ریسک های سیاسی در سال ۲۰۲۲ را بشناسید/ مثلث نامهار

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، این حوزه‌ها با ارزیابی‌های سنتی ریسک سیاسی که مبتنی بر مرز کشورهاست، تلاقی می‌‌کنند و به طور یکسان بر حوزه عمل صادرکنندگان، واردکنندگان و سرمایه‌‌گذاران مستقیم خارجی تأثیر می‌گذارد.

عدم تطابق میان بهبودی چندسرعته ناشی از همه‌‌گیری کووید 19 و انتظارات جهانی و پیامدهای درگیری در اوکراین می‌تواند به راحتی در سراسر کشورها و همچنین در حوزه‌های ذکرشده در بالا آشکار شود.

اقیانوس‌ها بیش از 70 درصد از کره زمین را پوشانده‌اند و بیش از 80 درصد اعماق دریاها ناشناخته است. حدود 44 درصد از جمعیت جهان در 150 کیلومتری خط ساحلی زندگی می‌کنند و 43 درصد به غذاهای دریایی به عنوان منبع اصلی پروتئین خود وابسته هستند.

آب، مردم را از طریق کشتی‌ها و محموله‌های‌شان به هم متصل می‌کند. زیرساخت‌های حیاتی، مانند کابل‌های زیر دریا و منابع مشترک مانند غذاهای دریایی از این جمله موارد هستند. مسیرهای آنها می‌تواند برای زنجیره‌های تأمین و سایر ارتباطات باز یا محدود باشد.

همان‌طور که شرکت‌ها ممکن است برای توصیف درجات ریسک در بین کشورها و مناطق به مرزهای سیاسی نگاه کنند، ممکن است به اقیانوس‌ها و سخاوت‌شان نیز به عنوان محرک‌های ریسک سیاسی نگاه کنند.

مواد معدنی، چه در زیر دریا و چه در خشکی، برای نوآوری و توسعه ضروری هستند و مواد حیاتی را برای تمدن فراهم می‌‌کنند. اگرچه اغلب مورد توجه قرار نمی‌‌گیرند.

رقابت بین‌‌المللی بر سر منابع استراتژیک و حفاظت از زنجیره تأمین می‌‌تواند سرمایه‌‌گذاری‌ها را به سمت مناطق مرزی ـ یا جاهای غیرمنتظره ـ به عنوان تلاشی برای تنوع بخشیدن به تولیدکنندگان سنتی منحرف کند.

در آینده در دسترس بودن مواد استراتژیک از جمله کبالت، مس، لیتیوم، منگنز، توریم، تیتانیوم، اورانیوم و وانادیم می‌‌تواند زنجیره‌های عرضه جهانی که شکننده هستند را مختل کند.

در واقع چندین کشور در حال حاضر استراتژی‌های تدارکاتی تهاجمی را دنبال می‌‌کنند که می‌‌تواند چشم‌انداز درگیری ژئوپلیتیکی را افزایش دهد.

فضا نیز به تازگی شاهد شتاب اقتصادی و اکتشاف بوده است؛ زیرا جست‌وجو برای افق‌های جدید ادامه دارد. در نظر بگیرید که بیش از 1500 ماهواره در سال 2021 پرتاب شد و پروازهای سرنشین‌دار به مریخ در آینده قابل پیش‌بینی است.

با این پیشرفت، تنش‌های مربوط به جاسوسی، رویارویی نظامی و آلودگی را افزایش می‌دهد. اکتشاف و توسعه فضا در کنار مقررات محدود و تعدادی از تهدیدات بسیار محتمل و با تأثیر زیاد نادیده گرفته شده است.

این موضوع در گزارش جهانی ریسک‌های مجمع جهانی اقتصاد در سال 2022 مشخص شده است. در حال حاضر به نظر می‌رسد فضا برای همه جا دارد. با این حال فقدان قانون‌‌گذاری و حکمرانی جهانی آزمایش ‌نشده، حجم زباله‌های فضایی و احتمال فزاینده برخورد و ورود صدها اپراتور خصوصی با علایق مختلف، این مرز را حتی از یک دهه قبل شلوغ‌‌تر و کمتر قابل مدیریت کرده است.

