پرداخت لحظه ای مبتنی بر حساب به چه سمت و سویی می رود؟

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، پرداخت لحظه ای مبتنی بر حساب، یک اکوسیستم پویا را شکل خواهد داد. پلتفرمی فراتر از یک سامانه بدین معنی که خود می تواند زیست بومی برای نوآوری های مالی باشد؛البته این موضوع مستلزم وجود ظرفیت های مقرراتی است که توسط ناظر پولی ایجاد خواهد شد.

در بخش اول میزگرد با عنوان ” سامانه پل؛ زیست بومی برای نوآوری های مالی ” جزئیاتی درباره پل را از زبان مهمانان میزگرد شنیدیم که در ادامه با ما همراه باشید.

* آقای نوروزی در محور دوم این‌ گفت‌وگو لطفاً پنج ذی‌نفع از جمله ناظر، مجری، بانک، پیمانکار و کاربر نهایی را مدنظر قرار دهید در تعامل و تقابل این پنج ذی‌نفع چالش‌ها، وظایف و فرصت‌ها را بررسی کنید؛ در واقع کاربر نهایی چطور با توجه به آن ذی‌نفع‌ها خدمت خوب دریافت کند از طرفی اختلالات و باگ‌ها کمتر شود؟

نوروزی: همان‌طور که همکاران اشاره کردند این سامانه به تدریج در حال رشد و بلوغ است؛ وقتی این سامانه به ظرفیت در نظر گرفته شده خود برسد، می‌توانیم دید بهتری نسبت به آن داشته باشیم.

همان‌طور که اشاره کردن طی سال‌های اخیر چشم‌انداز پراخت‌های خرد در دنیا تغییر کرده و به سمت کاربری راحت برای مشتریان رفته است. این سامانه‌ در دنیا به نام Fast Payment شناخته می شوند و دامنه فعالیت آن نیز در حوزة نقل و انتقال وجوه نسبتاً کم‌ارزش بین افراد، مشاغل و حوزة حساب‌های دولتی است و حوزه نظام‌های پرداخت به دنبال این است که سامانه‌هایی را که عملیاتی می‌کند از کارایی، اثربخشی و امنیت خوبی برخوردار باشند تا بتوانیم یک سرویس معقول و محبوبی را به مشتریان ارائه دهیم.

یکی از نکاتی که در مرحلة اول همکاران به آن اشاره کردند بحث مغایرت‌گیری و موضوعاتی از این دست بود. سامانة پل در ابتدا با گروه‌های فنی که اصولاً بخش انفورماتیک بانک است، دنبال می‌شود و در ادامه به بخش‌هایی از قبیل سازمان و روش‌ها و بخش‌های خزانه‌داری و مالی بانک‌ها واگذار می‌شوند و این دوستان بیشتر در جریان امور روزانه قرار می‌گیرند.

خوشبختانه در سامانه پل به واسطة تجربه و آگاهی که در حوزه شتاب به ویژه موضوع مغایرت‌گیری وجود داشت و از طرفی انتخاب بهترین راهکار (Best Practice) بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی، سعی شده است در این سامانه براساس تجربیات موجود و قابلیت‌های اجرایی سامانه مرکزی، رویکرد متفاوتی داشته باشیم و در نهایت هزینه‌های مشتریان و بانک‌ها را در زمینه رفع مغایرت کاهش و رفع مغایرت دستور پرداخت پل را به صورت سیستمی و در اسرع وقت انجام دهیم.

بر اساس استانداردی که برای بانک‌ها در داخل سامانه پل تعریف شده است، کلیه بانک‌ها می‌توانند پس از یک دقیقه از ارسال و پردازش تراکنش، وضعیت قطعی تراکنش را (بدون نیاز به آگاهی از وضعیت عملکردی بانک مقابل) از سامانه مرکزی پل دریافت کرده و بر اساس آن اقدامات مربوطه را انجام دهند. این قابلیت، کلید اصلی و کمک‌کنندة بهبود فرآیند مغایرت‌یابی است.

 در صورتی که بانک‌ها بر اساس مستندات ابلاغ شده، ساز و کار درستی را سمت خود پیاده‌سازی کنند، از نظر ما این سامانه نیازی به رفع مغایرت با تأخیر و غیر سیستمی ندارد با توجه به بازخوردهایی که بعد از اجرای پایلوت پروژه دریافت کردیم ویژگی‌های تکمیلی به سامانه افزوده شده و از طرفی بانک‌ها نیز می‌توانند با استفاده از درخواست پیگیری تراکنش، به این امر کمک کنند.

