چهار راهبرد توسعه ارزش آفرینی دیجیتال به روایت محرمیان/سهم ایران از کیک نوآوری
در گفتوگویی اختصاصی با معاون فناوریهای نوین بانک مرکزی مطرح شد
آیا میتوانیم ادعا کنیم که شاکله نوآوری به چندان بلوغی رسیده که بشود برای آن شاخص رتبهبندی در سطح منطقه و جهان تعیین کرد و سپس برای ایران سهمی اختصاص داد؟ دستکم در برخورد اول با ذهن کسانی که در حوزه اینوویشن دستی بر آتش دارند ناآشنا مینماید اما مسئله را باید طور دیگری دید.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، برای حفظ جایگاههای دیگر اقتصادی مانند داراییهای مالی، محصولات نوآورانه میتوانند نقش کلیدی داشته باشند و در این میان نقش رگولاتور در اتخاذ سیاستهای درست اهمیت کلیدی دارد. اینکه چه زمان اجازه رشد به فینتکها دهد و چه زمان مقرراتگذاری را ضروری بداند اینها عوامل کلیدی در توسعه ارزش آفرینی دیجیتال است. دکتر مهران محرمیان در این زمینه علاوه بر اینکه برای تدوین مدل مفهومی توصیههای 4 گانهای را مطرح میکند بر وجود یک نقشه راه نیز تاکید دارد. در ادامه گفتوگو با وی را می خوانیم.
* ضمن بیان رویکردهای کلی بفرمایید مهمترین هدفی که روند ارزشآفرینی دیجیتال دنبال می کند چیست؟
خوشبختانه نگاه به فناوری اطلاعات در نظام بانکی بلوغ بیشتری پیدا کرده و رویکرد صرفا ابزاری به آن دستخوش تحول شده است. به اعتبار این بلوغ و تغییر، فناوری اطلاعات در بانکها و همچنین بانک مرکزی از جایگاه صف به ستاد، تغییر موضع داده و انتظارات بسیار بیشتری از آن میرود. با در نظر گرفتن چنین تغییراتی، فرایند ارزشآفرینی دیجیتالی، اقدام بایسته و شایستهای است که با تعریف مأموریتهای دقیق برای آن، برکات فراوانی حاصل کرده است؛ مهمترین هدفی که این روند باید به دنبال آن باشد، کمک به «تنظیمگری» در این حوزه است. فعالان این حوزه میتوانند با پرداختن به اقتضائات تنظیمگری در محیط جدید، به انتخاب راهبرد بهینه در تنظیمگری کمک کنند تا نهادهای مسئول بتوانند از میان روشها و رویکردهای مختلف، بهترین شیوه تنظیمگری را انتخاب کنند.
بررسی تجارب جهانی نشان میدهد در میان کشورهای موفق در زمینه رگولاتوری فینتکها، چهار رویکرد موفق: مشاهده و نظارهگری، آزمون و یادگیری، همراهی و بازطراحی مقررات به چشم میخورد که ما باید ترکیبی از این رویکردها را با درنظرگرفتن اقتضائات کشورمان انتخاب کنیم
* اگر بخواهیم یک مدل مفهومی در خصوص ارزش آفرینی دیجیتال از نگاه رگولاتور داشته باشیم چه اصولی کلیدی است؟
یکی از مهمترین مسائلی که در چارچوب مدل مفهومی در قبال ارزشآفرینی دیجیتالی به شدت اهمیت دارد، نحوه مواجهه نهادهای رگولاتور با مقوله ارزش آفرینی دیجیتالی است. بررسی تجارب جهانی نشان میدهد در میان کشورهای موفق در زمینه رگولاتوری فینتکها، چهار رویکرد موفق به چشم میخورد که ما باید ترکیبی از این رویکردها را با درنظرگرفتن اقتضائات کشورمان انتخاب کنیم.
رویکرد نخست «مشاهده و نظارهگری» است که بر مبانی آن رگولاتور بهصورت فعالانه، نظارهگر روند نوآوریها است و آنها را مورد پایش قرار میدهد. بر اساس نتایج مشاهدات و پایشها، رگولاتور در زمان مقتضی وارد بازار شده و مداخله مینماید. این رویکرد عموماً در بازههای زمانی کوتاه و مقاطعی که فناوری ناشناخته بوده و یا ابهام مقرراتی وجود دارد، میشود.
رویکرد دوم «آزمون و یادگیری» است. در این رویکرد رگولاتور نسبت به ایجاد چارچوبهای ویژه بهازای هر فناوری مالی اقدام کرده و با ارائه نامه «بلامانع» به فناور مالی اجازه میدهد تا در محیط واقعی به فعالیت بپردازد. در این رویکرد دامنه نظارت و مراقبت رگولاتورهای مختلف، بعضاً سبک یا سختگیرانه است
رویکرد سوم «همراهی» است که بر مبنای آن رگولاتور نسبت به ایجاد یک نقطه تماس واحد یا یک محیط ساختیافته جهت ترغیب نوآوری و تجربه در حوزه فناوری مالی اقدام مینماید. برای تحقق این رویکرد عموماً ترکیبی از اقدامات نظیر ایجاد هاب نوآوری، ایجاد شتابدهنده و ایجاد محیط آزمون تنظیمگری (سندباکس) صورتگرفته است.
