نبود تعاریف واحد از ابر/رایانش ابری یک فلسفه یا فناوری
در میزگرد بررسی رایانش ابری بررسی شد:(بخش اول)
دیتای بانکی از نظر زمانی ، مالی و امنیت و محرمانگی، از جمله دیتاهای حیاتی هستند؛ بنابراین باید چگونگی پوشش این سه حوزه در رایانش ابری مشخص شود / بسیاری از خدمات آنلاین بانکداری از طریق ابر راحتتر و امنتر انجام میشود. به عنوان مثال از طریق ابر رد و بدل شدن پول از یک شخص به شخص دیگر به راحتی صورت میگیرد و از طریق ابر مرکزی بر آن نظارت دقیق میشود./برخی از مشکلات رایجی که تعدادی از این بانکها در ایران با آن مواجه شدند این است که نه تنها از مسائل بخش IT آنها کاسته نشده، بلکه یک لایه وابستگی بیشتر به شرکتهای ثالث جهت پشتیبانی زیرساخت مجازی ایجاد کرده است.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک،«باران که میآید مهم نیست کجا باشد. رایانش ابری هم همینطور است. مهم نیست که ما به کدام سرور وصل شدهایم، در واقع مهم این است که ما به خدمات وصل شدهایم.»رایانش ابری به عنوان فاز سوم اینترنت در جهان دارای اقتضائات خود است. طبیعی است ورود به این فاز نه انقلاب است نه اصلاح اما موج جدیدی است که با خود ضرورتها فنی، خقوقی و اقتصادی را به همراه خواهد داشت. اما این ضرورتها در قالب چه عوامل و در چه زمانهایی بروز میکند. بر این اساس میزگردی باحضور کارشناسانی از سه حوزه مختلف بانک، دانشگاه و فناوری اطلاعات که هر یک دارای تجارب مختلف در داخل و خارج کشور بودند برگزار شد. روحالله رحمانی دکترای علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران که سابقه فعالیت در شرکت مایکروسافت به عنوان در مدیر برنامه ( طراح و سازنده تیم موتور جست وجوی Bim.com) و شرکت آمازون در قسمت Big Data را در کارنامه دارد یکی از خاضران در میزگرد است. دکتر نیما امیر شکاری دانشآموخته مقطع دکترای رشته کسب و کار بانکی و عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی و مدیر پروژه سناب بانک مرکزی صاحبنظر دیگر حاضر در میزگرد است. دکتر مرتضی کلزایی جوان ،عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر و موسس و رئیسگروه رایانش ابری این دانشگاه و محقق در حوزه ابر سومین شرکت کننده در میزگرد است. محمود فراهانی سردبیرنشریه جویا نیز دبیری میزگرد را بر عهده داشت.
****************************************
فراهانی: اساسا نخوه مواجهه صنعت بانکداری با فرایند ابر چگونه است و در کشور ما از کجا باید آغاز کنیم و باید چه دغدغههایی داشته باشیم؟
دکتر امیر شکاری: درخصوص رایانش ابری(cloud) تحقیقات بسیاری انجام شده است و یکی از مباحثی که در همایش اخیر بانکداری الکترونیک نیز از محورهای اصلی محسوب می شد بحث رایانش ابری(Computing) در صنعت بانکداری است به معنای ترکیب فلسفه جدید رایانش ابری با صنعت IT محوری به اسم بانکداری ، زیرا همانطور که میدانیم بانکها اولین صنایعی بودند که از IT بهره بردند و الان هم با توجه به اینکه در صنعت IT کشورکاربرد کامپیوتر مشهود است و از این طریق پول جابهجا میشود پس باید در همه نقاط در دسترس کاربران باشد. بنابراین اگر بتوانیم رایانش ابری را با بانکداری همسو کنیم قطعا می توانیم شاهد مزایای هر دوی آنها باشیم.
ابتدا باید بررسی کرد که مزایای رایانش ابری روی صنعت بانکداری چیست و اینکه چه چالشهایی با خودش به همراه میآورد ؛ زیرا دیتای بانکی از نظر زمانی ، مالی و امنیت و محرمانگی، از جمله دیتاهای حیاتی هستند؛ بنابراین باید چگونگی پوشش این سه حوزه در رایانش ابری مشخص شود . این مساله بهخصوص برای بانکهای ما مهم است که بدانند اگر دیتاهای آنها وارد رایانش ابری شود چگونه از آنها محافظت میشود تا مبادا رقیب آنها از آن سوءاستفاده کند.همه اینها از دغدغههای بانکداران ماست و اگر بتوانیم در این میزگرد آنها را بررسی کنیم کارساز خواهد بود.
