بانکداری در سال ۲۰۲۳/مواجهه با چالش‌ها
فرشید فرخ‌نژاد؛ مدیرعامل بانک کشاورزی
صنعت بانکداری در سال پیش‌رو قطعا با تنگناهایی مواجه خواهد بود؛ اما روندهای نوآورانه نیز با هدف گذر از بحران، با سرعتی غیرقابل باور رشد می‌کنند و به پشتوانه همین نوآوری‌ها، می‌توان گفت که آینده بانکداری دست‌کم در سال 2023 جالب و جذاب است. اما آیا بانکداران برای مواجهه با این حجم از تحول آماده‌اند؟
چشم‌انداز صنعت بانکداری در سال 2023 را می‌توان در همین یک جمله «مواجهه با چالش‌ها» خلاصه نمود. کاهش رشد اقتصادی و افزایش نرخ بهره در سال جاری میلادی، شرایط چالش برانگیزی را برای بانک‌ها، بیمه‌گران و مدیران صندوق‌ها ایجاد نموده است.
وضعیتی که تنها شامل بانکداران سنتی نبوده و فین‌تک‌ها و پلتفرم‌های ارزهای دیجیتال را هم با شرایط پیچیده‌تری روبه‌رو خواهد کرد. جنگ در اوکراین، قرنطینه در چین و افزایش تورم بر صنایع اصلی و مادر در جهان تأثیر گذاشته و انتظار می‌رود خدمات مالی و فناوری هم با موانع بازدارنده اقتصادی مهمی مواجه شوند.
چنانکه پیش‌بینی می‌شود تولید ناخالص داخلی حقیقی جهان در سال 2023 تنها 1.6 درصد افزایش یابد که نسبت به 2.8 درصد در سال 2022 و 5.7 درصد در سال 2021، حاکی از افت قابل ملاحظه رشد اقتصادی جهان است.
همان‌طور که اشاره شد، موسسات مالی بین‌المللی و بانک‌ها در سال 2023 با شرایط سخت‌تری مواجه خواهند شد که مشخصه آن کاهش رشد اقتصادی، افزایش قیمت‌ها، افزایش نابرابر نرخ‌های بهره و تشدید تنش‌های سیاسی بین‌المللی است.
با این حال بانک‌ها که تجربه گذر از رکود جهانی ناشی از بحران کووید را دارند، در سال 2023 هدفمندتر و بابرنامه‌تر در مقابل موانع و جریان‌های مخالف می‌ایستند. به عنوان نمونه بانکداران سنتی، از مزیت ثبات خود در مقابل سرمایه‌گذاران خطر‌پذیر، بر روی بازارهای مربوط به جمعیت سالخورده متمرکز خواهند شد و یا استارتاپ‌های حوزه مالی با کاهش میزان ریسک حتی به قیمت کاهش سود، سعی در جذب سرمایه‌های بیشتری خواهند داشت. اما در مجموع سال پیش‌رو برای بانک‌ها، موسسات مالی و فین‌تک‌ها سال انقباض مالی بوده و چاره‌‌ای جز چابکی و چالاکی بیشتر و کاهش هزینه‌ها ندارند.
صنعت بانکداری و خدمات مالی در سال 2023
صنعت بانکداری و خدمات مالی در سال 2023 همان مسیری را دنبال می‌کند که به دنبال شیوع کرونا در پیش گرفت: تکامل بانکداری دیجیتال.
این بیماری همه‌گیر از یک سو باعث افزایش پذیرش فناوری‌های دیجیتال توسط مشتریان گردید و از سوی دیگر مؤسسات بانکی سریعاً با آن سازگار شده و بر ارائه خدمات دیجیتال متمرکز شدند.
به همین ترتیب طی سال پیش‌رو نیز با هدف کاهش هزینه‌ها، پول فیزیکی و کارت‌های پلاستیکی به تدریج حذف شده و مشتریان استفاده از کیف پول دیجیتال و اپلیکیشن‌های پرداخت را برای تراکنش‌های روزمره جایگزین خواهند نمود.
