اجرایی شدن سپاس در سه فاز/ توسعه NFC در فاز دوم

 جعفر مرتضویان مدیر پروژه‌های سامانه‌های ملی پرداخت شرکت ملی انفورماتیک در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، فاز نخست سپاس را پرداخت‌های سیار در شبکه‌های موبایل عنوان کرد که در ابتدای سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و افزود: « فاز نخست سپاس را به دلیل فعالیت دو شرکت جیرینگ برای همراه اول و امپاد که با ایرانسل همکاری می‌کند در حوزه شبکه موبایل به این بخش اختصاص دادیم که در سه ماه اول سال آینده راه‌اندازی خواهد شد.»

فاز دیگری که همزمان باید با دیگر بخش‌های سامانه سپاس پیگیری ‌شود را تدوین آیین‌نامه و قوانین و مقررات کتبی آندانست و افزود: « الزامات ، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی در‌ مرحله بعدی سپاس، مطرح است و از جمله آنها نیز آیین‌نامه کیپا2 است که تحت عنوان نظام  نظارتی و اجرایی سامانه سپاس در بانک مرکزی پیگیری می‌شود. در حال حاضر مشخصات آن بخش مربوط به آیین‌نامه اجرایی در خصوص پرداخت‌های مبتنی بر شبکه موبایل همزمان با راه‌اندازی سوئیچ آن در دست تهیه است. »

درواقع قوانین و الزامات اجرایی باید به صورت همزمان با یکدیگر شکل‌ گرفته و بالغ شوند تا با مرور زمان با پیشرفت پروژه الزامات و مقررات اجرایی آن نیز تدوین شود.

مرتضویان با اشاره به اینکه اجرایی سازی سامانه سپاس در سه تا چهار فاز تعریف شده است، افزود: « بخش نخست پرداخت‌های مبتنی بر شبکه موبایل و استفاده از ابزارها و گجت‌هایی مانند تلفن همراه و تبلت‌ها است که به تازگی وارد این حوزه شدند و می‌توانند به تدریج هم برای خود جایی باز کنند. »

او به پروتکل‌هایی که در حال حاضر برای پرداخت‌های سیار وجود دارند اشاره کرد و خاطر نشان کرد: « درشبکه همراه مطابق با پروتکل‌های USSD یا GPRSعمل می‌کنند.حتی گجت‌هایی مانند تبلت نیز در این حوزه می‌‌توانند به تدریج وارد شوند. »

مرتضویان در ادامه افزود: « پروتکل‌های دیگری نیز هستند که در برنامه داریم تا سال آیندهبه آنها رسیدگی شود و همچنین NFC به عنوان پرداخت‌های سیار دیگری که مبتنی بر کارت هستند نه بر شبکه همراه؛  این نیز فاز دیگری است که در شبکه ملی پرداخت‌های سیار پیش‌بینی شده است.»

او فاز نهایی را زیر ساخت‌ های موبایل بنکینگ عنوان کرد و گفت: « فاز آخر نیز پیش‌بینی زیرساخت برای بحث موبایل بنکینگ است که زیرساخت‌های پایه‌ای باید در آن لحاظ شود. به نوعی یک نظام‌دهی مجدد محسوب می‌شود برای سیستم‌هایی که در حال حاضر توسط بانک‌ها به صورت یک شکل تولید می‌شوند. فاز دیگری است.پولی که از طریق NFC تبادل می‌شود از آنجایی که در زمره پرداخت‌های خرد به شمار می‌رود بدون تردید مانند اسکناس‌ها پول بدون هویت به شمار می‌رود اما از سوی دیگر پولی که در جریان پروتکل‌های GPRS و USSD ردو بدل می‌شود بدون تردید در زمره پول‌هایی است که مبدا و مقصد روشنی و قابل پیگیری دارند. بر این اساس باید پرسید که سامانه ملی پرداخت‌های سیار تبادل کدام دسته از انواع پول‌های هویت‌دار یا بی‌هویت را به عهده دارد.»

او با بیان اینکه مسئله ردیابی با مقوله هویت‌دار بودن اندکی متفاوت است، گفت: «باید واژه هویت را با معنای فنی و کارشناسی‌اش به کار ببریم که این مسئله را مقداری متفاوت می‌کند.  در واقع میان سابقه پول و چگونگی ردیابی پول با مقوله هویت داشتن پول از نظر مفهومی با آنچه در ذهن ما وجود دارد تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد.»

مرتضویان با اشاره به اینکه در دستورالعمل کیپا1 پولی مورد نظر بدون هویت اما قابل پیگیری  است، افزود: « همانطور که در دستورالعمل کیپا1 مطرح شده بود به طور کلی پولی که در قالب سامانه ملی پرداخت‌های سیار جا به جا می‌شود یک پول بدون هویت کاملا مشابه اسکناس است.  حالا از طریق موبایل پرداخت‌ها انجام شود یا اینکه از طریق کارت تبادل شود ولی به این معنا نیست که تعاملات مالی که در این نوع پرداخت‌ها صورت می‌گیرد منشا نا مشخصی داشته باشد. »

واژه پول هویت‌دار یک واژه فنی است که با موضوع اینکه مبدا پول از چه حسابی بوده یا در زمان شارژ آن از طریق چه حسابی شارژ شده است کاملا تفاوت دارد و بنابراین از نظر فنی یک پول بدون هویت اما قابل ردیابی است و می‌توان آن را پیگیری کرد.

کیپا1 که در حدود 4 سال پیش تدوین شد به طور عمده به کیف پول کارتی نظر داشت و تمامی مصادیقش نیز روی این حوزه متمرکز بود اما به مرور زمان و توسعه چشمگیر تلفن‌های همراه هوشمند می‌توان مدعی شد اولویت‌ها تغییر کرد درحالیکه قانون مرتبط با آن بدون تغییر باقی مانده بود. تا اینکه آیین نامه کیپا2  مطرح شد که  به طور مستقیم ساماندهی روش‌ها و مقرراتی را که در حوزه کیف پول الکترونیکی مبتنی بر اپراتورها بود را مد نظر قرار داده است؛ مسئله‌ای که در آیین‌نامه قبلی نادیده گرفته شده بود.

کیپا2 دستورالعمل‌های اجرایی در زمینه کیف پول الکترونیکی است و مفاهیم عمده و کلان کیف پول را عنوان می‌کند در آنجا اشاره مختصری به استانداردهای فنی شده اما جزئیات استانداردهای فنی دارای مباحث ریزتری است که به آن پرداخته خواهد شد. اما از سوی دیگر مجموع دستورالعمل‌ها در فرآیند تکوین سپاس در حال شکل‌گیری است.

با اجرایی شدن سامانه سپاس ، بستر مناسبی جهت پرداخت الکترونیکی از طریق گوشی تلفن همراه و نیز انواع کارت‌های خارج از شبکه بانکی (همچون کارت مترو و کارت سوخت) فراهم خواهد شد.از جمله وجوه تمایز این سامانه با دیگر موارد مشابه ، می توان به اعمال کنترل های نظام ضدپولشویی ، گزارش از حجم نقد الکترونیکی صادر شده در قالب کیپا (کیف پول الکترونیکی) ، تهیه و به روزرسانی استاندارد تجهیزات و سیستم های مرتبط با کیپا ، اعمال کنترل های کشف تقلب نظیر مسدودکردن حساب کیف پول و… اشاره کرد.

درباره سپاس میزگرد با کارشناسان را نیز بخوانید