نگاهی به عملکرد مهمترین هلدینگهای فناوری بانکها/ اين پالسهای نامرئی
آنچه بسیاری از کارشناسان اهل فن بر آن اتفاقنظر دارند آن است که تعداد بسیار بالای شرکتهای فناوری اطلاعات در برخی از بانکها هیچ ضرورتی نداشته و تنها تبدیل به بستری برای انتصاب برخی از مدیران عالی و میانی شده است که موجب بالا رفتن هزینه و عدمتمرکز بانک در فعالیتهای اصلی خود میگردد.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، صنعت بانکداری و روند طیشده در این صنعت را میتوان نمونه بارزی از پیشرفت و توسعه در روند رشد صنایع دانست. درحالیکه در ابتدا، بانکها فرایندی بسیار ساده و صرفا دریافت و پرداخت پول بهصورت فیزیکی در دستورکارشان قرار داشت، در عصر کنونی فرایندهای بانکی چنان پیچیده و پیشرفته شده که آنها در سراسر دنیا یکی از پیشرفتهترین خدمات فناوری اطلاعات را برای انجام امور مربوط به خود به خدمت گرفتهاند.
گستردگی این خدمات درحالحاضر آنقدر زیاد است که بانکها بهجای برونسپاری بسیاری از این امور، ترجیح دادهاند شرکتهایی در دل خود تاسیس کرده تا این خدمات را انجام دهند. به همین علت تقریبا در دل تمامی بانکها، شرکتها و هلدینگهای فناوری اطلاعات تاسیس و راهاندازی شد.
تامین نیازهای مربوط به فناوری اطلاعات ازطریق تاسیس شرکتهای متعدد و هلدینگهای بزرگ، در ایران نیز در دو دهه گذشته رواج قابلتوجهی یافت. ظرف چندین سال گذشته آنقدر بر تعداد شرکتهای زیرمجموعه بانکها در این حوزه افزوده شده که یافتن شرکتهای زیرمجموعه بانکها دشوار شده و میتوان بهصورت قطعی گفت هر بانک، تملک چند شرکت را در اختیار دارد.
ازسوی دیگر وظایف هرکدام از این شرکتها نیز کاملاً شفاف نیست. با وجود این در یک نگاه کلی و با کنکاش در صورتهای مالی و همچنین تارنمای اینترنتی بانکها میتوان دریافت که مجموع ۲۸ بانک، موسسه اعتباری و قرضالحسنه مجاز، دستکم حدود ۸۰ شرکت مرتبط با حوزه فناوری اطلاعات در زیرمجموعه خود دارند. این شرکتها در حوزههای مختلفی مانند هلدینگ سرمایهگذاری آیتی، اعتبارسنجی، پرداخت، پرداختیاری، کربنکینگ، دیتاسنتر و خدمات شبکه، تولید نرمافزارهای بانکی و غیره فعالیت میکنند.
در کنار هلدینگهای تاسیسشده در دل بانکها، هلدینگها و شرکتهای دیگری نیز در زمینه ارائه خدمات فناوری اطلاعات به بانکها فعالیت می کنند. از آن جمله میتوان به شرکتهایی همچون خدمات انفورماتیک، توسن، آپ و … اشاره کرد.
در ادامه آخرین وضعیت مالی و همچنین وضعیت سهامداری بزرگترین و معروفترین هلدینگهای فناوری اطلاعات در حوزه خدمات بانکی مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان، سه هلدینگ دادهروزی سداد، فناپ و بهسازان فردا از زیرمجموعه های بانکها بوده، خدمات انفورماتیک ماهیت دولتی داشته و توسن نیز با راهبری بخش خصوصی است.
فناوران هوشمند بهسازان فردا: این شرکت هلدینگ فناوری اطلاعات بانک ملت به شمار میرود و کنترل شرکتهای متعددی ازجمله بهپرداخت ملت، بهسازان ملت، مهندسی یاس ارغوانی، مهندسی نرمافزار شقایق و … را در اختیار دارد.
