چاپ اسکناس درشت یا تسریع در حذف چهار صفر پولی

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک به نقل از پارسی بانک، در زیر به بحث حذف صفر از واحد پولی در کشورهای مختلف پرداخته شده چرا که پرونده آن در دولت قرار دارد.

اصطلاح کاهش قیمت پول، تنزل  ارزش پول با توجه به واحد های دیگر پولی است. در دنیای نوین ،  این حرکت اقتصادی نشان می دهد دولت  ارزش پول کشور را در یک سیستم ثابت ارزی می کاهد  و مقامات مالی و پولی  نرخ ثابت جدیدی براساس  مرجع  ارز خارجی تعیین می کنند. به طور متضاد، کاهش ارزش پول  اغلب اوقات به طور غیر رسمی نرخ ارز را  در سیستم سیال ارز کاهش می دهد.

  یکی از روشهای کاهش ارزش پول، کاستن صفر از واحد پولی است. حذف صفر از واحد پول زمانی اتفاق می افتد که دولت از یک واحد پولی خاص استفاده میکندو آن ار جانشین  واحدهای قدیمی می کند. به عبارت دیگر  حذف صفر از پول  فرایند ی است که از ارزش عددی پول می کند. تاکنون بیش از 50 کشور به عنوان بخشی از فرایند اصلاحات اقتصادی از این روش استفاده کرده اند. دوباره انجام دادن این عملیات( حذف صفر از واحد پولی) هویت این فرایند را تغییر نمی دهد اما به دلیل تاثیرات روانشناختی که برجامعه و مردم دارد در بعد ملی و بین المللی بسیار مهم است.

دراینجا سعی می کند  برخی از مزایا و معایب کوتاه مدت و بلند مدت،  دلایل زمانبندی انجام فرایند،  وجوه فنی،  تاثیر آن روی قیمتها و نحوه برخورد مردم با واحد پولی جدید  بررسی می شود.  چون عملیات  حذف صفر به تازگی  در رومانی و ترکیه انجام شده است، تمرکز این مطلب روی این دو کشور است.   عملیات حذف صفر از واحد پولی به عبارتی فرایند کاهش ارزش پول نقد است.

آلمان نخستین کشوری بود که از این فرایند استفاده کرد(1923) . در آن دوران درصد تورم به اوج خود رسیده بود و دولت  12 صفر از واحد پول کاست. رومانی آخرین کشوری است که چنین عملیاتی را در دوران معاصر انجام داده است، این کشور با حذف 4 صفر  واحد پولی خود را از لیو به ران تغییر  داده است.  البته اصطلاح لیو بدون هیچ تغییری حفظ شده است زیرا مردم به آن عادت دارند. پس از چند سال  پیشوند«جدید» از واژه ران جدا خواهد شد و و این واژه نیز برای مردم جاخواهدافتاد. این روش توسط بسیاری از کشورهایی انجام شده است که  فرایند حذف صفر را پشت سر گذاشته اند، مانند بلاروس، بلغارستان، لهستان، ترکیه، روسیه و…

در کشورهایی که تورم به نقطه اوج خود رسیده است مانند آرژآنتین و برزیل ( که مجبور شده اند چند مرتبه عملیات حذف صفر را انجام دهند) از نامهای مختلف برای واحد های پولی استفاده شده است تا از سردرگمی میان پول قدیم و جدید جلوگیری شود.
 برای  راحتتر شناختن اسکناس و جلوگیری از سردر گمی در فرایند تغییر واحدهای پولی جدید،  حذف صفر از واحد پولی با توجه به همان میزان قدرت خرید ، با رنگهاو طرح هایی مشابه اسکنان چاپ می شود. نحوه عملکرد  در چند کشور نشان می دهد حداکثرکاهش 6یا 7 صفر کافی است در غیر این صورت  عملیات تغییر صفر تاثیری نخواهد داشت.

 در کشور رومانی هرچند عرضه واحد پولی ران  تغییر چندانی در واحد پول ملی ایجاد نکرد  اما به عقیده مقامات مالی و پولی  ارزش اقتصادی  پر رنگی داشت. تورم 15 سال تمام به بالاترین میزان خود در این کشور رسیده بود و حذف صفر به این کشور کمک کرد.

 در لهستان، حذف صفر  از واحد پولی زلوتی  درژانویه 1995 و تحت عنوان « عبور از 4 صفر» انجام داشت. این فرایند سبب شد واحد پول لهستان براساس استانداردهای بین المللی قابل تبدیل شود. اما فرایند ریاضی آن به عقیده بسیاری از کارشناسان، دزدی از جانب دولت بود.

 چنین بیمهایی معمولا در کشورهایی که قبلا تحت لوای اتحاد جماهیر شوروی بودند، دیده می شود، در این کشورها حذف صفر برای به یغما بردن سرمایه های مردم انجام می شود. در هر حال  این اقدام برای لهستان مزایای بلند مدت فراوانی داشت و سبب شد اقتصاد کشور با درصد کم تورم ، تثبیت شود.

 ىر جولای و آگوست 1993 دولت روسیه  فقط چند روز به مردم مهلت داد روبلهای مربوط به دوران اتحاد جماهیر را مبادله کنند و به همین دلیل وحشت همه جای کشور را فراگرفت. این اصلاحات  بدون هیچ هشداری به مردم انحام می شدند و مدت زمان کوتاه تعویض اسکناسها  نیز مردم را بیشتر ترساند و به اعتبار روبل بیشتر ضربه زد.