در واقع ریسک افزایش تعداد ماهواره‌ها در مدار پایین زمین ممکن است به یک «کرگدن خاکستری¹» تبدیل شود. یک رویداد بسیار محتمل و با تأثیر زیاد که با وجود این نادیده گرفته می‌‌شود.

کرگدن خاکستری: میشل ووکر، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت Gray Rhino، اصطلاح «کرگدن خاکستری» را ابداع کرد تا توجه را به خطرات آشکاری جلب کند که با وجود (و اغلب به دلیل) اندازه و احتمال آنها نادیده گرفته می‌شوند.

ریسک سیاسی در دریا

پروژه‌های مرتبط با آب که در سراسر جهان برنامه‌‌ریزی‌شده یا در دست اجرا هستند، بیش از ۱۸۵ میلیارد دلار ارزش دارند.

بیشتر بر روی آب‌های داخلی تمرکز می‌کنند، مانند پروژه‌های نیروگاه آبی، که می‌تواند آتش درگیری‌های بین دولتی را بر سر حوضه‌های رودخانه‌های فراملی در آفریقا ایجاد کند یا به مشکلات بدهی‌های دولتی بیفزاید.

همچنین ممکن است آب به منظور خدمت‌رسانی به تأسیسات تولیدی و عملیات معدنی مورد استفاده قرار گیرد؛ بنابراین ناآرامی اجتماعی و ریسک‌های عدم امکان اجرای قرارداد افزایش می‌یابد؛ زیرا کمبود آب شاید متحد‌کننده‌‌ترین تهدید اجتماعی در سراسر سیاره باشد. اقیانوس‌ها یکی از امیدوارکننده‌ترین مرزها به جهت پاسخگویی به تقاضای فزاینده برای غذا، مواد خام و حتی گسترش پروژه‌های فضایی هستند.

«شتاب آبی» به افزایش بی‌‌سابقه فعالیت‌های اقتصادی در اقیانوس با پتانسیل عظیم آن برای اکتشاف اشاره دارد. بیشتر فعالیت‌ها در مناطق انحصاری اقتصادی (EEZs) انجام می‌شود، مناطقی از دریا که عموماً 200 مایل دریایی (230 مایل) فراتر از دریای سرزمینی یک کشور امتداد دارند که در آن یک کشور ساحلی بر منابع زنده و غیر زنده صلاحیت قضایی دارد.

زمانی که یک همپوشانی بین EEZ‌های مورد مناقشه رخ می‌دهد، تصمیم‌گیری در مورد مرز دریایی واقعی به عهده هر دولت است که باعث ایجاد مناطق تنش بیشتر می‌شود. اکتشاف و نقشه‌برداری از این منابع اولین گام برای استخراج ارزش اقتصادی است و همچنین به هدایت گشت‌زنی در این مناطق کمک می‌کند تا به ایجاد محیط‌های مطلوب برای شرکت‌های داخلی و تجارت بین‌المللی کمک کند (شکل 1). با گسترش حوزه‌های قضایی، مناطق اقتصادی ممکن است تنش‌های سیاسی را افزایش دهند.

تغییر احتمالی به سمت تنوع زنجیره‌های تأمین ناشی از بحران اوکراین (به عنوان مثال، به سمت استرالیا، هند یا اندونزی برای جایگزینی واردات از روسیه) می‌‌تواند تمرکز بر مناطق دریایی که پیش از این نیز شلوغ بوده‌اند، به ویژه در منطقه هند و اقیانوس آرام را افزایش دهد.

رویارویی پرتنش در دریای چین جنوبی به ناآرامی‌های فزاینده در محیط داخلی کشورهای ساحلی می‌افزاید. این منطقه به نقطه عطف منطقه تبدیل شده است؛ زیرا سالانه 4/3 هزار میلیارد دلار کالا از «nine-dash line» پکن عبور می‌کند، مرزی که در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده است که چین حدود 85 درصد از این آب‌ها را به تصرف در آورده است.