این شرکت در سال 1400 درآمد عملیاتی معادل 48,296 میلیارد ریال داشته که این عدد نسبت به سال قبل از آن با رشد حدود 20 درصدی همراه شده است. نکته قابلتوجه درخصوص درآمدهای عملیاتی این هلدینگ آن که (برخلاف بسیاری دیگر از هلدینگهای فناوری اطلاعات بانکها) بخش عمده درآمدهای این هلدینگ نه به بانک ملت، بلکه به سایر مشتریان بوده است.
بخش عمده درآمدهای هلدینگ بهسازان فردا ازحیث شرکتی از محل ارائه خدمات سه شرکت بهپرداخت ملت، بهسازان ملت و شرکت زیرساخت امن خدمات تراکنشی و ازحیث حوزه درآمدی از محل درآمد فروش شارژ به دست میآید.
فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان (فناپ): فناپ به بانک پاسارگاد تعلق داشته و بخش عمدهای از امور مربوط به فناوری اطلاعات این بانک را انجام میدهد. فناپ در دل خود شرکتهای متعددی نظیر پرداخت الکترونیک پاسارگاد، زیرساخت فناپ، نرمافزاری داتیس، پردازش الکترونیک راشد سامانه و … را دارد.
علاوه بر سهامداری در شرکتهای فرعی و وابسته، خود شرکت اصلی نیز در فروش نرمافزار، طراحی و توسعه فرایندها و … فعالیت دارد. این هلدینگ در سال 1400 درآمد عملیاتی معادل 43,826 میلیارد ریال داشته که نسبت به سال قبل از آن با رشد حدود 64 درصدی همراه شده است.
بخش عمده آن به فروش شارژ تلفن همراه، کالا و قطعات مربوط بوده است. سود خالص این هلدینگ در این دوره 4871 میلیارد ریال بوده که 63 درصد نسبت به سال قبل رشد داشته است.
دادهورزی سداد: این شرکت هلدینگ فناوری اطلاعات بانک ملی ایران محسوب میگردد، هرچند که بخشی از سهام آن به شرکت خدمات انفورماتیک تعلق دارد. شرکتهای پرداخت الکترونیک سداد، پارس الکترونیک سداد (فعال در حوزه خدمات پرداخت)، پارس تکنولوژی سداد (ارائه خدمات پشتیبانی سختافزاری و نرمافزاری) و شرکت فناوری اطلاعات راهبر سداد فارس (ارائه خدمات نرمافزاری و اپلیکیشن بله) ازجمله مهمترین شرکتهای این هلدینگ هستند.
با وجود ماهیت هلدینگی، شرکت اصلی دادهورزی سداد ماهیت عملیاتی نیز دارد و در حوزه پشتیبانی نرمافزارها، شبکه، امنیت و … فعالیت میکند. هلدینگ دادهورزی سداد (بهصورت تلفیقی) در سال 1400 درآمد عملیاتی 31,354 میلیارد ریال داشته که این عدد نسبت به سال قبل از آن رشد حدود 34 درصدی را نشان میدهد.
سود خالص معادل 2219 میلیارد ریال بوده که نسبت به سال قبل از آن تغییر چندانی نداشته است. بخش عمده درآمد این شرکت از محل درآمد pos و از محل شرکت دادهپرداخت الکترونیک سداد به دست آمده است.
خدمات انفورماتیک: شرکت خدمات انفورماتیک برخلاف شرکتهای مورد بررسی قبلی سهامداری بانکی مستقیم نداشته و کنترل آن بر عهده شرکت ملی انفورماتیک است. لذا برخلاف بسیاری از شرکتهای فناوری اطلاعات بانکی تقریبا تمامی درآمد خود را از محل اشخاص غیروابسته کسب میکند.
هرچند شرکت خدمات انفورماتیک ذیل خود شرکتهایی همچون خدمات انفورماتیک کیش، خدمات انفورماتیک فرادیسگستر کیش و دادهپردازی فرادیس البرز دارد. بااینحال بخش عمده درآمدها از محل ارائه خدمات در شرکت اصلی به دست میآید.