طی دوران حذف صفر از واحد پولی روسیه، روبل جدید(1000 روبل قدیمی)  به مدت یکسان به طور موازی با روبل قدیمی در جریان پولی روسیه قرار داشت. دلیل انجام این کار  آسانتر کردن فعالیتهای اقتصادی بود تا به ذخیره پولی یا سرمایه های مردم صدمه وارد نشود. .  البته حدف صفر از روبل یک سال پس از  اصلاحاتی مشابه در اوکراین اتفاق افتاد که در آن هریونیا به طور موقت جایگزین کاربوانتس  ( با نرخ 10000) شد.  هر دو واحد پولی به مدت 15 روز همزمان در جریان پولی اوکراین وجود داشتند و به تدریج واحد دوم از رده خارج شد. تحلیلگران خارجی  از این اصلاحات اقتصادی در اوکراین استقبال کردند و آن را نقطه آغازی برای تثبیت اقتصاد اوکراین خواندند.

 از نخستین روز ژانویه  2005  ترکیه نیز لیره یعنی واحد پولی خود را با حذف صفر به لیرا  تغییر داد( با نرخ یک میلیون). اسکناسهای قدیمی   در اول ژانویه 2006 از گردش اقتصادی کشور جمع شدند و بانک مرکزی ترکیه نیز اسکناسهای خود را به مدت 10 سال تغییر داد.

 براساس  بررسی کلی، دولت ترکیه لحظه ای بسیار مناسب برای عملیات حذف صفر را انتخاب کرد؛ قبل از  این کار نرخ رشد اقتصادی به 8% و کاهش تورم به9.32%   رسیده بود و مذاکراتی برای پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا نیز در حال انجام بود.تاثیرات روانشناختی این اقدام در دووجه بود. نخست آنکه  واحد پولی ترکیه به دیگر ارزهای جهان قابل تبدیل می شد1 Euro =1.6361 YTL، 1 USD =1.3448
YTL (YTL= واحد پولی جدید ترکیه یعنی لیرا). دوم آنکه اظهارات مالی وحسابداری  بسیار ساده شدند. واحد پول قدیم ترکیه یکی از ضعیفترین واحدهای پولی جهان محسوب می شد.

 کمترین اسکناس 50 هزار لیرا بود و پر ارزشترین آن 20 میلیون لیرا که بهای 4 بلیط سینما به حساب می آمد!  سهم بیشترین حذف صفر بیش از 83 درصد جریان در گردش مالی بود. در حال حاضر  ارزش کلی اسکناسهای  در حال گردش 13.5 دوهزار میلیارد لیرا ترکی و تعداد اسکناسها در حدود 1.3 میلیارد قطعه بود.

 دلیل حذف صفر چیست؟
در  اقتصادهای ملی  ممکن است بتوان قیمتها را به میلیون بیان کرد اما  تورم فلج کننده ریسک عملیاتی بیشترو نیاز مداومی برای  اسکناسهای بزرگتر خلق می کند.   صفرهای متعدد در بیان ارزش پول نیز مشکل ایجاد می کنند.

 در ترکیه ، فرایندهای تورمی که در دهه 1970 میلادی آغاز شدند  مردم را وادار کردند  ارقامی نجومی را بیاموزند.  ارزش اقتصادی  به صورت میلیاردها، هزارمیلیاردها و حتی دوهزار میلیاردها بیان می شد. تقاضا برای پول در اقتصاد با چاپ اسکناسهای جدید پاسخ داده می شد که از سال 1981 ، تقریبا هر سال به جریان اقتصادی این کشور تزریق می شدند. ارقام سنگین با تمام آن صفرهامشکلات متعددی به وجود می آوردند.   لیره ترکی ارزش و اعتبار خود در عرصه جهانی و ملی  را از دست داده بود.

 به عنوان نتیجه  کاهش چشمگیر تورم  و افزایش مداوم اعتبار لیرا، تصمیم برای کاهش صفرهای پول به عنوان بخشی از برنامه اقتصادی سختگیرانه  از سوی بانک جهانی نیز حمایت شد.  با توجه به عوامل گفته شده حذف 6 صفر از واحد پول ملی به یک عمل ملزوم تبدیل شد.

 
زمانبندی، هزینه ها و مزایای عملیات حذف صفر

 در فرضیه حذف صفر  از واحد پولی فقط تغییر اعداد است اما نمونه های گذشته نشان می دهد اگر اقتصاد نتواند نرخ جدید را حفط کند این امر کارساز نخواهد بود.  یکی از نمونه های منفی این پدیده روسیه است. در سال 1998 این کشور عملیات حذف صفر از واحد پولی را انجام داد در آن زمان موقعیت روبل در مقایسه با  دلار پایدار بود.    RCBبرشدت مشکلات افزود.  در سال 1997  و درسایه بحران واحدهای پولی آسیا روبل تحت فشار زیادی قرار گرفت. علاوه برآن روسیه  در مرحله گذر از تورم بود.

 آیا حذف صفر از واحد پولی  باعث تورم می شود؟

 این بیم به طور گسترده در تمام کشورهایی فرایند حذف صفر از واحد پولی را انجام می دهند،  وجود دارد.  این خطر در 2002 بیشتر شد یعنی هنگامیکه کشورهایی اروپایی عضو اتحادیه اروپا می شدند  و قیمتها کمی افزایش یافت.این تاثیرات  بر واحد پولی یورو  و در 6 ماهه نخست از 0.2 درصد افزون نشد.

 حذف صفر از واحد پولی تاثیر چشمگیری روی  تورم تاثیر بزرگی نخواهد داشت،  زیرا این فرایند فقط حذف صفر است.  تنها تاثیر احتمالی اش آن است که ممکن است پس از انجام فرایند قیمتها افزایش یابند.

 علاوه برآن، قیمت کالاهاباید براساس واحد پولی قدیم و جدید بیان شود تا از هر گونه  سردرگمی جلوگیری شود.

منبع:تحقیقات دانشگاه بخارست

ترجمه از شیوا سعیدی