جدال‌های دلار بانکی/خرید و فروش ارز در شعب بانک‌ها طی ۵ سال گذشته چگونه بود؟

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک،براساس آمار ارائه شده توسط بانک‌ها، میزان خرید و فروش ارز در شعب آن‌ها طی 5 سال گذشته مجموعا در حدود 302 میلیارد دلار بوده است که از سال 1390 تا 94 رشد منفی قابل توجهی را تجربه کرده است. در سال 94 در مجموع در حدود 32 میلیارد دلار خرید و فروش ارز در شعب بانک‌ها انجام شد که بیشترین میزان در شعب بانک سامان و کشاورزی به ترتیب با مقدار 6370 و 5013 میلیون دلار انجام شده است. میزان خرید و فروش ارز در شعب بانک ملت در حدود 2904 میلیون دلار و در شعب بانک ملی در حدود 1212 میلیون دلار گزارش شده است (شکل 1).

نگاهی به بانک‌های بیش از 1000 شعبه
شکل 2 نشان می‌دهد که طی 5 سال گذشته میزان خرید و فروش ارز در بیشتر بانک‌ها با رشد منفی قابل توجهی مواجه شده است. بانک تجارت در سال 1390 با حدود 20 میلیارد خرید و فروش ارز در بین بانک‌های بیش از 1000 شعبه بیشترین مبادلات را داشت. با این حال براساس آخرین آمار گزارش شده، این بانک در سال 93 تنها در حدود 2 میلیارد دلار خرید و فروش داشت. این روند نزولی در بانک‌های ملت، رفاه، صادرات و ملی نیز مشاهده می‌شود. در حالی که در بانک‌های سپه و کشاورزی با رشد خرید و فروش در این دوره مواجه بودیم.

نمودارها نشان می‌دهند بانک تجارت به‌عنوان یک بانک تجاری در کشور، خرید و فروش ارز به مراتب کمتری از بانک کشاورزی به‌عنوان یک بانک تخصصی حوزه کشاورزی در سال گذشته داشته است. به نظر می‌رسد مسائل مربوط به تحریم در سال‌های اخیر باعث شده تا بانک کشاورزی بیش از بانک تجارت از بازرگانی حمایت کرده باشد. بانک رفاه کارگران هم در سال‌های گذشته کمترین خرید و فروش ارز را در میان بانک‌های بزرگ کشور داشته است.
نگاهی به بانک‌های بیش از 200 شعبه
در بانک‌های بیش از 200 شعبه که در شکل 3 ارائه شده است، بانک‌های پاسارگاد و اقتصاد نوین بیشترین خرید و فروش ارز را طی دوره داشته‌اند. اما تا سال 1394 میزان خرید و فروش این بانک‌ها به طور قابل توجهی کاهش یافته است. این در صورتی است که دیگر بانک‌های این گروه که در سال‌های گذشته خرید و فروش ارز کمی داشته‌اند با رشد مثبتی طی دو سال گذشته روبه‌رو شده‌اند.

نگاهی به بانک‌های کمتر از 200 شعبه
در شکل 4 نیز میزان خرید و فروش ارز در شعب بانک‌های کمتر از 200 شعبه ارائه شده است که نشان می‌دهد بانک سامان بیشترین خرید و فروش ارز را طی این دوره داشته است. میزان خرید و فروش ارز در این بانک در سال 1390 در حدود 15 میلیارد دلار و در سال 94 در حدود 6 میلیارد دلار بوده است. بانک توسعه صادرات نیز در این گروه از بانک‌ها خرید و فروش ارز قابل توجهی داشته، اما با رشدی منفی مواجه شده است.
در مجموع بانک‌هایی که در 5 سال گذشته سهم خوبی از بازار ارز را در اختیار داشته‌اند با رشد منفی قابل توجهی مواجه شده‌اند، در صورتی که بانک‌هایی که میزان خرید و فروش ارز در آن‌ها بسیار کم بوده است، رشد مثبتی را تجربه کرده و در سال 94 همتراز با بانک‌های دیگر شده‌اند.

در نمودارهای بالا آن‌چه که می‌تواند قابل تامل باشد، این است که به دلیل تشدید تحریم‌ها و کاهش ورود ارز به کشور هر چه از سال‌های نوسان ارز (1390 و 1391) فاصله می‌گیریم، از حجم واسطه‌گری ارزی بانک‌ها کاسته می‌شود. این روند یکی از ریشه‌های بحران نظام پولی کشور همزمان بوده است. ثبات قیمت و رونق بازار ارز در کنار تثبیت دیگر شاخص‌های کلان اقتصاد می‌تواند به خروج از رکود بازار پول بیانجامد.
 ولی الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی، برای مقابله با بحران بانک‌های کشور در میانه تابستان دستورالعملی مبنی بر آزاد بودن بانک‌ها به مبادله ارز آزاد صادر کرد. همچنین قرار است تا پایان امسال ارز تک نرخی شود. اگر چه این مساله بعید به نظر می‌رسد اما چنانچه شرایط به گونه‌ای پیش رود که بازار به سمت نرخ واقعی دلار حرکت کنند طبعا می‌تواند تحکیم‌بخش یکی از گرانی‌های بازار پول در کشور همین مساله باشد.
قطعات پازل موجود در عرصه بازار ارز و اقتصاد شرایط آتی را برای هر تحلیلگری مبهم کرده است اما چیزی که روشن است عدم دستیابی به یک بازار باثبات عملا رونق اقتصادی را به تعویق می‌اندازد.

منبع: ماهنامه بانکداری آِنده شماره 14، مهر 1395