تراکنش های اعتراضی/از محدودیت های اینترنتی تا کاهش تراکنش های پرداختی

بخشی از این مشکلات در گذشته هم وجود داشته‌ و باعث دردسرهایی برای کسب و کارها و مخاطبان آنها شده بودند. تاثیر روانی ناشی از اجرای طرح صیانت،‌قطعی‌ یا اختلال‌های چند ساعته اینترنت به دلایلی مثل آتش‌سوزی حوضچه مخابراتی یا یکی از ساختمان‌های مخابرات تهران از پدیده‌هایی است که پیش از آغاز اعتراضات در ایران هم باعث نارضایتی کسب و کارها و آسیب به آنها شده بود. این‌بار اما کسب و کارها و مردم از چند سو با مشکل مواجه شده‌اند. از طرفی، اختلال و قطعی‌های پیاپی اینترنت دسترسی‌ها را کاهش داده و از طرفی دیگر، دعوت به اعتصابات سراسری، فضای روانی جامعه و برخورد امنیتی با فعالان حوزه کسب و کار اینترنتی  باعث شده تا چراغ استارتاپ‌ها در ایران کم‌سوتر از گذشته باشد.

از آغاز اعتراضات سراسری یکی از شدیدترین محدودیت‌ها در سال‌های اخیر را بر اینترنت اعمال شده است.

هشتاد و هشتمین گزارش اقتصادی «شاپرک» (شرکت شبکه پرداخت الکترونیکی پرداخت کارت)‌ نشان می‌دهد که در مهرماه ۱۴۰۱ یعنی مدت کوتاهی بعد از آغاز اعتراضات در ایران،‌ تعداد تراکنش‌های مربوط به شرکت‌هایی که از این سامانه برای انجام معاملات‌شان استفاده می‌کرده‌اند، بیشتر از ۱۸ و نیم درصد در هر ابزار پرداخت نسبت به ماه شهریور ۱۴۰۱ کاهش داشته است.

این روند در ماه پیش از آن هم کاهشی بوده است. به طوری که حجم تراکنش‌های اینترنتی شاپرک نسبت به تراکنش‌های مربوط به دستگاه‌های کارت‌خوان در تابستان ۱۴۰۱ حدود ۷ درصد بوده که در مهرماه به کمتر از ۴ و نیم درصد رسیده است.

به تازگی، مرکز ملی فضای مجازی، گزارشی درباره اندازه بازار اینستاگرام منتشر کرد. این گزارش حجم بازار «اقتصاد دیجیتال شده» با اینستاگرام (شامل صفحات فروش البسه و پوشاک، هنرهای تجسمی و دستی، لوازم آرایشی و بهداشتی، زیورآلات، خدمات آموزشی و …) را  ۲۵ هزار میلیارد تومان در سال برآورد می‌کند. با اشاره به این‌که حدود ۶ درصد خرید و فروش آنلاین کاربران در اینستاگرام است، به نظر می‌رسد این گزارش تلاش کرده تا حجم بازار را کوچک و غیرقابل اعتنا نشان دهد.

با وجود این، سیدحسن هاشمی، رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور آماری ارایه کرده که نشان‌دهنده حجم بالای کسب و کارهای فعال در اینستاگرام و اهمیت بالای این شبکه اجتماعی در امرار معاش روزانه مردم ایران است. او در این‌باره گفته، «در حوزه اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکارهای اینترنتی آمار قطعی و دقیقی وجود ندارد اما برآوردها نشان می‌دهد که به طور مستقیم و غیرمستقیم، درآمد ۱۱ میلیون نفر به اینستاگرام گره خورده است.» سه میلیون کسب و کار «صد در صد آنلاین» را نیز باید به این فهرست افزود.  این کسب‌وکارها بعد از اختلالات اخیر اینترنت و فیلتر شدن اینستاگرام بعد از آغاز اعتراضات در ایران،‌ فروش‌شان «به صفر رسیده است».

گزارش‌های غیررسمی در این باره نشان می‌دهند که تعداد قابل‌توجهی از کسب و کارهای اینترنتی در موافقت با اعتصابات سراسری کارهای آنلاین خود را تعطیل یا تعدیل کرده‌اند. فروشنده‌های لباس، به ویژه روسری و مانتو این اقلام را از فهرست اجناس‌شان خط زده و به ارایه محصولات دیگری می‌پردازند.

اینترنت ملی یک طرحی است که فارغ از طیف سیاسی دولتی که سرکار آمده، در حال پیشرفت است. سیاستمداران نیز به خصوص از دوران تسلط محمدجواد آذری‌جهرمی در وزارت ارتباطات به بعد- همیشه مردم را به بهانه‌های مختلف به حضور در این شبکه و پلتفرم‌های وابسته به آن تشویق می‌کردند. در دولت جدید نیز همواره بر پیشرفت این شبکه تاکید می‌شود. عیسی زارع‌پور،‌ وزیر ارتباطات دولت سیزدهم حتی در گزارش‌های جدیدش به گسترش دسترسی به «شبکه ملی اطلاعات» اشاره می‌کند؛ نه اینترنت. او اخیرا درباره برنامه‌های دولت برای مهاجرت کسب‌وکارها به پلتفرم‌های داخلی نیز صحبت کرده بود. با وجود پیشرفت قابل‌ملاحظه شبکه ملی اطلاعات در دولت جدید هنوز هم بسیاری از پلتفرم‌ها نمی‌توانند به نیاز داخلی پاسخگو باشند. از جمله، پیام‌رسان ایتا مدت کوتاهی بعد از موج جدید فیلترینگ در اوایل مهرماه امسال اعلام کرد که نمی‌تواند پذیرای کاربر جدید باشد. در عین‌حال، کار کردن بسیاری از پلتفرم‌ها بدون اتصال به برنامه‌های استاندارد جهانی – مثل نقشه گوگل- عملا امکان‌پذیر نیست. تجربه چندبار قطعی اینترنت در سال‌های گذشته این ناتوانی را در عمل ثابت کرده است.