سامانه پل تنها سامانة ملی پرداختی است که بانک مبدأ و بانک مقصد می‌توانند درخواست پیگیری تراکنش را ارسال و وضعیت مشتری را پس از 60 ثانیه به صورت قطعی مشخص کنند و نیازی به سپری شدن مدت زمان طولانی نیست.

در آینده‌ای نزدیک جلساتی در این رابطه با بانک‌ها خواهیم داشت و ویژگی‌هایی به سامانه پل اضافه خواهند شد که باعث بهبود این فرآیند می‌شود. باتوجه به زیرساخت‌های ارائه شده، برخی بانک‌ها در این زمینه پیشرو بوده و تجربیات بهتری کسب کرده و توانستند این ساز و کار‌ها را در نرم‌افزارهای تکمیلی خود مدیریت کنند.

در این سامانه قصد داریم از راهکارهای بهینه و مؤثر استفاده کرده و مغایرت‌ها‌ را با استفاده از ساز و کار سیستمی رفع کنیم. ممکن است در آینده با افزایش حجم تراکنش‌ها شاهد بروز مغایرت‌های حادی باشیم که در آن صورت می‌توانیم از مغایرت‌یابی متمرکز استفاده کنیم، لیکن در شرایط فعلی با بازخوردی که در این مرحله از بانک‌ها داشتیم، رفع مغایرت سیستمی و لحظه‌ایی کاملاً امکان‌پذیر است.

* به این ترتیب مغایرت‌گیری در کوتاه‌ترین زمان به نوعی برگ برنده سامانه پل محسوب می‌شود.

نوروزی: دقیقاً درست می‌گویید، یکی از مزیت‌های دستور پرداخت پل نسبت به کارت به کارت، بحث مغایرت‌یابی آن است که اگر ساز و کارهای آن به درستی اجرایی شود، رفع مغایرت سامانه پل در لحظه و در روز انجام تراکنش به صورت سیستمی انجام می‌شود.

نکتة قابل توجه آن است که اصولاً سامانه‌های مبتنی بر حساب همانند ساتنا، پایا و پل سامانه‌هایی بدون مغایرت یا کم مغایرتی نسبت به سامانه‌های مبتنی بر کارت مانند شتاب و شاپرک هستند.

* از نگاه ناظر در تعامل با بانک‌ها و پیمانکاران چه درس‌هایی گرفتید؟

نوروزی: همان‌طور که بیان کردم سامانة پل با تعامل و مشارکت بانک‌ها پیش رفت؛ در واقع از همان جلسات اول، پیمانکاران بانک‌ها در کارگروه فنی این پروژه حضور داشتند و قبل از اینکه مستندات نهایی شوند، ملاحظات آنها را مورد توجه قرار دادیم تا رفت و برگشت‌های کمتری با بانک‌ها داشته باشیم. این یک تجربة خوب و بدیع بود؛ به رغم اینکه برگزاری جلسات متعدد با بانک‌ها و پیمانکاران زحمات بسیاری را ایجاد می‌کرد این فرآیند کمک به سزایی کرد.

اغلب سامانه‌های حاکمیتی در ابتدای راه با بانک‌های بزرگ دولتی پیش می‌روند؛ لیکن این پروژه در ابتدا با استقبال بانک‌های خصوصی و پیشرو شروع به فعالیت کرد، این بانک‌ها به پیشرفت پروژه کمک به سزایی کردند تا از مشکلات سامانه به سرعت آگاهی یابیم و نسبت به اصلاح آن اقدام کنیم و در ادامه با وارد شدن بانک‌های دولتی شاهد پیشرفت چشمگیری در این پروژه بودیم.

* آقای میرزاآقایی آیا تا به امروز مأموریت‌های‌تان را به خوبی انجام داده‌اید و چه درس‌هایی در این مسیر آموختید؟

میرزاآقایی: به نظرم بزرگ‌ترین درسی که از انجام هر کار مهمی می‌توان گرفت این است که ما همه چیز را نمی‌دانیم. در طول این راه مشاوره‌‌های بسیاری گرفتیم و از افراد مختلف استفاده کردیم؛ ولی وقتی می‌دانیم در نهایت قرار است به سامانه‌ای دست یابیم که ذی‌نفع آن مردم یک جامعه هستند برای‌مان مسرت‌بخش است.

