و خدمات جدید توسط برخی بانک‌های پیشروتر شکل بگیرد که منجر به واکنش در درجه اول منفی و در درجه دوم مثبت سایر بانک‌هایی که سهم بازار بالاتری دارند شود. 
سادات رسول اضافه کرد اگر بخواهیم زنجیره‌ای به این موضوع نگاه کنیم، عملکرد پیشروهای بازار و اخذ سهم بازار قابل توجه توسط فینتک‌ها و یا بانک‌های پیشرو باعث خواهد شد که ابتدا بوم‌ها فعال‌تر شوند و گردش اقتصادی قابل توجهی برای‌شان ایجاد شود و سپس بانک‌های سنتی وارد کنش و واکنش میشوند، چرا که فروش محصولات اعتباری و بانکی قبلی آنها که مبتنی بر رشد سالیانه مشخصی بود کند و سپس متوقف و نزولی خواهد شد و به عرصه فعالان میپیوندند و نهایتاً نهاد نظارتی با توجه به افزایش عملیات به اصلاح بانکی خارج از حیطه سنتی نظارت خود در قالب «بانک» به دنبال ایجاد قوانین جدید خواهد رفت و به جای آنکه خود را صرفاً قانون‌گذار پوسته حقوقی به نام «بانک» بداند خود را قانون‌گذار «عملیات بانکی» فارغ از اینکه تحت چه پوسته حقوقی‌ای قرار بگیرد خواهد دانست، نکته‌ای که هم اکنون نیز چند سالی است که این کار را به نوعی آغاز کرده است.

سخن پایانی
با مطالعه مقاله حاضر مشخص شد بانک ها از طریق سرمایه گذاری روی تیم های جدید فینتک، ارائه نوآوری مبتنی بر توسعه محصولات و خدمات جدید را تسریع می کنند. در این میان، بوم ها به عنوان تسهیل گر طراحی و اجرای محصولات جدید هستند. سادات رسول در زمینه پیش نیاز حمایت بخش رگولاتوری از توسعه همکاری بانک و فینتک اظهار داشت که نهادهای نظارتی باید به گونه ای برنامه ریزی کنند که بدون ورود بانک به عرصه بنگاه داری، آنها بتوانند ارزش دارایی را حفظ کنند. در نهایت مدیرعامل صندوق پژوهش صادرات شریف پیش بینی می کند که رشد نوآوری بانکی از طریق فینتک ها به صورت محافظه کارانه اتفاق خواهد افتاد و ممکن است زمان این رویداد را بسی طولانی کند. 
منبع: ماهنامه بانکداری آینده