تجربه های آمازونی
فراهانی: آقای دکتر رحمانی نقطه آغاز ابر کجاست و تجربه های ابری آنسوی آب چه مزایا و محاسنی را برای این پدیده نشان می دهند؟
دکتر رحمانی: در اینجا لازم است به انواع مختلف استفاده از ابر اشاره شود. نوع اول ابرعمومی(Public cloud)است که از طریق اینترنت عمومی ارائه میشود و خدماتی را به مردم عام میدهد. نوع دوم ابر خصوصی(private cloud) است که داخل یک سازمان قرار دارد. مثلا یک بانک میتواند در داخل خود دیتا سنتر داشته و همه شعبههای بانک نیز به آن متصل باشند. در این نوع کنترل دیتا کاملا دست بانک است. مهمترین خصوصیت این حوزه بهخصوص در حیطه بانکداری مساله اعتماد است . بنابراین در جایی که میخواهیم یک تکنولوژی جدید وارد کنیم میتوان از ابر خصوصی استفاده کرد که بیشترین اعتماد را دارد چراکه میتوانیم سرورها را ببینیم.
فناوری رایانش ابری مزایای بسیاری دارد.یکی مقوله تجارت الکترونیک است که وقتی روی ابر ساخته میشود، نه تنها هزینه تجارت پایین می آید، بلکه استفاده از آن حتی به تخصص نیاز ندارد و یک فرد عادی هم قادر به بهرهگیری از آن است. به طور نمونه کاری که شرکت آمازون( از برترین فروشگاه های آنلاین جهان) انجام داده این است که فروشندههای خرده پای دیگر هم با کمک فناوری ابر میتوانند روی سکوی فروش آمازون کالاهای خود را بفروشند. آمازون از طریق این کار یک پروژه رقابتی تولید کرد که در نهایت به نفع خودش تمام شد.
از مزایای دیگر این فناوری آن است که هر کاری روی ابر انجام میشود. از آنجا که انعکاس فوری از مشتری وجود دارد میتواند به سرعت به نیاز مشتری پاسخ دهد. مثلا در یک بانک همزمان دیده می شود که مشتری چه عملی انجام میدهد و نیاز نیست از مشتری سوال شود زیرا واکنش مشتری آشکار است. به همین دلیل در سایتهایی مانند آمازون بیش از 50 بار در روز کار را ارتقا میدهند. در حالی که بسیاری از شرکتهای فناوری اطلاعات حتی ماهی یکبار هم ارتقا نمییابند.
بنابراین بهخصوص در حوزههایی مثل حوزه بانکی که رقابت زیاد است برای همه شرکتها مهم است که خدماتی ارائه دهند که سبب وفادارای مشتریان آنها شود. در شرکت Amazon نیز این مزیت بررسی و ثابت شده که با خدمات ابری وفاداری ایجاد میشود ، زیرا در لحظه نیازهای مشتریان پاسخ داده میشود.
مزیت دیگر در حوزه بانکداری الکترونیک است، بسیاری از خدمات آنلاین بانکداری از طریق ابر راحتتر و امنتر انجام میشود. به عنوان مثال از طریق ابر رد و بدل شدن پول از یک شخص به شخص دیگر به راحتی صورت میگیرد و از طریق ابر مرکزی بر آن نظارت دقیق میشود.
تجربه های ایرانی ابر
فراهانی: آقای دکتر جوان شما تحربه های ایرانی ابر را چگونه می بینید؟
دکتر جوان: از زمانی که بحث مربوط به رایانش ابری آغاز شد، تلاش کردیم ضمن رصد آخرین فعالیتهای انجام شده در ایران و جهان، با انجام تحقیقات دانشگاهی فاصله خود را با دنیا حفظ و حتی در برخی موارد این فاصله را کاهش دهیم. همچنین نقشه راهی برای صنعتیسازی تحقیقات انجام شده ترسیم کردیم که بر اساس آن به تحلیل و بررسی مستمر کاربرد این فناوری در صنایع مختلف مثل بانکداری، آموزش، سلامت و غیرهنیز پرداخته شد.