ناامیدی فزاینده‌ای از سرعت آهسته مذاکرات بین اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا (آسه آن) و چین در مورد کد رفتاری برای دریای چین جنوبی وجود دارد، چرا که کشورهای آسه آن نگران از دست دادن EEZ و حقوق نقشه‌برداری و اکتشاف هستند که در نهایت منجر به افزایش درآمدها و نفوذ ژئواستراتژیک به نفع چین می‌شود.

به دلیل همه‌گیری، هیچ مذاکره حضوری در سال‌های 2020 و 2021 وجود نداشت، اگرچه جلسات مجازی سال گذشته از سر گرفته شد. عضویت در آسه آن به اعضا کمک کرده است تا اصطکاک‌ها را کاهش دهند و به دنبال یک نقطه مشترک باشند؛ حتی اگر اعضای ساحلی آسه آن nine-dash line را رد کنند.

سازمان همکاری و توسعة اقتصادی (OECD) تخمین می‌زند که بزرگ‌ترین بخش اقتصاد اقیانوسی صنعت نفت و گاز فراساحلی است که یک‌سوم ارزش افزوده تمام فعالیت‌های اقتصادی در اقیانوس‌ها را تولید می‌کند.

حدود 70 درصد از ذخایر اصلی هیدروکربن کشف شده بین سال‌های 2000 و 2010 در زیر دریا قرار دارند و با برداشت و تخلیه ذخایر در آب‌های کم عمق (کمتر از 400 متر) برداشت در اعماق بالاتری صورت می‌پذیرد. در حالی که اکتشافات فراساحلی گرین فیلد بر کشورهای در حال توسعه متمرکز است، یک مطالعه جدید که توسط دانشگاه دوک صورت گرفته نشان می‌دهد که شرکت‌های فراساحلی چند ملیتی که بیشترین درآمد را از اقیانوس دارند، عموماً در کشورهای با درآمد بالا مستقر هستند.

استخراج فراساحلی عموماً گران‌تر است؛ اما کمتر تحت تأثیر تنش‌های سیاسی در داخل کشورها قرار می‌گیرد. اگر انتقال انرژی به سمت اقتصاد کم‌کربن منجر به کاهش فعالیت‌های فراساحلی شود، تأثیر آن بر درآمد کشورهای میزبان و در نتیجه تنش‌‌های سیاسی قابل توجه خواهد بود.

شتاب آبی به سمت منابع اقیانوسی به تنش‌ها و جاه طلبی‌های ژئوپلیتیک دامن می‌زند

اندونزی 25 جزیره را در نتیجه صادرات شن و ماسه به سنگاپور از دست داد و مذاکرات تعیین مرز را آغاز کرد. جمعیت سنگاپور در 30 سال گذشته دو برابر شده است؛ بنابراین در حال انباشت شن و ماسه است زیرا در غیر این صورت مناطق ساختمانی‌اش اشباع می‌شود.

احیای سنگاپور باعث افزایش 20 درصدی خشکی شده است و اندونزی، مالزی (2018) و کامبوج (2017) را وادار به توقف فروش شن و ماسه به کشورهای منتخب کرده است. تهیه و بازاریابی شن و ماسه همچنین فعالیت‌های کارتل جنایی را به راه انداخته است.

سندیکاهای جنایی که شن و ماسه هندی را تهیه می‌کنند چندین سایت معدنی غیر قانونی را کنترل می‌کنند و به ریسک‌های امنیتی در منطقه می‌افزایند.

فرانسه بزرگ‌ترین منطقه اقتصادی EEZ را در جهان انباشته کرده است. EEZ از قلمروها و بخش‌های فرادریایی فرانسه حدود هشت درصد از کل جهان است، در حالی که فرانسه کمتر از 45/0 درصد از مساحت جهان را تشکیل می‌دهد.

حتی اگر EEZ‌ها بخشی از قلمرو یک دولت در نظر گرفته نمی‌شوند، حقوق ویژه‌ای برای منابعی مانند ماهیگیری و استخراج مواد معدنی در منطقه‌ای به وسعت 200 مایل دریایی (370 کیلومتر) از ساحل یک کشور اعطا می‌کنند.

