متن کامل گزارش نظارتی بانک مرکزی از بنگاههای زودبازده

ایبنا – گزارش ارزیابی تسهیلات پرداختی بانکها به بنگاههای اقتصادی زودبازده و کارآفرین که به سفارش بانک مرکزی و بر مبنای نمونه گیری تصادفی از 10 درصد طرح ها تهیه شده و انحراف 38 درصدی در تخصیص تسهیلات به این طرحها را نتیجه گیری می کند، منتشر شد

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک در مقدمه این گزارش آمده است: پس از تصویب آئین نامه اجرایی گسترش بنگاه های کوچک اقتصادی زودبازده و کارآفرین توسط هیئت وزیران مقرر شد طی سالهای 1384 لغایت 1388 بخشی از منابع اعتباری بانک های دولتی به این منظور اختصاص یابد.در اواخر سال 1386، به منظور ایجاد استنباط مشترک در زمینه شیوه اصولی تامین مالی این بنگاه ها، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت کار و امور اجتماعی به طور مشترک اقدام به طراحی و اجرای طرحی به منظور ارزیابی اثر بخشی تسهیلات پرداختی از دو منظر مصرف صحیح منابع بانکی و ایجاد اشتغال کردند.از اسفند ماه سال 1384 تا 1/12/1386 تعداد 1096000 طرح به دستگاه های اجرایی، سپس به کارگروه های اشتغال استانها و از آن طریق به 9 بانک دولتی عامل اجرای طرح تسهیلات معرفی گردید که 66.8 درصد آنها مورد تایید بانکها قرار گرفته، 12.3 درصد دارای توجیه فنی و مالی نبوده و به کارگروه های اشتغال عودت داده شده و 20.9 درصد نیز در دست بررسی بوده است.جزئیات مربوط به نمونه گیری تصادفی در پی می آید اما در اینجا شایان ذکر است که پس از انجام ارزیابی مزبور، بخش نظارت بانک مرکزی مامور شد 10 درصد از پرونده طرح های زودبازده بررسی شده توسط گروه مشاور مستقل را از بر اساس مبانی علمی آماری به صورت تصادفی نمونه گیری کرده و آنها را به لحاظ مستندات و پیگیری مسیر مالی تسهیلات مورد بررسی قرار دهد.نتایج این بررسی ها نیز در بخشهای بعدی این گزارش درج شده است.ارزیابی عملکرد تسهیلات پرداختی به بنگاه های زودبازدهدر بند الف این گزارش که به ارزیابی عملکرد تسهیلات پرداختی به بنگاه های کوچک زودبازده و کارآفرین انجام شده توسط گروه مشاور مستقل اختصاص دارد، تصریح شده است: در اسفند ماه سال 1386 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت کارو امور اجتماعی تصمیم گرفتند که با انتخاب یک مشاور مستقل از بخش خصوصی طرح مشترکی را برای ارزیابی تسهیلات بانکی پرداخت شده به متقاضیان به مورد اجرا قرار دهند.مطالعات مربوط به طراحی و تدوین طرح ارزیابی تسهیلات پرداخت شده به متقاضیان از نیمه دوم فرودین ماه سال جاری آغاز شد و با تشکیل شورای راهبردی طرح مزبور متشکل از نمایندگان بانک مرکزی، وزارت کار وامور اجتماعی و مشاور بخش خصوصی، تهیه چارچوب آماری، انتخاب نمونه ها، تهیه و تدوین پرسشنامه، انتخاب پژوهشگران و آموزش آنها در اردیبهشت ماه انجام گرفت و از هفته آخر اردیبهشت تا 6/4/87، 60 تیم کارشناسی به 30 استان کشور برای تکمیل پرسشنامه و مصاحبه با استفاده کنندگان طرح های مزبور مراجعه نمودند.لازم به توضیح است که از جامعه مورد بررسی تعداد 8500 طرح نمونه به طور تصادفی انتخاب و با مراجعه به محل آنها، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه صورت گرفت.هر تیم متشکل از 3 نفر کارشناس (یک نفر از بانک مرکزی و یک نفر از وزارت کار وامور اجتماعی به عنوان ناظر و یک نفر مشاور بخش خصوصی به عنوان کارشناس مستقل و مسئول اجرای طرح) کار مصاحبه، تکمیل پرسشنامه و جمع آوری اطلاعات پیش بینی شده در طرح ارزیابی را در محل بنگاه های اقتصادی استفاده کننده از تسهیلات به عهده داشتند.