وقتی مشتری تراکنشی انجام می‌دهد انتظار دارد این تراکنش درست انجام شود و اگر انجام نشود بانک باید پاسخگوی آن باشد؛ بنابراین مشتری به عنوان ذی‌نفع پاسخگویی نیاز دارد و بانک باید پاسخگو باشد و ما هم به عنوان سوئیچ مرکزی باید به بانک مرکزی پاسخگو باشیم.

وجود چنین دغدغه‌هایی ما را به نقطه‌ای می‌رساند که باید به حداکثر اطمینان درصحت انجام هر تراکنش و وضعیت نهایی و غیر مبهم برسیم. اصولاً بحث مغایرت از همین جا ناشی می‌شود که در همه سامانه مالی اهمیت ویژه‌ای دارد و باید ریسک بروز مغایرت را تا حد امکان کاهش دهیم.

نمایندگان بانک‌هایی که در این میزگرد حضور دارند همه جزو بانک‌های پیش‌رو هستند و در واقع دل و جرأت به خرج داده‌اند و سامانه‌ای که هنوز به بلوغ خود نرسیده بود را عملیاتی کرده و به کار گرفته‌اند. در واقع آن «همه چیز را نمی‌دانیم» که بیان کردم طی کردن مسیر همین بلوغ است. تصور کنید بانک مقصدی کل فرآیند را پیاده‌سازی نکرده است یا در پیاده‌سازی بخشی از فرآیند باگی داشته‌اند.

بانک مبدأ تراکنش را انجام می‌دهد ولی واریز به دلیلی انجام نمی‌شود این یکی از مواردی بود که هر قدر تلاش می‌کردیم و به جزئیات می‌پرداختیم نمی‌توانستیم پیش‌بینی کنیم. اتفاق دیگری که در این نقطه می‌افتد این است که بانک مبدأ می‌گوید؛ شما به من گفتید که تراکنش تأیید شده است؛ ولی مشتری اعلام می‌کند که پول واریز نشده است این نقطه نقطه‌ای است که نه بست‌پرکتیس به کمک ما می‌آید و نه موارد دیگر.

تنها راه چارة آن این است که مشکل به صورت مذاکره بین دو بانک در ابتدای کار حل و فصل شود تا بعد برای این موارد بسیار خاص ساز و کاری طرحی شود. که خوشبختانه در مواردی از این دست نیز همکاری‌های خوبی بین بانک‌ها درحال انجام است. گاهی شاهد این بودیم که به صورت شبانه‌روزی مشکلات مطرح پیگیری و مرتفع می‌شد و این کار بسیار ارزشمند است؛ ما امروز در نقطة خوبی قرار داریم. ما تقریباً با همة بانک‌ها همکاری مستقیم داشتم حال چه پیمانکار بانک و چه همکاران در خود بانک که این همکاری واقعاً لذت‌بخش بود.

به یاد دارم؛ وقتی بانک کشاورزی برای اولین بار این سامانه را در شعبه خود عملیاتی کرد آقای نوروزی رسیدی برای ما ارسال کرد که از دیدن آن ما بسیار خوشحال شدیم در واقع دولوپر سامانه برای تست نهایی رفته بود و از یک شعبه داخل شهر یک حواله حسابی صادر کرده بود و رسید موفق آن را چاپ و راسال کرده بود.

نوروزی: به نکته‌ای اشاره کنم، هدف ما صرفاً رفع مشکلات موردی نبود، ما با کمک تیم فنی پروژه بر اساس اطلاعات و مستنداتی که از بانک‌ها دریافت می‌کردیم، جزئیات موضوع را بررسی و در برخی موارد نسبت به بهبود فرآیند کنترل سامانه مرکزی یا سامانه واسط بانک‌ مربوطه اقدام می‌کردیم. که جا دارد اینجا از جناب آقای امیرانی و همکاران مربوطه در شرکت خدمات انفورماتیک تشکر ویژه کنم.

* یعنی عارضه‌یابی دقیق انجام می‌دادید.

نوروزی: بله درست است. امروز در حال بهبود در این زمینه و حرکت به سمت پایداری مطلوب سامانه هستیم و همان‌طور که بیان کردم در هفته آتی جلساتی با بانک‌ها در این زمینه خواهیم داشت.

* آقای حامد نظرتان را بیان کنید.

حامد: تصور می‌کنم در پیشبرد این سامانه دو چالش داریم؛ چالش اول، بحث ترافیک و حجم انبوه مشتریان بعد از معرفی کامل این سامانه به جامعه است که راه حل مشخصی دارد و پیشنهاد می‌کنم بعد از اینکه بانک‌ها همة درگاه‌های‌شان راه افتاد یک استرس تست برگزار کنیم تا هم بانک‌ها متوجه شوند که سامانه‌های‌شان در حجم انبوه درست کار می‌کنند و وقفه‌ای در آن اتفاق نمی‌افتد و هم بانک مرکزی.