این امر فرانسه را در سال 2018 تشویق کرد تا به اولین کشور اروپایی تبدیل شود که استراتژی Indo-Pacific خود را با استراتژی دفاعی اختصاصی در سال 2019 تکمیل کند. بیش از هفت هزار سرباز فرانسوی و چندین کشتی به طور دائم در این منطقه مستقر هستند.

مسیر دریای شمال (NSR) یکی دیگر از مناطق دریایی است که در آن اصطکاک بین کشورها می‌تواند جرقه درگیری‌های گسترده‌تری ایجاد کند و تجارت بین‌المللی را مختل کند (شکل 4). کل مسیر در آب‌های قطب شمال و در منطقه EEZ روسیه قرار دارد، به این معنی که شرکت دولتی انرژی اتمی روسیه (روساتوم) بر ترانزیت همه کشتی‌‌ها نظارت دارد.

ریسک مصادره در روسیه، از جمله آب‌های سرزمینی آن همچنان بالاست. در آگوست و سپتامبر سال 2021، حداکثر 85 کشتی در این آب‌ها حرکت کردند. با ترافیک دریایی گسترده، پرچمی که یک کشتی برافراشته است، عموماً منعکس‌کنندة منافع اقتصادی غالب محموله آن نیست.

با توجه به اینکه 40 درصد کشتی‌‌هایی که در سال 2021 از NSR عبور می‌‌کردند، پرچم‌های لیبریا، پرتغال یا جزایر مارشال را حمل می‌‌کردند؛ اگر اقدامات تلافی‌ جویانه و همچنین کنترل‌های اضافی بر محموله‌‌ها اعمال شود، عناصر عدم اطمینان و تنش افزایش می‌یابد. روسیه به نظارت دقیق ترانزیت‌ها از طریق آب‌های سرزمینی خود ادامه می‌دهد.

اقدامات تلافی‌جویانه بالقوه علیه کشتی‌ها و محموله‌های کشورهای ثالث، از جمله محاصره کامل، می‌تواند جریان‌های تجاری را مختل کند و توجه را از وضعیت شکننده زیست محیطی در طول مسیر منحرف کند.

شتاب فزاینده در مواد معدنی

تولید مواد معدنی در مناطق نسبتاً محدود کره زمین با ریسک‌های سیاسی شناخته شده همراه شده است. جست‌وجو برای تأمین‌کنندگان مواد معدنی جدید ممکن است عواقب بیشتری به همراه داشته باشد.

تعهدات برای دستیابی به انتشار میزان صفر خالص دی اکسید کربن توسط کشورهایی که در حال حاضر 70 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند، تقاضا را برای تولید انرژی پاک افزایش می‌دهد و چندین ماده معدنی را مورد توجه قرار می‌دهد (شکل 5).

با این حال، همان‌طور که گزارش اخیر آژانس بین‌‌المللی انرژی اشاره می‌‌کند، زنجیره تأمین مرتبط، استفاده بالا از مواد معدنی خاص مانند لیتیوم، نیکل، کبالت، منگنز و گرافیت برای باتری‌‌ها را به همراه دارد. مواد معدنی کمیاب برای توربین‌های الکتریکی و موتورهای ماشین‌های الکتریکی و مس و نقره برای پنل‌های خورشیدی از این جمله هستند.

کمیسیون اروپا فهرستی از «مواد خام حیاتی» را برای شناسایی مواردی که نیاز به استراتژی تدارکات دارند تهیه کرده است. به طور مشابه، ایالات متحده یک استراتژی ملی را در سال 2017 برای تضمین دسترسی به 35 ماده معدنی استراتژیک اتخاذ کرد.

در چندین مورد، ذخایر معدنی موجود کنترل بر عرضه جهانی به برخی از کشورها مانند شیلی، چین، جمهوری دموکراتیک کنگو، گینه و آفریقای جنوبی را فراهم کرده است. جست‌وجوی جایگزین‌ها می‌‌تواند کشورهای مصرف‌‌کننده را به ارزیابی مکان‌‌های مختلف یا تولیدکنندگان درجه دوم و با اثرات متفاوت بر اقتصاد میزبان سوق دهد.

ادامه دارد…