اجرایی شدن طرح «عدم حرکت لاشه فیزیکی چک» در محاق تردید

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری بانکداری الکترونیک پنج سال ازفعالیت کارگروه تبادل بین بانکی (اتاق پایاپای الکترونیک ) جهت پیاده سازی عدم حرکت لاشه فیزیکی چک می گذرد و به اعتقاد کارشناسان پاره ای مشکلات زیر ساختی و عدم نگاه واقع بینانه اجرای این طرح را با ابهام روبرو کرده است.

از زمانی که   توران شهریاری ، رییس کارگروه  تبادل بین بانکی ، از عملیاتی شدن آزمایشی این طرح در آبان ماه سال   88از شهرستان ابهر زنجان خبر داد, بیش از 15 ماه می گذرد اما این وعده به دلایلی به وقوع نپیوست. در همین حال  بسیاری فعالان بانکداری الکترونیک عنوان می کنند که شهرستان ابهر به دلیل کوچک بودن اساسا فاقد اتاق پایاپای بوده  و در نتیجه  پایلوت قرار دادن ابهر جهت اجرای این طرح معنایی ندارد.

شهریاری: مقدمات فراهم نیست

از سوی دیگر  شهریاری ،  پیش از این در گفتگو با خبرنگار بانکداری الکترونیک اجرای سراسری این طرح را منوط به آمادگی بانک ها واستانداردسازی چک ها دانست. در عین حال وی بازهم با بیان اینکه ابهر همچنان به عنوان پایلوت مطرح است ، طرح پیاده سازی طرح عدم حرکت لاشه فیزیکی چک را بعد از گذشت 5 سال نیازمند کار کارشناسی بیشتر دانست.

این گفته وی در حالی مطرح شده که در سال 86 بانکها در راستای تصمیمات کارگروه مذکور و آماده سازی بستر اجرای طرح بالغ بر 100 میلیون دلار تجهیزات خریداری کرده و منتظر اجرای طرح هستند.

کلیات طرح

بر اساس  طرح عدم حرکت لاشه فیزیکی چک،  مسیری که لاشه چک از بانک پذیرنده تا صادر کننده حرکت می کند متوقف می شود به طوریکه چک در بانک پذیرنده باقی مانده تصویر آن به صورت اینترنتی به بانک صادر کننده ارسال خواهد شد.جهت اجرای این چرخه کارگروه مذکور مصوبه خود مبنی بر خرید MICR را به بانک ها ابلاغ کرد.تا بدین طریق اطلاعات ذیل چکها قابل خواندن برای دستگاه باشد.

بنابراین گزارش جوهر مغناطیسی MICR  باعث می شود تا رشته حروفی و خطوط راهنمایی که پایین چک ها واسناد بانکی نوشته شده به صورت مغناطیسی چا پ شود واین امکان را فراهم می کند که این رشته توسط دستگاه سورتر شناسایی واطلاعات مربوط به اسناد خوانده شود.

کارشناسان: طرح اجرایی نیست

مهمترین مساله ای  که انگشت انتقاد را به سوی این طرح نشانه می رود عدم نگاهی واقع بینانه ،خام بودن فرایند اجرای کار و ضعف بنیه کارشناسی است به طوریکه صاحب نظران این حوزه عدم مهیا بودن زیرساخت های امنیتی ،مخابراتی وحقوقی را از مهمترین دلایل کندی وچه بسا مسکوت ماندن اجرای این طرح می دانند.