ضمن آنکه در جریان اجرای طرح نیز با اعزام کارشناسان دیگر، نظارت بر اجرای بهینه طرح ارزیابی مد نظر قرار گرفت و کلیه پرسشنامه های تکمیل شده مورد بازبینی و کنترل کارشناسان مجرب مشاور قرار گرفت و اشکالات احتمالی آنها رفع و پس از انتقال اطلاعات پرسشنامه ها به کامپیوتر و استخراج جداول نتایج طرح مشخص گردید که به مهمترین آنها با اختصار به شرح زیر اشاره می شود.لازم به توضیح است چارچوب آماری طرح مطالعاتی حدود 345000 طرح از 9 بانک دولتی است که حداقل یک قسط از تسهیلات مصوب بانک را دریافت نموده اند.نمونه گیری در هر استان به صورت مستقل انجام شده و با توجه به پراکندگی بالای تسهیلات، جامعه آماری به پنچ گروه تقسیم شده که گروه اول با تسهیلات کمتر از 10 میلیون ریال از جامعه حذف و از گروه پنجم که تسهیلات بیش از 10 میلیارد ریال را شامل میشود تمام شماری به عمل آمده است.در هر یکی از گروه های 2،3، و 4 حجم نمونه در هر استان به طور مستقل بر مبنای فرمول کوکران و با روش احتمال متناسب با اندازه و بر مبنای روش سیستماتیک خطی در هر بانک صورت گرفته و بدین ترتیب حجم نمونه بهینه انتخاب شد.وضعیت تعداد طرح های مورد بررسیدر ادامه این گزارش با اشاره خلاصه مهمترین نتایج و یافته های طرح آمده است:از طرح هایی که تا تاریخ 1/12/86 قرار داد آنها با بانک عامل امضا شده و حداقل یک قسط از تسهیلات مندرج در قرارداد را دریافت نموده اند، 336371 طرح به صورت نمونه گیری مورد بررسی قرار گرفت که وضعیت آنها به شرح زیر می باشد:الف- معادل 77.4 درصد طرح های مورد بررسی در زمان مراجعه کارشناسان در حال بهره برداری، آماده بهره برداری و یاد در حال ساخت یا تجهیز بوده اند که 71.3 درصد در حال بهره برداری 1.90 درصد آماده بهره برداری و 4.2 درصد در حال ساخت و تجهیزات بوده اند.ب- معادل 4 درصد طرح های مورد بررسی در زمان مراجعه کارشناسان توقف تولید داشته اند به طوریکه 1.3 درصد از آنها تعطیل دائم، 2.1 درصد به صورت تعطیل موقت و 6/0 درصد به سایر اشکال متوقف بوده اند.ج- معادل 18.6 درصد از طرح های مورد بررسی در زمان مراجعه تیم ارزیابی تسهیلات مشمول عدم انطباق مصرف تسهیلات با مفاد قرارداد با بانک های عامل بوده اند که 17.4 درصد به عنوان مشاهده نشده و 1.2 درصد به عنوان مصرف تسهیلات در محل دیگر طبقه بندی شده اند.وضعیت مصرف میزان تسهیلات طرح های مورد بررسیدر این گزارش می خوانیم: از مجموع 107773.1 میلیارد ریال تسهیلات پرداختی به 336371 طرح در فاصله اسفند سال 1384 تا اسفند سال 1386 در زمان مراجعه کارشناسان از وضعیتی به شرح زیر برخوردار بوده است.الف – معادل 92.5 درصد مبلغ تسهیلات پرداختی در وضعیت در حال بهره برداری و یا در حال ساخت و تجهیز بوده که 64.2 درصد مربوط به بنگاه های اقتصادی در حال ساخت و تجهیز بوده است.ب- معادل 3.4 درصد مجموع تسهیلات پرداختی به بنگاه های متوقف درزمان مراجعه کارشناسان اختصاص یافته که 4/0 درصد مربوط به تعطیل دائم، 2.7 درصد تعطیل موقت و 4/0 درصد مربوط به سایر حالات توقف بوده است.ج- از مجموع تسهیلات پرداختی به طرح های مورد بررسی 4.1 درصد مربوط به عدم انطباق مصرف تسهیلات با مفاد قرارداد می باشد که 3.5 درصد به عنوان مشاهده نشده و 6/0 درصد به عنوان در محل دیگری صرف شده، طبقه بندی گردیده است.