نیاز بازار کسب و کارهای بانکی را شکل می دهند
یکی از صاحبنظران حوزه فناوری بانکی؛
نیما امیرشکاری گفت: کسب و کار از نیاز بازار می‌آید ولی ما آمدیم به اسم تقدس تک‌تک فرآیندهای کسب و کاری‌مان را تغییر داده‌ایم.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک،ریسک در کلیه فعالیت های اقتصادی وجود دارد؛ از این رو باید تمهیدهایی در نظر گرفته شود تا بتوان ریسک ناشی از فعالیت های اقتصادی را کنترل کرد؛ بنابراین, مدیریت ریسک در جهت یافتن روش هایی برای مهار و کم کردن ریسک اهمیت بالایی دارد. بانک ها نیز در جایگاه موسسه های اقتصادی که واسطه بین سپرده گذاران و متقاضیان سپرده ها هستند, به دنبال کاهش ریسک و عدم انتقال آن به سپرده گذاران جهت پدید آوردن انگیزه بیشتر برای حفظ و افزایش سپرده هایند. در بانکداری ربوی با توجه به اینکه نرخ سود سپرده ها ثابت است و بانک ها ریسک را به گیرنده وام منتقل می کنند کمتر با ریسک روبه رو می شوند؛ اما در بانکداری بدون ربا, بانک ها برای دریافت و تخصیص منابع باید بر اساس چارچوب های معین که شریعت آن ها را مشخص کرده, عمل کنند؛ در نتیجه از پیش, نرخ ثابتی را نمی توانند در نظر بگیرند و نرخ آن پس از بررسی عملکرد در قالب یکی از عقدهای اسلامی مشخص خواهد شد؛ بنابراین, به نظر می رسد مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا اهمیت دوچندانی دارد.
نیما امیرشکاری ، یکی از صاحبنظران حوزه فناوری بانکی در گفتگوی اختصاصی عنوان کرد: در ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که آیا آنچه به عنوان بانکداری اسلامی تعریف می‌کنیم مفهومی به نام ریسک در آن معنا دارد یا قبلاً تعریف شده است؟ آیا مفهومی به نام تورم در آن تعریف شده است؟ آیا اینها در نقطه‌ای از ادبیات فرموله شده‌اند؟ ما در ابتدا باید بدانیم که پایه و اساس این چارچوب چیست؟ وقتی قصد دارید فضایی خلق کنید نیاز به یک سری پایه‌های تئوری دارید؛ وقتی بحث اسلامی و بدون ربا را مطرح می‌کنید باید در ابتدا یک‌سری چارچوب و پایه و اساس تئوریک بچینید و مانند لگو دانه‌دانه آنها را روی هم قرار دهید تا به آنچه در عصر امروز در سال 1401 نیاز است تبدیل شود. جامعة امروز تفاوت‌هایی با جامعة گذشته دارد شهرنشینی امروز با شهرنشینی گذشته متفاوت است مفهومی به نام تورم، اقتصاد جهانی، ترید بین‌الملل، انواع و اقسام کارنسی‌ها، بازارها، بازارهای سرمایه و … وجود دارند آیا برای چیدمان آنها معادل‌سازی و پایة تئوریک دارید یا قصد دارید موارد مختلف را ساده‌سازی کنید؟ بسیاری از کشورهای اسلامی بانکداری غربی را ساده‌سازی کرده‌اند و اقتصاد کلان‌شان را غیر تورمی و منطبق با اقتصاد روز کرده‌اند و فقط تعریف برخی موارد را تغییر داده‌اند؛ مثلاً یک اصل در دین اسلام به نام ربا برای ما اهمیت بسیاری دارد و اسلام مسلمانان را به رعایت آن توصیه کرده است؛ بنابراین در بانکداری‌مان ربا را از هر آنچه ربوی می‌شود حذف می‌کنم؛ نه اینکه بیزینس را از نو تعریف کنم، نه اینکه به طور کلی تعاریف را تغییر دهم و در هر فرآیندی خود را دخیل بدانم؛ بلکه فقط یک باجه ایجاد می‌کنم برای کسانی که قصد دارند پول خود را در بخش بدون ربا سپرده‌گذاری کنند یا وام بگیرند و … چون بحث اسلامی نبودن و ربوی نبودن متفاوت از یکدیگرند. این کل منطقی است که می‌توان با ساده‌سازی انجام داد و بقیة موارد را منطبق با دنیای روز و اقتصاد و بانکداری‌ای که در کل دنیا تعریف می‌شود پیش برد.
وی با اشاره به مدل 40ساله ایرانی در بانکداری افزود: از نتیجه مشخص است که طی این 40 سال چه کرده‌ایم. بانکداری ایران تا سال 57 از کشورهایی مانند فرانسه و آمریکا و انگلستان اقتباس شده است و قطعاً از دین‌مان دریافت نشده است. این مدل بانکداری وارد سال 58 شده است و در سال 62 در همة آنچه از 57 وارد شده دخالت کردیم؛ یعنی با منطق بیزینس مکتب اقتصاد سرمایه‌داری در بانکداری‌مان دست برده‌ایم و معتقدم از همین نقطه تجربة غلط آغاز شده است.