خوشبختانه در حوزه بانکداری این فرصت به وجود آمد که با بسیاری از گروههای فعال در این حوزه تعامل ایجاد شود. از جمله نتایج جالبی که حاصل شد اختلاف در تعاریف پایه بود. اغلب درباره ابر خصوصی فرض میشود که همه مزایای ابر عمومی را دارد به علاوه اینکه امنیت بیشتری فراهم میکند. در صورتیکه که این فرض صحیح نیست و منجر به پیادهسازیهایی میشود که با انتظارات اولیه سازگار نخواهد بود. در حقیقت تفاوت بسیار زیادی بین این دو نوع ابر وجود دارد. ماهیت بسیاری از ویژگیهای رایانش ابری، نظیر«پرداخت بر اساس میزان استفاده»، «چابکی و انعطاف پذیری در کسب کار»،«صرفه جویی در هزینه ها» و … بین ابر عمومی و ابر خصوصی متفاوت است که عموما در نظر گرفته نمیشود.
برای مثال در صنعت بانکداری مشاهده میکنیم که بزرگترین قرارداد خدمات رایانش ابری بین یک بانک اسپانیایی و گوگل بسته شده است. به این ترتیب بانک اسپانیایی توانسته بسیاری از نیازهای رایج فناوری اطلاعات نظیر ایمیل، مدیریت اسناد، آفیس و… را برای کارمندان و شعبههای مختلف خود در سطح دنیا از طریق مدل ابر عمومی تامین کند و تمرکز واحدهای فناوری اطلاعات خود را بر روی اصل کسب و کار قرار دهد. در مقابل مشاهده میشود که در ایران هزینه زیادی برای ایجاد ابرهای خصوصی انجام میشود که جز ایجاد انعطافپذیری نسبی در بخش مدیریت منابع، هیچ کدام از مزایای مورد انتظار از رایانش ابری را برای آنها تامین نمیکند. برخی از مشکلات رایجی که تعدادی از این بانکها در ایران با آن مواجه شدند این است که نه تنها از مسائل بخش IT آنها کاسته نشده، بلکه یک لایه وابستگی بیشتر به شرکتهای ثالث جهت پشتیبانی زیرساخت مجازی ایجاد کرده است. بنابراین باید دقت کنیم که با اصلاح تعاریفی که به طور اشتباه ایجاد شده، بخشی از این مشکلات را بر طرف کنیم. همانطور که اشاره شد، اشتباهاتی که در ارائه تعاریف رخ میدهد سبب پیادهسازیهایی شده است که متناسب با انتظارات نبودهاند
فقدان تعریف واحد
فراهانی: پس در گام اول بحث تعریف است که کاملا این تفاوت ها احساس میشود چه تعاریف واحدی بهتر است که برای رایانش ابری پیشنهاد شود؟
جوان: بله، همان طور که سایر دوستان نیز اشاره کردند، تعاریف واحد وجود ندارد و باید انواع آن را شناخت مثلا وقتی از مدل ارائه سرویس گوگل صحبت میکنیم کاملا با مدل ارائه سرویس آمازون متفاوت است. زیرا آمازون عمدتا سرویسهای زیرساخت را در مدل ابر عمومی ارائه میکند، و گوگل عمدتا سرویسهای نرم افزاری را در مدل ابر عمومی ارائه میدهد. بنابراین این دو با هم قابل مقایسه نیستند. حتی خدمات دو شرکت در بخش زیرساخت نظیر آمازون و ویامویر را نیز نمیتوان برای مقایسه در کنار هم قرار داد. زیرا آمازون در حوزه ارائه خدمات در مدل ابر عمومی فعالیت میکند و ویامویر در حوزه ارائه ابزار جهت ایجاد ابرخصوصی فعالیت میکند.
فراهانی: با توجه به صحبت شما ابر در خقیقت مقوله جدیدی نیست فقط اکنون در فاز جدیدی قرار داریم ؟
جوان: در حقیقت ما هم بحث خود رایانش ابری را داریم و هم بحث فناوریهای مورد استفاده در رایانش ابری که این دو بحث نیاز به کمی توضیح دارد. خود عنوان «رایانش ابری» یک مدل استفاده از فناوری اطلاعات است. نیازهای فناوری اطلاعات آنقدر گسترده شده است که اگر بخواهیم در یک سازمان همه نیازها شامل نرم افزار، سخت افزار، برنامه های کاربردی را خودمان تامین کنیم در واقع درگیر جزئیات فنی بسیاری میشویم که باید هزینه و نیروی انسانی مورد نیاز برای همه آنها را تامین کنیم، در حالیکه لزومی ندارد درگیر همه این کارها شویم. همانطور که برخی صنایع مثل آب، برق و تلفن به شکل عمومی ارائه میشود و نیاز نیست که در یک سازمان درگیر جزئیات تامین آنها شویم، نیازهای فناوری اطلاعات را هم میتوان به طور مشابه به صورت یک صنعت عمومی ارائه کرد و مورد استفاده قرار داد که اسم آن را میتوان صنعت رایانش قرار داد.