چالش دوم در ارتباط با مغایرت‌هاست. یک تغییر و یک تفاوت ماهوی بین سامانه پل و کارت به کارت وجود دارد؛ سامانه کارت به کارت منطبق با مدل سینک بوده و مشتری از زمانی که برای انتقال وجه اقدام می‌کند تراکنش دو سه بار رفت و برگشت دارد، بنابر این بانک مبدأ، مقصد و بانک مرکزی درگیر هستند؛ اگر در این بین شکستی اتفاق بیفتد به ناچار همه چیز باید وارونه یا ریورس شود.

این هم بسیار دشوار است و هم نقاط بحرانی دارد، در برخی موارد نیز نیاز به کنترل و تصمیم‌گیری دارد؛ به همین دلیل در فرایند کارت به کارت یک گروه در بانک مرکزی، یک گروه در شرکت خدمات انفورماتیک و یک گروه نیز در همة بانک‌ها وجود دارند تا این مخاطرات را مرتفع کنند. سامانة پل این‌طور نیست و از مدل آسینک استفاده می‌کند و از این نظر تقریباً شبیه پایا و ساتناست؛ به عبارت دیگر تعدادی پیام وجود دارد که بتوان به آنها اتکا کرد و نتیجه گرفت که تراکنش انجام شده یا نشده است؛ اگر دوستان بتوانند چند قلم اطلاعاتی دیگر نیز به این پیام ها اضافه کنند بسیار خوب خواهد بود و این قدم اول است.

قدم دوم اینکه دوستان نباید انواع پیام‌های مختلف این سامانه را مهم تلقی کرده و تمام آنها را پردازش کنند در این صورت بستر ایجاد مغایرت اصلاً وجود نخواهد داشت؛ یعنی بانک مبدأ وقتی حواله‌ای را ارسال می‌کند باید منتظر پاسخ بانک مرکزی باشد و بعد از اینکه این پیام به بانک مقصد رسید و بانک مقصد آن را تأیید کرد و بانک مرکزی آن را قطعی فرض کرد پیام دیگری ارسال می‌شود که قطعی شدن آن را اعلام می‌کند، علاوه بر این اگر بانک مبدأ در هر کدام از این مراحل دچار مشکلاتی شده و نتواند پیام‌ها را دریافت کند، می‌تواند مجدداً استعلام کند؛ اگر این ساز و کارها به درستی دیده شوند قاعدتاً امکانی برای ایجاد مغایرت وجود ندارد.

به نکته‌ای اشاره کنم و آن اینکه در انتهای هر سیکل یک فایل گزارش صورت‌حساب ارائه می‌شود؛ ممکن است برخی بانک‌ها آن را پردازش نکنند مگر اینکه با مشکلی مواجه شوند؛ معتقدم این فایل باید پردازش شود؛ بع بیان دیگر پردازش و تطبیق این فایل با تراکنش های صادره و وارده هر چرخه سبب خواهد شد تا عملاً مغایرتی وجود نداشته باشد و این امر سبب رضایت بیشتر مشتریان و عدم اتلاف وقت بانک‌ها خواهد شد.

* آیا در گفت‌وگوی دو نفره کشف جدیدی کرده باشید و آن را با شرکت خدمات بانک مرکزی مطرح کنید.

حامد: هر تراکنش سامانه پل از دو منظر مهم است؛ اول اینکه وجه حواله به دست مشتری در بانک مقصد برسد. دوم اینکه بانک مبدأ، بانک مقصد و بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر و سامانة حاکمیتی تسویة بین بانکی را به درستی انجام دهند. ما تشخیص دادیم که یک قلم اطلاعاتی کم است؛ در واقع وقتی تراکنش انجام می‌شود دو چیز اهمیت بسیاری دارد؛ اول اینکه در چه تاریخی تراکنش انجام شده است.

دوم اینکه این تراکنش در کدام چرخه انجام شده است؛ چون هر روز کاری در این سامانه به چند چرخه تقسیم شده است. سامانه پل یک سامانة 24 در 7 است و مانند سامانه‌های پایا و ساتنا وقفه‌ای در آن رخ نمی‌دهد و از این نظر شبیه کارت به کارت است؛ بنابراین اگر بتوانیم مشخص کنیم که بانک مرکزی این تراکنش و تسویة بین بانکی‌اش را در چه تاریخ و چرخه‌ای انجام می‌دهد این مغایرت‌ها به شدت کاهش می‌یافت.