طرح های مورد بررسی به تفکیک مجریان طرح هادر ادامه این گزارش آمده است: از مجموع 336371 طرح استفاده کننده از تسهیلات بانکی معادل 86.8 درصد را اشخاص حقیقی، 10.7 درصد را شرکت های خصوصی و 2.4 درصد راشرکت های تعاونی تشکیل می دهند. همانطور که ملاحظه می شود بیش از سه چهارم استفاده کنندگان طرح ها را اشخاص حقیقی تشکیل می دهند.طرح های مورد بررسی به تفکیک نوع طرحاین گزارش می افزاید: از مجموع 336371 طرح استفاده کننده از تسهیلات بانکی معادل 56 درصد به طرح های جدید اختصاص یافته است. طرح های توسعه ای معادل 23.5 درصد، طرح های نیمه تمام معادل 1.4 درصد، طرح های سرمایه در گردش معادل 13.2 درصد و سایر طرح ها معادل 5.9 درصد از مجموع طرح ها را به خود اختصاص داده اند.توزیع استانی عدم انطابق (انحراف و توقف)در این گزارش با اشاره به میزان عدم انطباق طرح ها از لحاظ تعداد و مبلغ تسهیلات در 30 استان کشور آمده است درصد عدم انطباق در استانهای مختلف یکسان نبوده و از پراکندگی زیادی برخوردار است. از نظر میزان عدم انطباق طرح ها از لحاظ تعداد و مبلغ تسهیلات در 30 استان کشور هرمزگان، فارس و گیلان رتبه های اول تا سوم را دارا هستند. کردستان، سیستان و بلوچستان و ایلام در انتهای این رتبه بندی قرار دارند.جمع بندی و نتیجه گیریبه گزارش خبرگزاری مهر ، در ارتباط با نتایج طرح ارزیابی تسهیلات بانکی پرداختی به بنگاه های کوچک اقتصادی زودبازده و کارآفرین نکات زیر در گزارش فوق خاطر نشان گردیده است.1-2- اطلاعات ارائه شده فوق مربوط به بخشی از نتایج مربوط به هدف اصلی طرح می باشد و تفکیک اطلاعات و شاخص های مزبور به تفکیک استانها، بانک ها، نوع عقد، نوع وثیقه، بنگاه های اقتصادی بزرگ و کوچک، شخصیت مجریان طرح ها و … از دیگر نتایج و یافته های طرح است.2-2- در مواردی که کل و یا بخشی از تسیهلات طرح ها، در محل و موضوع دیگری غیر از موضوع مندرج در قرارداد با بانک عامل مصرف شده است این موارد به عنوان مشاهده نشده و مصرف در جای دیگر تعریف و طبقه بندی شده است.2-3- یکی از یافته های دیگر این طرح مطالعاتی این است که هر چه مقیاس طرح (از لحاظ اندازه بنگاه و میزان تسیهلات دولتی) کوچک تر بوده، میزان انحراف و عدم انطباق بیشتر بوده است و بالعکس.2-4- نتایج نشان می دهد که درصد عدم انطباق (شامل انحراف و متوقف) در استانهای کشور پراکندی زیاد دارد، به طوری که این عدم انطباق از لحاط تعداد طرح ها بین 2.2 و 42.6 درصد از لحاظ مبلغ تسهیلات بین 5/0 تا 15.2 درصد در نوسان می باشد.2-5- تحقیق میدانی حاضر فاقد پیگیری مسیر پولی تسهیلات است. نظر به اینکه کارشناسان بانک مرکزی به پرونده های اعتباری در شعب بانک ها دسترسی دارند می توانند مسیر پولی تسهیلات اعطایی را نیز دنبال کنند و این فرضیه را آزمون کنند که چه بخشی از تسهیلات اعطایی به طرح هایی که توسط شرکت مشاور مستقل مشهود شده است واقعا صرف آن طرح شده و چه بخشی از آن به بهانه جویی که از قبل موجود بوده گرفته شده و صرف اموری غیر از موضوع تسهیلات شده است.پیگیری مسیر مالی تسهیلات به طرح های زودبازده توسط بخش نظارت بانک مرکزیبه منظور حصول اطمینان از نتایج به دست آمده از طرح مطالعاتی ارزیابی تسهیلات پرداختی بانک ها به بنگاه های اقتصادی زودبازده، بخش نظارت بانک مرکزی ماموریت یافت که 10 درصد پرونده های طرح های زودبازده در کلیه استانها را که قبلا توسط گروه های اعزامی به استانها مورد رسیدگی قرار گرفته بود، از لحاظ مسیر مالی و مستندات مورد رسیدگی قرار دهد (حدود 800 طرح).