به این ترتیب، مشابه حالتی که در یک سازمان( درحالیکه به شبکه عمومی تلفن متصل است) یک شبکه تلفن داخلی نیز ایجاد میکنیم؛ میتوانیم شبکه عمومی رایانش را نیز متصور شویم که سازمان ما به آن متصل است و تنها در صورت نیاز میتواند یک شبکه خصوصی رایانش نیز داشته باشد که برخی سیاستها و یا نیازهای داخلی را تامین کند. در مقابل، فناوریهایی که برای ایجاد شبکه رایانش و ارائه سرویس به کاربران استفاده میشود نیز تحت عنوان فناوریهای مرتبط با رایانش ابری بیان میشوند. همانطور که در صنعت ارتباطات، مشاهده میشود که به کارگیری فناوریهای جدیدتر، ما را با نسلهای مختلفی از مدل ارائه سرویسهای ارتباطی مواجه کرده است، در صنعت رایانش نیز با ارائه فناوریهای جدیدتر، شاهد ارائه سرویسهای با بلوغ بیشتر و متناسب با نیازهای آینده خواهیم بود.
ابر به مثابه یک فلسفه
فراهانی: آقای دکتر امیر شکاری شما موافق تعریف واحد هستید یا نگاه دیگری دارید؟
امیر شکاری: من فکر میکنم ابر یک فلسفه است، یعنی نمیتوان گفت فقط یک زیرساخت یا تکنولوژی است بلکه یک فلسفه است که چند نکته را در خود جا داده است. اولین فلسفه که رایانش ابری در خود دارد این است که باید منابع را به اشتراک گذاشت و انعطاف پذیر کرد و بتوان بدون اینکه زمان بیکاری یا بی فعالیتی(downtime) داشته باشیم بر حسب نیاز از آن استفاده کرد . نکته دیگر اینکه باید روشهای مختلف دسترسی به یک سرویس را به ما بدهد . این سرویس میتواند یک نرمافزار، دیتا، بستر نرمافزاری(platform) یا هر چیزی باشد و افراد مختلف بتوانند از بیرون بدون درگیر شدن در جزئیات به یکسری منابع دسترسی یابند. بحث دیگر در فلسفه رایانش ابری این است که کار تخصصی را باید به متخصص آن واگذار کرد. به طوری که باید هر بخش از زیرساخت و محتویات ابر را به فردی که متخصص است دهیم تا ایجاد کند و در نهایت کاربر به سادگی از آن بهره برد که این در واقع یک طرز تفکر است. مثلا برای استفاده از نیروی برق، دیگر خودمان نیروگاه نمیسازیم بلکه کار را به متخصصان آن میسپاریم.
این فلسفهها را میتوانیم در بسیاری از صنایع استفاده کنیم. باید این فرهنگ در سازمان جا بیفتد و نکاتی که برای سازمان مفید است پررنگ شود، مثلا بانک میتواند قسمتی از دیتاهایش را مثل بخشنامههای بانک که باید همه به آن دسترسی داشته باشند روی ابرقرار دهد. مثلا بخش اعتبارات باید بتواند سریع به بخشنامههای اعتباری روی ابر دسترسی داشته باشد و آنچه را که منحصر به خودش است بدون اینکه تخصص IT داشته باشد و وارد پیچیدگیهای سیستم شود با چند کلیک دریافت کند که میتوان این را در مقیاسها و زیرساختهای بزرگتر در نظر گرفت.
رحمانی: Amazon در این خصوص حرف زیادی برای گفتن دارد زیرا یکی از بنیانگذاران این فلسفه است . به طور مثال این شرکت کالا را در اینترنت میگذاشت و میفروخت و سرویسهای زیادی هم در این رابطه داشت. با نزدیک شدن کریسمس، که اوج خرید محسوب میشود به اندازه کافی سرور نیاز داشت تا در اوج مصرف همه بتوانند به راحتی خدمات دریافت کنند. پس از تمام شدن این اوج متوجه شدند که تعداد زیادی سرور وجود دارد و نمی توان آنها را پس داد زیرا برای سال بعد مجددا نیاز است، در این راستا خلاقیتی به خرج دادند به طوری که تصمیم گرفته شد نیروی سرورها را به طور مجازی بفروشند.