* آقای ضیایی‌فر طی این فرآیند که به این نقطه رسیده‌اید چه چالش‌های ویژه‌ای با پیمانکار و مجری و ناظرتان داشتید و چه درس‌هایی گرفتید.

ضیایی‌فر: بانک کشاورزی یکی از بانک‌های دولتی بزرگ است و آقای مهندس نوروزی بیان کردند که در این پروژه بر خلاف سایر پروژه‌ها تعامل بیشتری با بانک‌های خصوصی داشتند؛ اما بانک کشاورزی با اینکه بانک بزرگی است سعی کرد در این مقوله خوب عمل کند.

یکی از پیمانکاران بانک کشاورزی شرکت گسترش فناوری‌های نوین است که تعامل خوبی با آنها داریم و تا حدودی توانستیم مدل‌های خود را از طریق این شرکت پیاده‌سازی کنیم. همان‌طور که آقای مهندس میرزاآقایی بیان کردند بانک‌های بزرگ را نمی‌توان با بانک‌های کوچک و خصوصی مقایسه کرد بانک‌های خصوصی از مقطعی شروع به کار کردند که سیستم‌های متمرکز داشتند؛ ولی بانک‌های بزرگ با طیف وسیع‌تری از نظر مشتریان مواجه‌اند و از نظر دیتای موجود در کربنکینگ نیز متفاوت‌اند؛ یعنی بانک‌های خصوصی از دیتاهای شسته و رفته‌تری برخوردارند؛ به همین دلیل بانک‌های دولتی با چالش‌های بیشتری مواجه‌اند.

بانک کشاورزی سعی کرد مدل کسب و کاری خود را به نحو مطلوبی پیش ببرد و این شجاعت را داشت که تا جایی که امکان دارد قسمت‌های مختلف آن را بررسی کند و مهم‌ترین بخش که راه‌اندازی آن در شعب است به نحو مطلوب سامانه را پیاده‌سازی کند بانک مرکزی در بحث مغایرت گیری دو پلن A (مغایرت‌گیری با خود بانک‌ها) و پلن B (ایجاد سامانه کشف مغایرت توسط شرکت خدمات انفورماتیک) را در پیاده‌سازی سامانه لحاظ کرده است در حال حاضر پلن A اجرا می‌شود. خوشبختانه بانک کشاورزی در بحث مغایرت‌گیری به خوبی عمل کرد و دنبال این است که در کمترین زمان ممکن این کار را انجام دهد.

در حال حاضر دنبال این هستیم که باگ‌ها را دائم رصد و آنها را مرتفع کنیم تا زمانی که این ماشین سرعت نگرفته است این فرصت وجود دارد؛ اما زمانی که ماشین سرعت گرفت تعویض چرخ آن بسیار دشوار می‌شود. امروز بانک کشاورزی جزو بانک‌هایی است که این سامانه را در دو درگاه خود فعال دارد و درگاه موبایل بانک این بانک در مرحله تست قرار دارد و به زودی به مرحله اجرا می‌رسد و قطعاً تعداد رکوردهایش بالا می‌رود.

بانک کشاورزی در میان بانک‌های دولتی جزو بانک‌های اول است. در صحبت‌های قبلی‌ام به وجود یک مغایرت اشاره کردم که سریعاً آن را مورد بررسی قرار دادیم و متوجه شدیم که ساعت از دسترس خارج شدن سامانه در بانک مرکزی با ساعت از دسترس خارج شدن بانک کشاورزی کمی تفاوت دارد و مشتری در همان زمان از اینترنت‌بانک کشاورزی استفاده کرده و تراکنش انجام داده و تراکنش او در وضعیت 02 (در حال انتظار یا همان بلاتکلیف) قرار گرفته است که تلاش می‌کنیم به مشتریان در این زمینه اطلاع‌رسانی مطلوبی را به صورت سیستمی انجام دهیم تا دیگر با چنین مشکلی مواجه نشویم.

همین‌طور که آقای مهندس نوروزی و آقای مهندس میرزاآقایی بیان کردند این سیستم به گونه‌ای طراحی شده است که مغایرتی ایجاد نشود؛ ولی ما برای کمترین احتمال مغایرت هم باید پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهیم تا بتوانیم به تمام مشتریان پاسخ دهیم؛ چون چهار ذی‌نفع این سامانه با یکدیگر همکاری و تعامل می‌کنند تا به ذی‌نفع نهایی که مشتری است خدمات بهتری ارائه شود؛ این سامانه با تیم قدرتمند آقای نوروزی و آقای میرزاآقایی بسیار قوی شکل گرفته است.