در بین شرکتهای زیرمجموعه نیز سهم درآمد شرکت خدمات انفورماتیک از سایر شرکتها بیشتر است. خدمات انفورماتیک نیز در سال 1400 درآمد عملیاتی معادل 43,975 میلیارد ریال داشته که این عدد نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن حدود 26 درصد افزایش داشته است.
سود خالص شرکت نیز در این سال از تمامی شرکتهای مورد بررسی بیشتر بوده و به رقم 12,095 میلیارد ریال رسیده که این عدد نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن با کاهش حدود 6 درصدی همراه بوده است.
توسعه سامانه نرمافزاري نگين (توسن): برخلاف دیگر شرکتهای مهم فناوری اطلاعات بانکی و یا دولتی نبوده راهبری آن خصوصی است. این شرکت در بین شرکتهای مورد بررسی بهلحاظ گستره عملیات، درآمد و سودآوری کوچکتر است. یکی از دلایل کم بودن درآمد و سودآوری شرکت آن است که درصد سهامداری توسن در شرکتهای سرمایهپذیر خود کمتر از 50 درصد بوده لذا این شرکتها بهلحاظ حسابداری واحد فرعی توسن به شمار نیامده و درآمد و سود آنها مشمول تلفیق نمیگردد.
توسن در سبد سرمایهگذاریهای بلندمدت خود مالکیت 20 تا 35 درصدی شرکتهای فرابوم کسبوکاری نوآوری باز، آسانپرداز توسن و سامانه یکپارچه خدمات خودرو سپندار ایرانیان را دارد. درآمد شرکت در سال 1400 رقمی معادل 4,274 میلیارد ریال بوده که نسبت به سال قبل از آن با رشد حدود 33 درصدی همراه شده است.
بخش عمده درآمدهای شرکت از محل ارائه سیستمها و سامانههای جامع بانکداری حاصل شده است. نکته قابل ذکر دیگر در این خصوص آن که توسن برخلاف بسیاری از شرکتهای همگروه درآمد ارائه خدمات به افرادی در خارج از کشور را نیز داشته و لذا توانسته از این محل درآمد دلاری شناسایی نماید. بااینحال، سود خالص شرکت نیز در سال 1400 به رقم 1539 میلیارد ریال رسیده که نسبت به سال قبل از آن کاهش 26 درصدی داشته است.
جمع بندی
آنچه از نکات اشارهشده و اشارهنشده در این گزارش برمیآید این است که هر چند هلدینگهای بانکی درآمد و سودآوری قابلتوجهی دارند، اما تعداد شرکتهای ارائهدهنده خدمات فناوری اطلاعات در برخی از بانکها آنقدر زیاد است که ازنظر ناظر بیرونی وجود برخی از آنها ضرورت خاصی نداشته و تنها و تنها بر گستره شرکتداری بانکها افزوده است. بررسیها نشان میدهد در بسیاری از شرکتهای فناوری بانکی فعالیتهایی در حال انجام است که این فعالیتها میتواند در دیگر شرکتهای بانکها به انجام رسیده و لزومی به تاسیس شرکتی مخصوص در این امر نیست. در برخی از حوزهها نیز بانکها میتوانند برای انجام برخی فعالیتها بهصورت مشارکتی اقدام به تاسیس شرکت کرده و همه از مزایای آن بهرهمند گردند. در بسیاری از موارد نیز امکان برونسپاری این فعالیتها با هزینههای معقول وجود دارد. درمجموع آنچه بسیاری از کارشناسان اهل فن بر آن اتفاقنظر دارند آن است که تعداد بسیار بالای شرکتهای فناوری اطلاعات در برخی از بانکها هیچ ضرورتی نداشته و تنها تبدیل به بستری برای انتصاب برخی از مدیران عالی و میانی شده است که موجب بالا رفتن هزینه و عدمتمرکز بانک در فعالیتهای اصلی خود میگردد.
حسن خضوعی؛ تحلیلگر آماری