نقشه راه صنعت بانکداری برای سال 2023
در کنار پیش‌بینی سال 2023 به عنوان سالی دشوار برای صنعت بانکداری اطلاع از رویکردهای بانک‌های بزرگ، برای گذار از این گذر سخت، ضرورت دارد. مجموع ایده‌پردازی‌ها و برنامه‌های بانکداران را می‌توان در قالب نقشه راه صنعت بانکداری برای سال 2023 به شرح ذیل تدوین نمود. این نقشه راه بر هشت روند اصلی استوار است که در ادامه ارائه می‌شوند.
- بانکداری چابک را بی‌تردید باید نخستین روند بانکداری در سال 2023 به شمار آورد. برای رقابتی ماندن و عرضه سریع محصولات به بازار، بانک‌ها بر ساخت معماری‌های چابک فناوری اطلاعات تمرکز کرده و از روش‌های چابک برای مدیریت پروژه‌ها و عملیات خود استفاده می‌کنند. بانک‌ها در سال جاری برای رهایی از فناوری‌های قدیمی به سمت‌وسویی حرکت می‌کنند تا راه‌حل‌های مبتنی بر برنامه‌نویسی کمتر را برای ساخت سریع برنامه‌های کاربردی به کار بگیرند.
- بانکداری خود افزا، دومین ترند بانکداری جهان در سال 2023 است. به این معنا که بانک‌ها از اتخاذ مدیریت گردش کار اولیه و به کار گرفتن ابزارهای اولیه بانکداری دیجیتال فراتر رفته و سعی می‌کنند به طور فزاینده‌ای تکنیک‌های هوش مصنوعی را برای دستیابی به اتوماسیون فوق‌العاده هوشمند در طول چرخه کسب‌وکار بانکی به کار گیرند. فن‌آوری‌هایی مانند مدیریت و پردازش اسناد احراز هویت، دیجیتالی کردن فرم‌ها، امضای دیجیتال و گردش‌های کاری خودکار سبب می‌شود مداخلات دستی در فرآیندهای اداری، پردازش فرم‌های تسهیلات و بیمه، پردازش کسب و کار و تسویه حساب حذف شود. اتوماسیون حداکثری در مدیریت فرآیندهای بانکی می‌تواند زمان‌بندی پردازش را از روز به ساعت و حتی دقیقه کاهش دهد.
- روند دیگری که در سال 2023 در کانون توجه بانکداران قرار دارد، امنیت داده‌ها در مواجهه با تهدیدها سایبری است. به موازات دیجیتالی شدن حداکثری مبادلات بانکی، تهدیدها و حمله‌های هکری هم رشد می‌کند و بانک‌ها به طور فزاینده‌ای به دنبال تقویت خود در برابر تهدیدات سایبری و کلاهبرداری، برای ارائه تجربه بانکی ایمن به مشتری خواهند بود. تهدیدات سایبری در حال افزایش است و در نتیجه بانک‌ها بر تکنیک‌های افزایش حریم خصوصی تمرکز خواهند نمود و مراکز فرماندهی امنیت سایبری به یک رکن راهبردی فعالیت‌های بانک تبدیل می‌شود. استفاده از هوش مصنوعی برای کشف کلاهبرداری، مبارزه با پولشویی و کاوش الگوریتم‌های هوش مصنوعی مولد برای مدل‌های برتر ریسک نیز با پذیرش بیشتری از سوی بانک‌ها همراه می‌شود.
- تجسم شفافیت برای مشتری و مشاهده سفر پول، دیگر روند بانکداری در سال 2023 است. مشتری می‌خواهد تصویری کامل و روشن از گردش پول در موسسه مالی و بانک داشته باشد. اینکه ظرفیت‌های فناوری‌های اطلاعات بانک به مشتری امکان بدهد سفر منابع مالی‌اش را در بانک ردگیری کند، مزیتی است که مشتری را در بانک ماندگار می‌کند. چنین قابلیتی، شعارها و برنامه‌های تجاری بانک‌ها را برای مشتری ملموس می‌کند.