مهندس حامد اشاره کردند جنس این سامانه اکانت‌بیس است. از یک بابت شبیه ساتنا و از جهتی شبیه پایاست؛ اما نگرش‌مان باید سمت شتاب باشد. این سامانه قصد دارد تراکنش‌های بسیار انبوهی از مشتریان را در پرداخت‌های خرد کارسازی کند؛ بنابراین باید در مورد همة مسائل و مشکلات از جمله مغایرت‌گیری و کال‌سنتر و اشتباهات کاربران در حداقل زمان راه‌حل داشته باشیم و تنها بحث سیستم متمرکز شرکت محترم انفورماتیک مطرح نیست؛ بلکه سیستم‌های داخل بانکی هم آنقدر باید تعامل قوی داشته باشند تا شبکه بانکی با هم در یک راستا حرکت کنند و این‌طور نباشد که بانکی سرعت بیشتری داشته باشد و بانک دیگر کند جلو برود.

در غیر این صورت نمرة خوبی دریافت نمی‌کنیم؛ بنابراین خرگوش و لاک‌پشت باید با یکدیگر تعامل داشته باشند و در بستر و فضای خوبی تمام چکش‌کاری‌ها انجام شود. تأکید دارم که تست استرس انجام شود و اینجاست که از وضعیت آگاهی می‌یابیم در کنار همة اینها بخش اجرا باید ورود کند و تمام بسترها آماده شوند و ابزار لازم برای مجری توسط گروه فنی بر اساس مدل‌های مدنظر گروه مجری تهیه شود تا تمام این مشکلات به حداقل خود برسند.

* آقای صمدی لطفاً به تجربیات‌تان در تعامل با ذی‌نفعان‌تان اشاره کنید.

صمدی: در صحبت دوستان نکتة صحیحی در قیاس با سامانه‌های موجود و در مورد وضعیت فعلی وجود دارد. امروز سامانه‌های مبتنی بر کارت بیش از 2 دهه را دارند که سامانه شتاب با سه الی چهار بانک آغاز کرد و در کنار آن به نقطة فعلی رسید و نقطة فعلی دارای یک ساز و کار مطمئن است؛ اما یک ایراد اساسی دارد و آن اینکه نظام به شدت بزرگی شده است که تغییر در داخل آن به نحوی به یک پلن چند ساله نیاز دارد.

سامانة پل یک سامانة درون‌بانکی نیست؛ بلکه یک سامانة بین بانکی است با توجه به افزایش نقدینگی‌ای که امروز در جامعه وجود دارد ایجاد چنین ابزاری که مشتریان بتوانند در کنار ابزار کارت فرآیند انتقال وجه آنی انجام و در همان زمان با مقصد تسویه شود ارزش افزودة بسیار بالایی دارد.

در زمان اجرای پروژه در فرآیند عملیاتی کردن در روزهای اولیه چند پیام مبنی بر تسویه گرفتن دریافت کردیم در حالی که تسویه نکرده و با خطا مواجه شده بود. ما بر اساس پیام موفقی که از بانک دریافت کردیم رسید موفق دادیم رسید موفقی که منجر به تسویه کالا شد. بالاخره اجرای هر سامانه‌ای در نظام بانکی دارای مخالفان و موافقانی است و هیچ شکی در این مورد نیست مخالفان محترم هستند؛ اما ما در جایی به مرز توقف پروژه رسیدیم؛ در یکی از این مغایرت‌ها یکی از این مشتریان مبلغ 5 میلیون تومان تراکنش انجام داده و بدلیل دریافت پاسخ موفق از بانک مقصد به ایشان رسدی موفق داده شده بود.

اما در همان لحظه وجه به سپرده مبدأ عودت داده شده بود که باتوجه به خطای عجیب رخ داده نظر کسب و کار بانک، توقف محصول تا زمان بلوغ این سرویس در نظام بانکی بود و همة بانک‌ها با ظرفیت و پتانسیل یکسانی در این مسیر قرار بگیرند؛ اما خوشبختانه شخص مدیرعامل و مدیریت محترم فناوری سرکار خانم عزیزی از من حمایت کردند و خواستند که سامانه پیش برود؛ ولی اگر به مغایرت نیاز بود و اگر حتی نصف شب پیامی دریافت کردید که نیاز به رسیدگی داشت باید آن را انجام دهید.