اسلام بیزینس نیست
امیرشکاری گفت: در واقع ما روی مقدسیات دست گذاشته‌ایم در حالی که اسلام بیزینس نیست اسلام دین است، اسلام گفته من یک سری خط قرمزها دارم و آنها مقدس هستند؛ ولی ما آمدیم به اسم تقدس تک‌تک فرآیندهای کسب و کاری‌مان را تغییر داده‌ایم این مورد نمی‌تواند در عقد بین دو نفر که در حال بیزینس هستند دخالت این‌چنینی داشته باشد، در واقع اینها با یکدیگر همخوانی ندارند و ما دو چیز متفاوت را با یکدیگر مخلوط کرده‌ایم. در بیزینس هر زمان نیاز تغییر کند بیزینس نیز خود را با آن نیاز تطبیق می‌دهد؛ چون زنده و پویاست؛ ولی دین این‌طور نیست خط قرمز در دین خط قرمز است و نمی‌توان آن را تغییر داد.
وی ادامه داد: مشتریان با یکدیگر متفاوت هستند در شهرهای جنوبی کشور مثل سیستان و بلوچستان، هرمزگان و … هموطنان اهل تسنن حضور دارند که در برخی موارد در دین با شیعیان متفاوت‌اند و روحانیان‌شان فتاوای خاص خود را دارند در مدل بانکداری امروز که طبق قانون بانک مرکزی پیش می‌رویم هموطنان اهل تسنن هیچ‌وقت حساب سپرده باز نمی‌کنند؛ بلکه حساب جاری و قرض‌الحسنه باز می‌کنند در واقع پول‌شان را سپرده می‌کنند و در نهایت نیز همان پول را دریافت می‌کنند یا وقتی قصد دارند وام بگیرند از همان قرض‌الحسنه رسالت و مهر وام می‌گیرند و هیچ‌گاه وام بهره‌ای، عقد مشارکت و … نمی‌گیرند؛ بنابراین در ایران نیز مشتریان بانک‌ها متفاوت‌اند. در اینجا بحث تنوع در خدمت مطرح می‌شود؛ مشتری بانک می‌تواند یک شرکت مالتی‌نشنال باشد یا یک شرکت لوکال باشد یا یک کسبه یا یک خانه‌دار اهل تسنن باشد هر کدام از اینها به یک سرویس نیاز ندارند در واقع بانک نمی‌تواند شرکت نفت توتال را مجبور کند با بانکداری اسلامی وام دریافت کند او به اقتصاد و تضامین و همان اصول غربی توجه دارد و وام می‌گیرد؛ بنابراین هر بانک باید سرویس‌های متفاوتی ارائه دهد تا قادر باشد به مشتریان گوناگون سرویس ارائه داد. در دورانی که با دنیا مراوده داشتیم بانک‌های خارجی در ایران نمایندگی داشتند تا به نوعی حافظ منافع آنها در ایران باشند ما شرکت اینترنشنال در کشور داریم؛ مثلاً مالک اسنپ خارجی است یا مالک ایرانسل خارجی است یا دی‌جی کالا سرمایه‌گذار خارجی دارد این شرکت‌ها نیز قصد دارند مبادلة پولی انجام دهند و مجبور نیستند مبادلات خود را در بانکداری اسلامی انجام دهند.
اعتقادی به تئوریسین‌های بانکداری اسلامی ندارم
امیرشکاری تصریح کرد: ظرفیت به شدت وجود دارد. اصلاً به تئوریسین‌های بانکداری اسلامی معتقد نیستم معتقدم چرا اجازة ورود به غربی‌ها را نمی‌دهید؟ در این فرصت اندک فقط باید به چند بانک غربی اجازه دهیم در ایران نمایندگی ایجاد کنند. آیا آن 80 میلیون نفر نیازشان بانک اسلامی است؟ اگر از تعدادی مشتری بانک بپرسید که ترجیح می‌دهند که سرمایه‌شان را در بانک اسلامی سپرده کنند یا بانکی که یک درصد بیشتر سود می‌دهد؟
وی اضافه کرد: کسب و کار از نیاز بازار می‌آید. برای بررسی فلسفة وجودی آن باید به این مسئله که آیا در آن زمان نیاز بوده یا نه توجه داشته باشیم. به نظرم در آن زمان اصلاً این نیاز وجود نداشت و ما افراطی عمل کرده‌ایم.
امیرشکاری ادامه داد: به جای خلق تئوری‌های بانکداری از نو، خط قرمزهایی دور بانکداری قرار دهیم؛ در واقع اگر قصد داریم تغییر مسیر دهیم بگوییم این عقود بانکداری غربی است شما خط قرمزهای آن را منع کنید مثلاً کسی که قصد دارد بانکش اسلامی باشد فقط خط قرمزهایش را رد نکند و پروداکت‌های جدید را استفاده کنید نه اینکه هر آنچه آن طرف به عنوان ابزار تأمین مالی معرفی می‌شود معادل اسلامی‌اش را بسازیم بلکه همان را بیاورید فقط خط قرمزهای آن را بردارید.
وی خاطرنشان کرد: در واقعی کسی که حوصله داشته از این پیچیدگی‌ها عبور کرده و به انتها رسیده است و کسی که معتقد به اسلامی بودن داشته اصلاً سراغ آن محصول نرفته است و به این ترتیب کسب و کارش را ادامه نداده است.