نزول بهره‌وری در دو سال اخیر نسبت بدتر شده است

فرشاد مومنی ـ عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ـ در همایش ملی بهره‌وری در سخنانی با عنوان چالش‌ها و چشم‌اندازهای حرکت بهره‌وری در شرایط وفور درآمدهای نفتی افزود: هم‌اکنون در نقطه عطفی قرار داریم که می‌توان آن را عصر انقلاب دانایی نامید و تفاوت آن با دوره‌های قبل در این است که در موج‌های اول و دوم انقلاب صنعتی دستاوردهای جدید تکنولوژیک عمدتا کمک حال بازوی انسان بود اما تحولات بعد از آن یعنی در موج سوم باعث شده که دستاوردهای جدید تکنولوژیک جایگزین مغز انسان شود که این موضوع دردگرگونی‌های اقتصادی و اجتماعی کاربرد بیشتری خواهد داشت.

وی با بیان اینکه در موج جدید عمدتا تغییرات جنبه تصاعدی و نمایی دارند، افزود: هزینه فرصت غفلت از این شرایط فوق‌العاده بالاست و با وجود اینکه از ظرفیت‌های بالقوه کم و بیش برخورداریم اما همواره در زمره کشورهای عقب افتاده بودیم.

مومنی انقلاب دانایی را منشا انقلاب در بهره‌وری دانست و عنوان کرد: بر اساس یکی از برآوردهای صورت گرفته برآورد شده که کل کالاها و خدمات مورد نیاز در مقیاس جهانی در سال 2020 فقط با اتکا به دو درصد نیروی کار شاغل در جهان در سال 1990 قابل دسترسی است.

به گفته وی بر اساس شواهد تجربی و تکنولوژیک می توان گفت که در شرایط شکوفایی درآمدهای نفتی اصل براین است که انگیزه‌های کارآیی و بهره‌وری به‌شدت کاهش پیدا می کند، مگر آن که با اتخاذ تدابیر هوشمندانه بتوانیم از این شرایط عبور کنیم.

این کارشناس اقتصادی در ادامه بیان کرد: براساس گزارش اقتصادی سال 84 نظارت عملکرد سال اول برنامه چهارم آمده رشد بهره‌وری در سال 84 در مقایسه با میانگین رشد سالانه بهره‌وری در برنامه سوم کاهش یافته است.

وی اذعان کرد: در سال 84 بهره‌وری سرمایه نسبت به بهره وری سرمایه سال‌های گذشته کاهش یافته بود و با عملکرد بهره‌وری کل عوامل (TFP) در این سال رشد ناچیز حدود 74/0 درصد را نشان می دهد که نسبت به برنامه سوم کاهش یافته است.

مومنی تصریح کرد: این سند ملی حاکی از آن است که از لحاظ تئوریک در سال 84 شاهد نزول بهره‌وری و کارآیی بودیم و گرچه آمارهای سال‌های 85 و 86 منتشر نشده است اما به قاعده اتکا فضاینده دولت می توان انتظار داشت که از لحاظ تئوریک اوضاع در این دو سال بدتر از 84 شده باشد.

وی با بیان اینکه در مقیاس ملی بهره‌وری یک دوست بزرگ به نام فضای کسب و کار و یک دشمن بزرگ به نام فساد ملی دارد، در مورد فضای کسب و کار عنوان کرد: بر اساس گزارش‌های سازمان‌های بین المللی در حالی که در سال‌های اولیه 80 شمسی بهبودهای اندکی در فضای کسب و کار داشتیم اما از سال 83 به بعد مرتبا فضای کسب و کار رو به وخامت گذاشته است که در این شرایط سرمایه گذاری های مولد کمتر خواهد شد.

مومنی تصریح کرد: در فاصله سال‌های 2004 تا 2008 ایران از نظر وضعیت کسب کار در مقیاس جهانی 23 رتبه سقوط داشته و دولت از توان کافی برای ایجاد فضای کسب و کار برخوردار نیست و نیاز به کارشناس دارد.

وی در مورد دشمن بزرگ بهره‌وری متذکر شد: فساد مالی دشمن بزرگ بهره‌وری است و طبق گزارش‌ها متاسفانه در سال‌های گذشته ایران 13 رتبه تغییر موقعیت در این زمینه داشته است.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: یک بسیج ملی برای بهبود و اصلاح سیاست‌گذاری‌های اقتصادی ناکار‌آمد دولت و مبارزه فراگیر با فساد مالی نیازمند است و تا زمانی که روی این دو مقوله کار جدی نشود باید انتظار داشته باشیم بهره‌وری همراه با کارآیی کاهش پیدا کند.

وی در پایان خاطر نشان کرد: طبق گزارش‌های عملکرد سال اول برنامه، جهت‌گیری‌ها و سیاست‌های اقتصادی به طرز غیرمتعارف به سمت غیر‌بهینگی حرکت داشته است.