بررسی های انجام شده توسط بخش نظارت بانک مرکزی، حاکی از آن است که حدود 38 درصد از طرح های زودبازده مورد بررسی از نظر تعداد و مبلغ اجرا نگردیده و منابع آن صرف سایر امور، توسط متقاضیان شده است. اهم موارد ملاحظه شده به شرح زیر می باشد:1- در اکثر موارد ملاحظه گردید، علیرغم کامل بودن مستندات پرونده از قبیل گزارش کارشناسی، فاکتورهای ارائه شده، نحوه صدور چک های تسهیلاتی و … در نهایت با ردیابی چک های صادره تسهیلات مشخص گردید مبلغ تسهیلات با همکاری فروشنده کالا (صادر کننده پیش فاکتور) به حساب تسهیلات گیرنده واریز و وجوه آن به مصرفی غیر از موضوع تسهیلات از قبیل خرید زمین، آپارتمان سازی و …. رسیده است.2- وجود تسهیلات پرداختی در قالب طرح های زودبازده به بانک های خصوصی و دولتی منتقل و به مصرف خرید اوراق مشارکت و یا سپرده سرمایه گذاری مدت دار شده است.3- در بازدید های به عمل آمده از محل اجرای برخی از طرح ها مشخص گردید علیرغم تکمیل بودن مدارک و مستندات موجود در پرونده های تسهیلاتی، یا طرح کاملا ایجاد نگردیده است و یا اینکه پیشرفت قابل ملاحظه ای با توجه به تسهیلات پرداختی نداشته است ویا به صورت نیمه کاره و بلاتکلیف رها شده است و وجوه تسهیلات به مصرف تصفیه بدهی تسهیلات متقاضای در سایر بانک ها رسیده است.4- در برخی موارد وجوه مربوط به تسهیلات طرح های زودبازده، به حساب های سپرده قرض الحسنه پس انداز متقاضی (علی الخصوص ویژه کشاورزی) جهت شرکت در قرعه کشی حساب قرض الحسنه واریز شده است.5- در برخی موارد چک تسهیلات فروش اقساطی که به نام فروشنده (صادر کننده فاکتور) صادر شده پس از تست نویسی مجددا به حساب متقاضی تسهیلات واریز شده و نامبرده وجه را نقدا دریافت نموده است.فرآیند پرداخت تسهیلات به بنگاه های زودبازده و کارآفریندر این گزارش آمده است: متقاضی تسهیلات به جای آنکه به شعبه بانک مراجعه کند باید به یک دستگاه اداری دیگری مراجعه نماید. گرچه فرآیند مزبور حکایتی ندارد از اینکه بانک مجبور به تایید مصوبات کارگروه مستقر در استانداری داشته باشد اما مستریان پس از طی کردن خوان کارگروه این تصور را پیدا می کنند که منابع مالی لازم برای آنها به تصویب رسیده است.در فرآیند مزبور جایی برای مدیریت نقدینگی بانک عامل و لزوم توازن در منابع و مصارف بانکی دیده نشده است. تعداد طرح های مصوب کارگروه ها به مراتب بیشتر از منابع در اختیار بانک عامل بوده است. نکته مهم دیگر اینکه در استانهای گوناگون و در صحنه عمل رفتارهای متفاوتی صورت پذیرفته است. حسب اظهار مدیران بانکی، و مصاحبه مقامات استانی در مطبوعات در برخی از استانها، مدیران بانکی تهدید به برکناری و عزل شدهاند. لذا فرآیند عملی تصویب و تامین مالی این دست پروژه ها با اسلوب متعارف بانکی تفاوت فاحش دارد.