- سال‌هاست که بانک‌ها و موسسات مالی به مشتریان ویژه خود خدمات مشاوره مالی و سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهند؛ ارائه این خدمات به عموم مشتریان را باید دیگر روند بانکداری در سال 2023 به شمار آورد. این رویکرد، به مشتریان بینش بهتری برای کسب رفاه مالی و بهبود شرایط زندگی می‌دهد. بانک‌های مدرن نیاز مشتریان خود را برای برنامه‌ریزی و تضمین امنیت مالی درک کرده و تلاش می‌کنند با پیگیری سبک زندگی مشتری و رفتارهای مالی او، به کمک هوش مصنوعی به آن‌ها توصیه‌های مؤثری برای بهبود ارائه می‌دهند. به بیانی دیگر بانک‌ها در دسترس بودن خدمات مشاوره و مدیریت ثروت را نه فقط برای مشتریان با ارزش بالا، که در سراسر بخش مشتریان توزیع می‌کنند.
- ششمین ترند صنعت بانکداری در سال پیش‌رو بدون تردید، بانکداری باز است؛ در حالی که بانکداری باز به عنوان یک رویه در برخی کشورها برای تشویق فین‌تک‌ها و تقویت رقابت آغاز شد، اما اکنون بانکداری باز نه به عنوان یک ضرورت یا تهدید، بلکه به عنوان یک فرصت تجاری برای بانک‌ها مطرح است. بدیهی است در نتیجه‌ی بانکداری باز و امور مالی تعبیه‌شده، انقلاب پرداخت‌های دیجیتال تسریع می‌شوند.
- بانکداری سبز و همراه شدن با رویه‌های کم‌کربن یا کربن صفر را باید روند هفتم بانکداری در سال 2023 به شمار آورد. توجه به تداوم پایداری(sustainability)، یک دستور کار جهانی است و بانک‌ها باید آن را در فرایند روزانه خود بپذیرند. به همین دلیل بانک‌ها علاوه بر محصولاتی چون وام‌دهی سبز، بر ابتکارات پایدار و سازگار با محیط‌زیست مانند کاهش گازهای گلخانه‌ای، ایجاد انرژی‌های تجدیدپذیر و غیره تمرکز دارند. در عین حال به مدد هوش مصنوعی امکان ردیابی هزینه‌ها را در اختیار مشتریان قرار می‌دهند که آگاهی‌بخشی در خصوص مصرف کم‌کربن را به همراه دارد.
- و در نهایت، آخرین ترند بانکداری در سال 2023 تعریف رابطه‌های ملموس بین بانک و مشتری بر پایه واقعیت مجازی (VR) است. بانک‌ها دریافته‌اند هر اندازه هم ابزارهای الکترونیک و دیجیتال، بانکداری را ساده و سهل کنند، باز مشتری نیاز به برقرار رابطه انسانی ملموس با بانک دارد. به همین رو بانکداری ویدئویی در بستر واقعیت مجازی بیش از هر زمان دیگر در کانون توجه قرار خواهد گرفت. چنانکه هم‌اکنون بانک‌ها شروع به ارائه برنامه‌های VR اولیه در مورد محصولات مهم بانکی نموده‌اند. بستری شبیه آنچه متاورس به جهان عرضه کرده و تجربه‌‌ای همه‌جانبه در فضای غیرواقعی اما بر پایه روابط و حتی عواطف انسانی است.
صنعت بانکداری در سال پیش‌رو قطعا با تنگناهایی به فراخور آنچه در ابتدای بحث به آن‌ها اشاره شد، مواجه خواهد بود؛ اما روندهای نوآورانه نیز با هدف گذر از بحران، با سرعتی غیرقابل باور رشد می‌کنند و به پشتوانه همین نوآوری‌ها، می‌توان گفت که آینده بانکداری دست‌کم در سال 2023 جالب و جذاب است. آیا بانکداران برای مواجهه با این حجم از تحول آماده‌اند؟