درهمین زمینه یکی از مشتریان آمازون، ناسا است. به طوری که ناسا به آمازون مراجعه و نیازهایش را اعلام میکند و در عرض 1 دقیقه یا کمتر به این خدمات دسترسی مییابد و پس از اینکه کارش انجام شد آنها را پس میدهد و تنها برای مثلا یک ساعتی که استفاده کرده هزینه میپردازد. این روش با اینکه مثلا از شخصی که دیتا سنتر دارد، سرور را اجاره کرد متفاوت است زیرا برای اجاره دیتا سنتر کارهای اداری و حقوقی وجود دارد و این روش خلاقانه آمازون بسیار متفاوت است.
ابر تحول در فناوری است یا کسب وکار
فراهانی: بنابراین ابر بیشتر آیا مدل کسب وکار متفاوت است تا بتواند در دیتا سنترها تحول ایجاد کند؟
رحمانی: در واقع دو چیز در اینجا همراه شده اند یکی کار فنی و تکنولوژی جدید و دیگری مدل تجاری جدید
فراهانی: آیا سختافزار در رایانش ابری متفاوت شده است؟
رحمانی: سخت افزار تفاوتی نکرده است بلکه استفاده از آن تفاوت دارد . یعنی همان سرورهایی است که در دیتا سنترها وجود دارند و اکثر مواقع فعال نیستند، چون اختصاصی هستند و به اشتراک گذاشته نمیشوند ؛ دقیقا شبیه یک نیروگاه است که اگر اختصاصی باشد تنها خودمان میتوانیم استفاده کنیم و یا این کامپیوتر عادی را که در دفتر است بیشتر مواقع کسی استفاده نمیکند و در مقایسه با هزینه ای که داده ایم شاید فقط یک چهارم روز استفاده میشود که در قبال این هزینه بسیار کم است .
در حال حاضر فناوری رایانش ابری در حوزه کارآفرینی در آمریکا حرف اول را میزند . به طور مثال بسیاری از شرکتهای نوپا آنقدر پول ندارند که بخواهند سرور بخرند یا دفتر بگیرند. در عوض یک ایده جدید دارند که اگر پیاده شود هم برای خودشان تولید درآمد میکند و هم چرخه اقتصاد کشور را به حرکت در میآورد. پس کافی است تا ایده خود را در قالب یک برنامه کامپیوتری روی یک سکوی ابر به کل دنیا عرضه کنند. در حال حاضر Amazon در این حوزه فعال است.
ابر فقط در خدمت زیرساخت و شرکتهای نوپا نیست، بلکه انواع خدمات را به کاربر نهایی نیز میرساند. به عنوان مثال مشتری از ابر google سند، تقویم، ایمیل وغیره. میخواهد و اینکه این خدمات همیشه و در هر جا (دسکتاپ-، تبلت، موبایل وغیره) در دسترس باشند. همچنین مشتری میخواهد همه اینها با هم مرتبط باشند و نگران نباشد که به فرض با گم شدن موبایلش اطلاعات او نیز از بین برود.
آخرین نوع موثر ابر، Cloud Desktop است که کامپیوتر اداری و یا خانگی را با کامپیوتر مجازی در ابر جایگزین میکند. استفاده از Cloud Desktop کامپیوتر اداری و خانگی میتواند سخت افزاری بسیار ارزانقیمت باشد که از طریق شبکه ابر یک کامپیوتر بسیار قدرتمند را فرا میخواند و استفاده میکند. ثانیا بر خلاف کامپیوترهای موجود، Cloud Desktop در همه جا در دسترس است. وقتی بین کار کامپیوتر را خاموش میکنیم و مثلا وارد خودرو میشویم می توانیم Cloud Desktop را روی تبلت باز کنیم. دقیقا همان صفحه و همان پنجرههای اینترنت در جای خود ظاهر میشوند و کار را ادامه میدهیم. این سرویسی است که درون سازمانها که میتواند روی ابر خصوصی هم پیاده شود که اطلاعات، درون شرکت بماند و همچنین باعث کاهش هزینهها شود. طی یک تحقیق مشخص شد، حدود 50 تا 40 درصد برای سازمان کاهش هزینه خواهد داشت و علاوه بر این سبب امنیت بالاتر میشود. در حال حاضر شرکتهای بینالمللی مثل VMware، Citrixو Dell روی Cloud Desktop بسیار مانور می دهند، اما به جهت اهمیت موضوع امنیت و پشتیبانی در ایران، ما در دانشگاه تهران برای اولین بار اولین نسخه بومی Cloud Desktop را تولید کردهایم.
ادامه دارد…..