یکی از نقاط قوت فعلی این سامانه اکانت‌بیس بودن آن است. در سامانه‌های کارتوضعیت کنترل و نظارت مبارزه با پولشویی بر روی این تراکنش ها مناسب نمی باشد. سامانه‌های شتاب به دلیل حجم تراکنش بالا مثل سامانة پایا یا ساتنا نیستند که یک سامانة نظارتی داشته باشند به دلیل ساختار سامانة پرداخت لحظه‌ای که قابلیت آن بر بستر پایا روی پروتکل محدودی طراحی شده است این امکان را فراهم کرده تا بانک‌ها علاوه بر استفاده از سامانه‌های نظارتی خود، بانک مرکزی هم با نظارت کامل تسویه را انجام دهد و این مزیت بسیار زیاد این سامانه است.

در مورد وضعیت موجود نقطة فعلی پروژه در قیاس به یک فرصت چهار ماهة عملیاتی کردن را باید با تمام پروژه‌ها مثل پایا، ساتنا، سحاب و … مقایسه کنیم این سامانه‌ها در چهار ماه اول فعالیت‌شان در چه نقطه‌ای بودند؟ قطعاً سامانة پل در نقطة خوبی قرار دارد و زحمت آن بر عهدة تیم‌های فنی بانک‌ها، پیمانکاران بانک‌ها، خدمات انفورماتیک و بانک مرکزی است.

* آقای جلال، در این مدت چه درس‌هایی گرفتید بر اساس حلقه تراکنش نیز می‌توانید به این موضوع بپردازید. دو مرحله وجود دارد؛ یکی حین کار و دیگری سطوح مختلف تراکنش.

جلال: در مورد سؤال شما باید بگویم که در این مسیر درس‌های خوبی گرفتیم؛ مهم‌ترین درس این بود که در حوزة رفع مشکلات اگر ارائه‌دهندة گزارش مشکل یا رفع‌کننده یا متولی سامانه پیگیری لازم را انجام دهند به سرعت قابل حل است؛ البته چالش‌های بسیاری دارد؛ اما قابل حل است؛ مثلاً در مانوری که ما با بانک مرکزی داشتیم شاهد یک مشکل بودیم که ما در امور فن آوری های نوین به همراه همکاران فنی شرکت داتین (پیمانکار بانک پاسارگاد) و همکاران بانک مرکزی خارج از ساعات کاری با یکدیگر در تماس بودیم و در نهایت با تست و بررسی کلیه موارد توانستیم مشکل را مرتفع کنیم. این مسئله نشان‌دهندة این موضوع است که اگر عزم راسخ و پیگیری مستمری پشت تمام سامانه‌ها و وجود داشته باشد قطعاً مشکلات در اسرع وقت قابل پیگیری و رفع هستند.

در زمینة خطاهایی که در سامانه دریافت می‌کنیم با همکاران بانک مرکزی تعامل زیادی داشتیم نوع خطاها و سناریوها را به صورت دیتیل با هم بررسی و در نهایت بسیاری از خطاها مشخص شده‌اند من هم مانند همکارانم در بانک کشاورزی معتقدم تا سامانه سبک است باید پیگیر رفع خطاها باشیم. در این خصوص لازم به ذکر است چند وقت پیش یکی از خطاهای عمده را با همکاری بانک مرکزی مرتفع کردیم.

یک تصمیم قاطع و جمعی باعث شد تا این سامانه به صورت یک سامانة کامل راه‌اندازی شود. نقطة پررنگ این سامانه نسبت به سایر سامانه‌ها این است که بانک‌های عضو سامانه و همکاران بانک مرکزی و شرکت‌های پیمانکار پیگیری زیادی داشتند که همین امر سبب شده تا این چرخه تکمیل شود.

دوستان در خلال صحبت‌های‌شان به دو چالش اشاره کردند که من نیز قصد دارم با توجه به اهمیت موضوعات به این دو چالش بپردازم؛ چالش اول، حجم تراکنش‌های خرد است که قرار است حجم زیادی از این تراکنش‌ها به سمت این سامانه گسیل شود. امیدوارم با انتقال این حجم از تراکنش‌ها مشکلی ایجاد نشود. من از همکاران بانک مرکزی خواهش می‌کنم در برنامه‌های توسعه‌ای حتماً حجم بالای تراکنش‌ها را مدنظر قرار دهند.

چالش دوم، مغایرت‌گیری است. ما در بحث مغایرت‌گیری تعامل سازنده‌ای با همکاران بانک مرکزی داشتیم و خوشبختانه گزارش‌گیری مغایرت‌گیری‌ مان پیاده‌سازی شده و به جرأت می‌توانم، بگویم که یک گزارش‌گیری بسیار خوبی در سامانه بر اساس تعاملات و کارکرد چند ماهة سامانه عملیاتی کردیم.

دو نکتة مثبت در راه‌اندازی این سامانه وجود دارد؛ یکی اینکه جلسات مستمری توسط همکاران بانک مرکزی با بانک‌های درگیر این سامانه برگزار و نظرات آنها احصا شده است همان‌طور که می‌دانید ارائه‌دهندة خدمات، بانک‌ها هستند طبیعتاً بانک‌ها از نیاز مشتریان آگاهی بیشتری دارند و در انتقال این نیازها به بانک مرکزی تحلیل‌های خوبی صورت گرفته است.

نکتة دیگر ارائة گزارشات مستمر توسط بانک مرکزی است که این گزارشات نیز در رفع و پیگیری خطاها توسط بانک بسیار مؤثر است. آقای نوروزی هر دو هفته یک بار زحمت می‌کشند و وضعیت بانک‌ها در سامانه‌ها را به تفکیک خطاهایی که به وجود می‌آید در وضعیت صادرکنندگی و پذیرندگی اعلام می‌کنند و این امر باعث می‌شود تا بانک‌ها بلافاصله از وضعیت خود آگاهی یابند؛ حتی نامه‌ای برای بانک‌ها ارسال می‌شود تا مدیران بانک‌ها از مشکلات آگاهی یابند و دستورات لازم را صادر کنند به این ترتیب خطاها به صورت مستمر توسط بانک‌ها پایش و برطرف می‌شود.

* خانم علیجانی، شما چه درس‌های مثبت و منفی‌ای در این مسیر دریافت کردید؟

علیجانی: وقتی سامانه پل برای پیاده‌سازی به بخش فنی بانک‌ها معرفی شد قطعاً یکی از مواردی که تصور می‌کنم همة بانک‌ها درگیر آن بودند این بود که این سامانه را به بدنة سازمان خود منتقل و معرفی کنند که قطعاً با مخالفت‌ها و نیاز به شفاف‌سازی سایر واحد‌های‌شان مواجه شده‌اند؛ یکی از درگیری‌ها و دغدغه‌های بخش آی‌تی بانک آینده نیز این بود که این سامانه را به بدنة سازمان معرفی کند بالاخره در آغاز پیاده‌سازی هر پروژه‌ای احتمال بروز مشکل و مغایرت وجود دارد و قطعاً حجم کاری سایر واحدها افزایش می‌یابد.

یکی از چالش‌های بانک آینده همین مورد بود. با توجه به اینکه بانک آینده جزو بانک‌های اول بود که این سامانه را راه‌اندازی کرد با مغایرت‌هایی مواجه شدیم که خوشبختانه واحد مالی توانست مبالغ مشتریان را پوشش دهد تا مبلغ به حساب مشتری عودت داده شود و این کار با این هدف انجام شد که این زیرساخت از ابتدا با خدشه‌ای مواجه نشود؛ چون اگر این کار صورت نمی‌گرفت مشتری‌ها تمایلی به استفاده از این زیرساخت نداشتند و تبعات آن هم برای بانک آینده و هم بقیة بانک‌ها بیشتر از این قضیه بود.

یکی از نقات قوت این پروژه این است که تمامی مستندات و مکتوبات به بانک‌ها ابلاغ می‌شد. به یاد دارم اوایل راه‌اندازی این سامانه از بانک‌ها خواستند برای بخش پاسخگویی به مشتریان واحدی را راه‌اندازی کنند؛ بنابراین از همه بانک‌ها اطلاعاتی را دریافت کردند.

در واقع نگاه‌شان این بود که به مشتری القا کنند که هر کس از این سرویس و سامانه استفاده کند از حمایت و پشتیبانی بانک و بانک مرکزی برخوردار است و اگر با مشکلی مواجه شد در حداقل زمان ممکن مرتفع می‌شود نه اینکه هر کس خواست از این سرویس استفاده کند و هر کس نخواست استفاده نکند و اگر با مشکلی مواجه شد بانک‌ها در فرصتی که داشتند آن را مرتفع کنند.

بانک مرکزی زیرساخت‌های فنی این امر را ایجاد و مستندات کاملی ارائه کرد؛ حتی اسناد مالی‌ای که در شبکه‌های بین‌بانکی صادر می‌شد در مورد آنها هم مستندات کامل و جامعی ارائه می‌شد.

ادامه دارد…