به تعبیر دیگر برگه های چک هنوز از استانداردهای لازم امنیتی برخوردا نیستند تا بانک صادرکننده بتواند تصویر سند را مطابق اصل ان به رسمیت بشناسد. از سوی دیگر  زیرساختهای مخابراتی در بانکها چندان قوی نیست تا به سرعت تصویر چک به بانک صادر کننده به صورت اینترنتی ارسال شود. بر اساس آمار بانک مرکزی در 9 ماهه امسال به طور متوسط روزانه نزدیک 154 هزار سند در اتاق های پایاپای بانکی مبادله شده از سوی دیگر اگر بخواهیم تصویر این چکها به صورت اینترنتی ارسال شود حجم تصویر هر چک بالغ بر 100 کیلو بایت است که در نتیجه مبادله اینترنتی عملا امکانپذیر نیست . این مشکل باعث شد کارگروه اتاق پایاپای تصمیم به ارسال تصاویر چک ها به صورت فایل ( (CD  بگیرد. این چنین ارسالی نیز چندان تفاوتی با مبادله فیزیکی چکها نداشت بنابراین این تصمیم نیز چندان مورد استقبال کارشناسان قرار نگرفت.

کارشناسان فراهم نبودن زیرساخت های حقوقی را نیز از دیگر دلایل ایجاد وفقه در اجرای این طرح می دانند .در شرایط کنونی زمانیکه لاشه چک از بانک پذیرنده به بانک صادرکننده می رسد صاحب اصلی چک کاملا مشخص است زیرا لاشه چک بایگانی می شود اما با اجرای این طرح از آنجا که لاشه چک حذف وتصویر به بانک صادر کننده منتقل می شود در صورت بروز حوادثی همچون اتش سوزی برای بانک پذیرنده ، با ازبین رفتن لاشه چک مشخص نخواهد بود که این چک متعلق به کیست و در حال حاضر نیز تصویر چک در دادگاههای ایران سندیت ندارد ومقررات بانکداری الکترونیک نیز فعلا تصویر چک را به رسمییت نمی شناسد.

 
ضرورتی نه چندان واقعی به نام MICR

منابع آگاه عنوان می کنند که کارگروه تبادل بین بانکی (اتاق پایاپای الکترونیک) طی بخشنامه ای بانک ها را به خرید 100 میلیون دلاری تجهیزات رشته مغناطیسی MICR (magnatize ink character recognition)   موظف کرد این در حالی است که مشخص گردید اگر قرار است لاشه فیزیکی چک حرکت نکند وجود MICR چندان ضرورت نمی یابد.

گفته می شود مدیران انفورماتیک اغلب بانکها با تصمیم این کارگروه مبنی برخرید رشته مغناطیسی MICR مخالف بودند اما کارگروه برخلاف نظر کارشناسان وصاحب نظران بر این تصمیم اصرار ورزیده وبه هر ترتیبی این خرید را به بانک ها تحمیل کرد.

در همین حال  کارشناسان معتقدند به جای MICRاز بارکد نیز برای خواندن اطلاعات چک می توان استفاده کرد ودر صورت حذف لاشه فیزیکی چک استفاده از این جوهر مغناطیسی چندان ضرورت نمی یابد.

پیش از این توران شهریاری ،رییس کارگروه تبادل بین بانکی ، در پاسخ به سوال خبرنگاربانکداری الکترونیک مبنی بر میزان اهمیت این رشته مغناطیسی در روند اجرای طرح عنوان کرد : مطمینا MICR ملزوم اساسی برای تداوم کار نخواهد بود . واین گفته می تواند به معنای پذیرش تلویحی عدم ضرورت خرید 100 میلیون دلاری بانک ها باشد.

برخی عنوان می کنند  حمایت های حمید پورمحمدی قائم مقام بانک مرکزی در زمانی که وی  کسوت معاون بانکی وزارت اقتصاد را بر تن داشت باعث شد تا طرح با وجود ضعف های بنیادی کلید بخورد اما اکنون با وجود گذشت حدود 5 سال این طرح عملا با چالشهای فراوانی مواجه  و  بنابر دلایل  پیش گفته ونظرات کارشناسان تداوم اجرای این طرح عملا با ابهامات جدی روبرو ست.

بنابراین گزارش عدم حرکت لاشه فیزیکی چک در کنار سایر سامانه های بانکی مانند شتاب ،ساتنا ،پایا و تابا از ملزومات اساسی بانکداری مجازی محسوب می گردد.