علل عدم مصرف تسهیلات زودبازده در محل طرح از دید کارشناسان بانک مرکزیاهم دلایل عدم مصرف تسهیلات اعطایی به بنگاه های زودبازده در محل طرح به قرار ذیل است:1- اصرار مقامات محلی غیر بانکی در تصویب طرح ها در قالب فرآیندی که بررسی توجیه فنی، اقتصادی و مالی طرح ها از سوی بانک ها را تضعیف کرده است.2- ضعف در ارزیابی اهلیت متقاضیان تسهیلات توسط بانک ها3- ضعف بانک ها در ارزیابی اولیه طرح ها به دلیل نداشتن کادر کارشناسی مکفی با توجه به انبوه طرح های ارجاعی و سرعت عمل مورد درخواست برای پرداخت تسهیلات به طرح های زودبازده4- عدم نظارت موثر بر نحوه مصرف تسهیلات اعطایی توسط بانک ها5- وجود رانت ها در فعالیتهای نظام بانکی به دلایلی از قبیل غیر تعادلی بودن نرخ های سود تسهیلات بانکی6- ضعف وجود قوانین و مقررات مکفی جهت برخورد با سودجویان از تسهیلات بانکی7- ضعف سازمان دهی بانک ها در تعقیب و پیگیری اداری و قضایی تسهیلاتی که در موضوع خود صرف نشده است8- عدم امکان تامین نیازهای اعتباری ضروری اشخاص به دلیل محدودیت سقف قرض الحسنه و نبود ابرازهای مالی موثر جهت تامین مالی این نیازها.تاکید وزیر کار : انحراف تنها در 4.1 درصد تسهیلات پرداختیبه گزارش مهر در عین حال دکتر سید محمد جهرمی وزیر کار و امور اجتماعی در حاشیه نخستین گردهمایی سراسری تشکلهای اقتصادی پیرامون بررسی موانع تولید و سرمایه گذاری در جمع خبرنگاران در خصوص انحراف تسهیلات پرداختی به بنگاههای اقتصادی گفت: بانک مرکزی با اخذ اطلاعات مربوطه از بانکها بررسیهایی را طی چند ماه در این خصوص انجام داد که در نهایت مشخص شد تنها 4.1 درصد تسهیلات پرداختی به این بنگاهها دارای انحراف بوده اند.وزیر کار و امور اجتماعی همچنین با اشاره به بررسی وزارت کار و امور اجتماعی در این خصوص که نشان از انحراف 4.6 درصدی این تسهیلات دارد، تصریح کرد: البته گزارش دیگری نیز در این خصوص توسط یکی از بخشهای نامشخص بانک مرکزی از کمتر از 800 طرح صورت گرفته که این بررسی میدانی نبوده و به بررسی این موضوع پرداخته که تسهیلات پرداختی در عمل به چه بخشی پرداخت شده است.وی افزود: با توجه به اینکه بسیاری از بنگاهها در پرداخت وام با تاخیر مواجه شدند، به همین جهت به سمت اخذ وام از بانکهای خصوصی و یا بازار حرکت کردند تا طرحهای خود را به نتیجه برسانند، زیرا اگر این طرحها به نتیجه نرسد، هزینه های بیشتری برای سرمایه گذاری با توجه به نرخ تورم ایجاد می کرد و توجیه اقتصادی طرحها را زیر سئوال می برد.جهرمی ادامه داد: این بنگاهها زمانیکه وام مورد نظر را از بانک دریافت کردند، بابت پرداخت قرض خود آن را پرداخت کردند، بنابراین آمار مربوط به بررسی انحراف به این موضوع باز می گردد، کما اینکه ما معطوف به نتیجه هستیم و این مطلب نیز قابل بررسی است و مستندات بانک مرکزی باید در اختیار بانکهای عامل قرار گیرد و ارزیابی شود.وی اضافه کرد: بانک ملی به وزارت کار و امور اجتماعی اعلام کرد که این بررسی های انجام شده در طرح مذکور اجمالی و کوچک است و در هر حال نتیجه کار همان نتایجی است که در بررسی میدانی از تولید، تجهیزات و سرمایه گذاری در این خصوص انجام شد.وزیر کار و امور اجتماعی همچنین با بیان اینکه تلاش ما حرکت به سمت تامین منابع از طریق گردش بهتر، روانتر و سهل تر نقدینگی در کشور است، تاکید کرد: منابع بانکی باید با اولویت بندی و براساس مزیتهای ملی و منطقه ای به افراد صالح و کارآفرین پرداخت شود، در این حالت به طور قطع هم ارزش افزوده بیشتر می شود و هم اشتغال بیشتر و توسعه بهتری ایجاد خواهد شد.خبرگزاری مهر آمادگی خود برای انتشار دیدگاههای بخش های مختلف بانکی و اجرایی در خصوص چگونگی اعطای تسهیلات به بنگاههای زودبازده و نتایج آن را اعلام می نماید.

لینک کوتاهلینک کپی شد!
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

  ⁄  2  =  3