شطرنج با مهره سکه

واریز عیدانه (جبرانی)و یارانه نقدی  در حدود  9 هزار میلیارد تومان نقدینگی در زمانی وارد بازار شده و می شود که عطش خرید از هر زمان دیگری از سال در مذاق مردم بیشتر است. این میزان پول که میتوان آن را تا حدی پول پرقدرت حتی قلمداد کرد اگر در ماه های دیگر سال به بازار تزریق می شد شاید ضریب اثرگذاری 4.5 درصد نداشت اما اکنون در اسفند ماه قطعا بیش از این میزان باعث رشد نقدینگی می شود. به تعبیر دیگر 9 هزار میلیارد تومان در میزان افزایش نقدینگی بیش از 40 هزار میلیارد تومان اثر خواهد داشت. ضمن اینکه  پرداخت عیدی و پاداش کارمندان و کارگران بخش دولتی و خصوصی خود رقم بالایی از نقدینگی را وارد بازار خواهد کرد.

باتوجه به چنین معادله ای بانک مرکزی یکی از ابزارهای در اختیار و در عین حال موثر را سکه یافت و بر این اساس یکی از برنامه های کلیدی خود را به شکل زیر چیدمان کرد: اعلام خبر پیش فروش سکه با قیمت علی الحساب. بیان این خبر طبعا زمینه  ایجاد هیجان در بازار را فراهم نمی کرد تا به یکباره قیمت سکه سقوط کند. بر این اساس شاهد افت نسبی قیمت سکه به زیر یک میلیون و 400 هزار تومان بودیم. در گام بعدی بانک مرکزی قیمت پیش فروش را  18 درصد زیر قیمت بازار مطرح کرد اما این عدد با توجه به تحویل سکه بعد از 6 تا 9 ماه عملا جذابیتی برای سرمایه گذاری فراهم نکرد.

سپس  در خبرها منتشر شد که شعب منتخب دو بانک تجارت و ملی مامور شدند تا امکان پیش فروش سکه را فراهم آورند اما فروش اینترنتی از سوی بانک مرکزی فراهم نشد. و در نهایت تنها بانک تجارت در مرحله اول مامور شد تا پیش فروش را انجام دهد. بر این اساس دور جدید پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی از طریق 1200 شعبه بانک تجارت در سراسر کشور از صبح روز سه شنبه  8 اسفند آغاز شد. در این مرحله از پیش فروش قیمت هر قطعه سکه تمام بهار آزادی 1 میلیون و 250 هزارتومان و نیم سکه 632 هزارتومان تعیین شد اما قیمت سکه در بازار که در ابتدای اعلام خبر پیش فروش به زیر یک ملیون و 400 کاهش یافته بود مجددا به بالای یک میلیون و 400 هزار تومان افزایش یافت.

این افزایش قیمت به معنای آن بود که بازار از طرح پیش فروش سکه استقبال نکرده است. بانک مرکزی در همین حین مرحله سوم فروش اوراق مشارکت به میزان 5 هزار میلیارد تومان را در دستور کار قرار داد . قابل پیش بینی است که این رقم اوراق مشارکت اثر چندانی در روند جذب نقدینگی نخواهد داشت اگر چه خروج 5 هزار میلیارد تومان نقدینگی از چرخه بازار به شرط آنکه مجددا وارد چرخه پول نشود می تواند بخشی از دامنه رشد نقدینگی را مهار کند اما طبیعی است در آستانه نوروز که نقدینگی به شدت در چرخه خرید سود آور است  از سوی  کمتر صاحب سرمایه ای  به خرید اوراق مشارکت اختصاص خواهد یافت. به نعبیر دیگر فروش اوراق مشارکت اثر قابل ملاحظه ای بر روند بازار نخواهد گذاشت.

در چنین صورتی بانک مرکزی  چه برنامه ای را باید در دستور کار قرار دهد یکی ازبرنامه ها می تواند ایجاد جذابیت بیشتر در بازار سکه از طریق  کاهش قیمت این کالا باشد. برای مثال قیمت سکه را تا مرز 900 هزار تا یک میلیون تومان کاهش دهد. این کار درواقع باعث می شود دست کم در کوتاه مدت بخشی از نقدینگی را در قالب سکه  در خانه های مردم بلوکه کند و ضمنا باعث جذب نقدینگی شود اما نباید از یاد برد که سکه یک کالاست و و اوراق مشارکت نیست که تضمین شده باشد. نوسان شدید در معادله عرضه و تقاضای این محصول می تواند مخاطرات زیادی را برای مردم و جامعه در پی داشته باشد.

راه دوم آن است که بانک مرکزی به جای جذب نقدینگی از طرق سکه و اوراق مستقیما از خود عیدانه ها و یارانه نقدی استفاده کند بدین شکل که فرایندی ترتیب دهد  تا چنانچه اگر مثلا در یک بازه سه ماهه سرپرست خانوار از حساب یارانه ای خود برداشت نکند یا اینکه 75 درصد یارانه وی در حساب باقی بماند سود بالای 15 درصد به وی تعلق خواهد گرفت. این فرایند قادر خواهد بود تا ماندگاری  سرمایه در حساب یارانه های نقدی خانوار را به میزان قابل توجهی بالا ببرد. این ماندگاری حتی می تواند بر دامنه رشد نرخ تورم هم موثر بوده و آن را کندتر کند.ضمن اینکه توان بانک ها را در ارائه تسهیلات بالا خواهد برد.

راه سوم آن است که  ناظر ارشد پولی تلفیق این دو راهکار بالا را عملیاتی کند.

راه حل دیگر هم می تواند این باشد که بانک مرکزی اجازه دهد تا اسفند ماه به روال خود بگذرد و ماه های دیگر هم به روال معمول بگذرند و همچنان زمان بگذرد. همانگونه که تا کنون نیز تا حد زیادی چنین بوده است.