رویکرد چهارم نیز «بازطراحی مقررات» است که در آن رگولاتور در مواجهه با فناوران مالی، نسبت به ایجاد چارچوب مقرراتی جدید یا اصلاح چارچوب موجود در خصوص یک محصول خاص یا گروهی از محصولات، اقدام میکند.
* در این میان زنجیره ارزش دارای چه جایگاه و اهمیتی است و ذینفعان چگونه میتوانند حلقههای این زنجیره باشند؟
نکته مهمی که پیش و بیش از پرداختن به محورهای مختلف ارزش آفرینی دیجیتالی باید مورد توجه قرار گیرد این است که دیجیتالی شدن به خودی خود ارزش نیست. این مقوله زمانی ارزش دارد که برای مشتری نهایی ارزش ایجاد کند. آنچه مرکز توجه مشتری قرار دارد ارزش آفرینی است؛ در نتیجه دیجیتالی شدن باید در راستای خلق ارزش برای مشتری باشد و همه نهادهای ذیربط باید توجه خودشان را به مردم معطوف کنند چرا که ارزش آفرینیها برای مردم بسیار حائز اهمیت است.
* میتوانید یک مثال بزنید؟
به عنوان مثال در ریال دیجیتال ارزش آفرینی برای مردم بسیار مهم است چراکه عمدتا این موضوع مطرح میشود که ریال دیجیتال چه نفع و ارزشی برای مردم دارد.
* قصد دارم نقبی هم اقدامات و برنامههای بانک مرکزی بزنم طی سالهای اخیر چطور رفتار کرده است؟
یکی از روشهایی که بانک مرکزی طی سالهای اخیر تلاش داشته و دارد با استفاده از آن به مقوله ارزش آفرینی دیجیتال کمک کند، ایجاد زمینه مناسب برای گسترش فعالیت فینتکها است. این مسیر از آن رو اهمیت دارد که فناوری مالی یا همان فینتک یکی از ابزارهای مهم و اثرگذار در حوزه داراییهای مالی است چرا که درواقع بستری برای مدیریت هرچه بهتر و راحتتر سرمایه و امور مالی افراد است و هدف غایی فناوری مالی بهرهگیری هرچه بهتر از دنیای تکنولوژی و ارتباطدادن آن به منابع بانکی است.
* آیا تجربههای جهانی هم همین را نشان میدهند؟
بررسی حوزه فعالیت فینتکها هم نقش آنها را در این زمینه نشان میدهد؛ در سال 2021 میلادی بالغ بر 80 درصد فینتکها در حوزه خدمات مالی و اعتباری و همچنین پسانداز و سرمایهگذاری فعال بودهاند. نکته مهم اینجاست که کارکردهای مثبت فینتکهای اسلامی موجب جلبتوجه سرمایهگذاران خطرپذیر خارج از کشورهای اسلامی بهویژه در اروپا با محوریت کشور انگلستان شده است.
* اگر بخواهیم نقشه راهی داشته باشیم رویکردهای کلی و سمت و سو چه باید باشند؟
توجه به زمینههایی که فعالیت فینتکها در آن رشد خواهند داشت، نقشه راه ما را برای آینده در این بخش تا حدود زیادی مشخص میکند؛ خدمات پرداخت، سرمایهگذاری، داراییهای دیجیتالی، اعتباردهی و بازار سرمایه از جمله فعالیتهای هستند که پیشبینی میشود در آینده اقبال بیشتری به آنها از سوی فینتکها صورت بگیرد و اگر ما خواهان ارتقای جایگاه خود در داراییهای مالی اسلامی از مسیر رشد فینتکها هستیم باید زمینه فعالیت آنها را در این بخشها بیشازپیش فراهم آوریم.
* اساسا چقدر و چرا این موضوع از اهمیت برخودار است و باید درباره آن بستر سازی صورت گیرد؟
ضرورت این بسترسازی از آن رو است که با وجود ظرفیت مناسب، سهم ایران از نظر تعداد فناوران مالی اسلامی منطقهای و بینالمللی در میان سایر کشورها نیاز به ارتقا دارد. از جمله مهمترین موضوعاتی که برای رفع موانع باید به آن توجه کنیم، اتخاذ رویکرد مناسب به مقوله رگولاتوری فینتکها است.
* ایران الان دقیقا کجاست؟
این نکته حایز اهمیت است که پیشبینیها نشان میدهد ارزش داراییهای مالی در حوزه اقتصاد اسلامی در تا سال 2025 میلادی به حدود 4.92 تریلیون دلار و ارزش مصرف کالا و خدمات در این حوزه به حدود 2.8 تریلیون دلار برسد و در چنین شرایطی سؤال اصلی این است که سهم کشور ما از این گردش مالی بزرگ چقدر خواهد بود؟ اهمیت پاسخ این پرسش از آنرو است که در سال 2021 میلادی ایران با حدود 838 میلیارد دلار در رتبه نخست داراییهای مالی اسلامی را میان کشورهای این حوزه قرار داشته است و بدون شک حفظ و ارتقای این جایگاه نیازمند درک بهتر از ارزش داراییهای مالی اسلامی و تدارک بسترهای لازم برای افزایش آن است.