آیا فاینانس با ایتالیا و قراردادهای نظیر آن به نفع ایران است؟

امضای قرارداد خط اعتباری فاینانس پنج میلیارد یورویی بین بانک های صنعت و معدن و خاورمیانه و موسسه اینویتالیا گلوبال اینوست منت (Invitalia Global Investment) ایتالیا، حرف و حدیث هایی را به دنبال داشت که در این مجال کوتاه سعی می شود اهم مسائل مربوط به فاینانس بررسی شود.

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک به نقل از ایرنا، تولید، اشتغال، ارتقای فناوری، ایجاد درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی نیازمند سرمایه گذاری های گسترده است و این مهم کیمیایی نایاب در کشورهای در حال توسعه است.
مسلماً منابع مالی لازم برای ایجاد زیرساخت های لازم برای توسعه از طریق سرمایه گذاری های داخلی قابل دسترسی نیست و بسیاری از کشورها برای دستیابی به رشد اقتصادی و توسعه پایدار به منابع خارجی و به انحای مختلف نیازمندند.
سهم بدهی به تولید ناخالص داخلی هر کشور به مفهومی میزان اعتبار آن کشور در جهان و اعتماد بین المللی را نشان می دهد. این نسبت در ایران بسیار پایین است و به همین منظور در برنامه ششم توسعه استفاده از منابع مالی افزایش یافته است.
در مجموع روش های مختلفی برای به دست آوردن وجوه خارجی به منظور سرمایه گذاری وجود دارد. مهمترین آنها سرمایه گذاری خارجی و تامین مالی پروژه ها است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی اگر چه یکی از روش های پذیرفته شده در جهان است، اما از آنجا که در این روش برای سرمایه گذار حقوق و مالکیت تعریف می شود، در ایران بنا به دلایل سیاسی و امنیتی و تنها در شرایط خاص مانند ایجاد زیرساخت های عظیم و با روش های کم خطر مانند BOT مورد استفاده قرار می گیرد.
روش دیگر تامین مالی پروژه ای و مشارکتی است. تامین مالی مشارکتی این مزیت را دارد که شریک مالی بر عملیات نظارت داشته و از این لحاظ شفافیت لازم وجود دارد؛ اما این روش برای بخش خصوصی چندان مناسب نیست، زیرا لازمه دریافت وام، وجود مبالغ قابل توجهی در حساب خارجی است.
روش دیگر تامین مالی پروژه ای است که به 2 صورت انجام می شود. روش نخست، موسسه مالی ارائه دهنده فاینانس طی قراردادی با بانک ایرانی تعهد می کند که تحت شرایط مشخص و برای پروژه ای خاص مبالغ لازم را اختصاص داده و در نهایت پس از پایان پروژه و اتمام دوره تنفس، بازپرداخت اقساط که عمدتاً از منابع حاصل از انجام پروژه است، آغاز شود.
روش دوم قراردادهایی هستند که به صورت پروژه ای منعقد نمی شوند و شرایط عمومی ارائه تسهیلات فاینانس به توافق رسیده و پس از آن قراردادهای فرعی و در پروژه های موردی تسهیلات اعطا خواهد شد.
مساله مهم در همه پروژهای سرمایه گذاری میزان بازده مورد انتظار و ریسک پروژه است. در سال های اخیر به دلیل وجود تحریم های ظالمانه، ایران نتوانست اقدام موثری در زمینه جذب تسهیلات فاینانس انجام دهد. اما پس از برجام کشورهایی مانند روسیه، اتریش، دانمارک، چین و غیره با طرف های ایرانی قراردادهای فاینانس امضا کرده اند که این مساله نشان دهنده افزایش اعتبار ایران در سطح بین الملل است.
از آنجا کشورهای ارائه دهنده تسهیلات فاینانس نسبت به ایران از شرایط باثبات اقتصادی برخوردارند، در نتیجه هزینه تامین مالی از طریق فاینانس نسبت به تامین مالی داخلی کمتر خواهد بود و این یکی از مزایای فاینانس است.
در قراردادهای فاینانس و بویژه قرارداد اخیر که به صورت پروژه ای تنظیم نشده، مواردی حائز اهمیت است که به طور خلاصه بیان می شود. نخستین مورد مدیریت تراز ارزی کشور بوده و منظور این است که دریافت تسهیلات نباید از توان کشور برای بازپرداخت آن خارج باشد.
در قراداد فاینانس ایران و ایتالیا که بطور عمومی منعقد شده است، بخش خصوصی و دولتی می توانند از این تسهیلات استفاده کنند. بدین منظور باید پروژه های اولویت دار شناسایی شده و پروژه هایی در اولویت قرار گیرند که هم تولیدی بوده و هم بازدهی فراوانی داشته باشند.
نکته بسیار مهم در این مرحله این است که باید نظارت کافی بر تعیین اولویت پروژه ها انجام شود تا برخی افراد و شرکت های خصوصی یا دولتی نتوانند از طریق رانت سرمایه ای را که برای ایجاد اشتغال و تولید و رشد اقتصادی به زحمت و با هزینه های فراوان وارد شده، اتلاف کنند. در واقع بدون هیچ تعارف بایستی تسهیلات به طرح هایی اختصاص یابد که موجب افزایش رفاه جامعه شود.
مساله دیگر در این خصوص سرعت عمل در شناسایی طرح ها است. دستگاه های ذی ربط بایستی هر چه سریع تر اقدام های لازم را برای اختصاص تسهیلات به متقاضیان انجام داده و افراد و شرکت ها را در فرآیند بروکراسی اداری قرار ندهند.
موسسات بیمه کننده قراردادهای فاینانس، اولویت را به طرح هایی می دهند که از کشور ارائه دهنده فاینانس فناوری مورد نیاز خود را وارد کنند. هر چند این مساله امری طبیعی و پذیرفته شده است اما با توجه به ابراز تمایل کشورها برای انعقاد قرارداد فاینانس با ایران، می توان در هر پروژه با کشوری مذاکره کرد که در آن پروژه تخصص داشته و بتوان از تجربیات و دانش آنها استفاده کرد.
در پایان می توان گفت که اگر چه بهترین روش تامین مالی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی است اما به دلیل ضعف قوانین کشور در این زمینه، قراردادهای فاینانس گزینه جایگزین است. البته ذکر این نکته ضروری است که برای کسب بهترین نتیجه در قراردادهای فاینانس، فراهم شدن شرایط پیش گفته، ضروری است.
……………………………………………………………………….
* عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران