رویکرد دیجیتالی شدن، کارزار آینده بانکداران/ راه طولانی
مدیرعامل بانک ملت در گفت و گو با بانکداری آینده عنوان کرد؛
بومها مولود پیشرفت تکنولوژی و توسعه دانش ارتباطات هستند. ظهور فینتکها و استارتاپها و ایجاد زیرساخت Open API از جانب بانکها باعث میشوند وجود این بومها بیش از پیش ضروری باشند. مدیریت اکوسیستم APIها از بُعد کنترل ترافیک، هزینههای مرتبط، امنیت آن و همچنین رصد نیازهای جدید مشتریان و انتقال آن به بانکهای ارائهدهنده API از جمله وظایف این بومهاست.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک ، صنعت بانکداری در تمام جهان به عنوان بخشی از اکوسیستم اقتصادی کشورها دچار تحولات بنیادین شده است. هسته تحول آفرین اما فرایند دیجیتالی شدن عصر حاضر است.
در گفتگو با محمد بیگدلی مدیرعامل بانک ملت ، رویکرد دیجیتالی شدن را هم در سطح کلان و هم در سطح بانک ملت بررسی کرده ایم.شاید کی از چالش های آینده، نه بانکداری دیجیتال که بانکداران دیجیتال است. بر همین اساس گفته های بیگدلی نشان می دهد بانکی چون ملت برای آنکه بتواند همچنان در لبه فناوری بانکی حرکت کند بیش از آنکه به زیرساختهای فنی دیجیتالی شدن توجه کند باید روی تغییر نگرشها، رفتار و فرهنگ مدیران، کارکنان بانک سرمایه گذاری نماید و در سوی دیگر با ایجاد ظرفیت های دیجیتالیزه همچون بومها، تجربه های مشتری را به سمت تحقق محصولات و مدل های نوین کسب و کار که بر مشارکت در منافع با مشتری تاکید دارد هدایت کند. این گفتگو را با هم می خوانیم.
* صنعت بانکداری در کشور ما مرحلۀ گذار از بانکداری الکترونیک به بانکداری دیجیتال را سپری می کند. به نظر شما در این مهاجرت و گذار از منظر زیرساخت تا چه حد آمادگی لازم وجود دارد؟
در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که اصطلاح بانکداری دیجیتال در واقع یک «تحول دیجیتال» است که باعث دگرگونیهای قابل ملاحظهای در کسب و کار بانکها میشود. این مهم باعث میشود که بیشتر از ضرورتِ توجه به زیرساختهای فنی به زیرساختهای فرهنگی و آموزشی توجه شود. در واقع این تحول بیش از هر چیز نیازمند آموزش و فرهنگسازی برای پرسنل بانکها متناسب با شغل و عملکرد واحدهای بانکهاست.
غفلت از این موضوع میتواند سایر اقدامات مرتبط با این تحول بزرگ را عقیم کند. ارزیابیهای اولیه از میزان بلوغ تحول دیجیتال در سطح بانکها بیانگر آن است که راه نسبتاً طولانیای در این زمینه وجود دارد.در بخش زیرساختهای فنی نیز همة بانکها در یک طبقه قرار نمیگیرند. در این بخش، مهمترین زیرساخت وجود سامانة متمرکز در بانکهاست که از چابکی لازم در توسعه و تغییر برخوردار باشد، معماریهای مبتنی بر «سرویسگرا بودن» این چابکی را تأمین میکنند. سامانة متمرکز بانکها باید بتواند Omni Chanel و Open API را پشتیبانی کند با اینکه به بخشهای مختلفی نظیر BPMS و همچنین Clouding توجه داشته باشد.بحث امنیت، بسیاربسیار مهم است. حفاظت و حراست از دادهها و اطلاعات با توجه به ویژگیهای بانکداری دیجیتال توجه ویژهای میطلبد.
* رکن اصلی گذار به بانکداری دیجیتال ، بانکداران دیجیتال هستند. به نظر شما آیا انسانِ عصر دیجیتال در لباس مدیران و کارکنان بانکی ما تبلور یافته است؟ از سوی دیگر جامعه عصر دیجیتالی نیز پیش نیاز تحول دیجیتال است. به نظر شما جامعة کنونی دارای چه شاخصهایی است که میتوانیم ادعا کنیم برای گذار به تحول دیجیتال آماده هستیم. لطفاً این شاخصها را با جزئیات بیشتر توضیح دهید.
به نکته مهمی اشاره کردید؛ البته در سؤال قبلی کمی به آن پرداختم. در تحول دیجیتال، اصل مهم، بکارگیری حداکثری از دادههای مشتری و توجه بیشتر به بهبود تجربه مشتری در دریافت خدمات بانکی است. با آنکه سهولت در ارائه خدمات و تنوع کانالهای ارائة خدمات هم باید ملحوظ نظر قرار گیرد. این امر تا حدود زیادی شرح وظایف و کارهای روزمره کارکنان را تغییر خواهد داد که همانطور هم که پیشتر به آن اشاره کردم اقدامات زیادی باید در این مورد انجام داد. ذکر این نکته ضروریست که فرهنگسازی و آمادهسازی کارکنان باید طی فرآیندی که به همراه پیادهسازی بانکداری دیجیتال اعمال میشود صورت پذیرد. در واقع روندی تدریجی و متداوم و مستمر نه آنکه دفعتاً واحده باشد.
* از دیگر ارکان تحول دیجیتال، ضرورت کامل بودن زیرساختهای دولت و حاکمیت الکترونیک است. شامل آمادگی نگاه حاکمیتی، اینترنت با پهنای باند کافی، زیرساختهای لازم برای احراز هویت سریع و درست، امضای الکترونیک و قوانین و مقررات چابک، به گمان شما چنین شرایطی در کشور ما تا چه حد آماده است و چه چالشهایی در این مسیر وجود دارد؟
در پاسخ به این سؤال باید به این نکته اشاره کنم که تحول دیجیتال و بانکداری دیجیتال حوزهای مستقل و یک جزیره در دل سایر ساختارها و سازمانهای حکومتی نیست. بانکداری دیجیتال به اکوسیستمهای مالی و اقتصادی توجه ویژه دارد؛ بنابراین نقش قانونگذار و رگولاتور را نمیتوان نادیده گرفت؛ اگر یک جریان عمومی و سیاستگذاری کلان در مورد پیادهسازی بانکداری دیجیتال وجود نداشته باشد اقدام انفرادی قطعاً یا ناقص خواهد بود یا کلاً به نتیجه نخواهد رسید؛ اما این نکته به این معنی نیست که بانکها دست روی دست گذاشته و منتظر بنشینند تا قوانین اصلاح و همة زیرساختها آماده شوند؛ سپس رویکرد تحول دیجیتال را مورد مداقه قرار دهند. باید اقدامات لازم صورت پذیرد و فراخور پیشرفت در امور بانکداری دیجیتال مطالبات از رگولاتور و قانونگذار ارائه شود. در سایر کشورهای پیشرفته هم تقریباً همین اتفاق افتاده است؛ یعنی تکنولوژی حرکت خود را آغاز و به دنبال آن رگولاتور تصحیح لازم را در قوانین موجود یا ایجاد قوانین جدید انجام داده است.
* شاید وجود بلاکچین میانبری باشد که تحول دیجیتالی را تا حد زیادی فارغ از دولت و برخی چالشهای حاکمیتیِ رسمی بینیاز کند؛ اما آیا مقررات موجود، امکان فعالیت افراد در مسیر توسعة دیجیتال را فراهم خواهد کرد؟ در این مورد بیشتر توضیح دهید. مقولههایی چون نگاه حاکمیت به رمزارز ها، وضعیت غیر رسمی بودن بلاکچین و … از چالشها محسوب میشود.
اگر بخواهیم از بعد فنی ستونهای بانکداری اجتماعی را نام ببریم، میتوانیم به ایجاد Open API، وجود Omni Channel، ساختار ماژولی سیستمها، بلاکچین و رمزارز ها، شبکههای اجتماعی اشاره کنیم؛ بنابراین یکی از ابعاد تحول دیجیتال بلاکچین و رمزارز هاست. توجه به این تکنولوژی بسیار مهم است؛ اما نباید طوری رفتار کرد که از بُعد حاکمیتی نقصانی برای سیاستگذاران ایجاد کند. در این مورد نباید احساسی برخورد کرد باید همة جوانب سنجیده شود؛ سپس اقدام کرد. معتقدم که بخش بکارگیری تکنولوژی و سیستمهای نوین، شاید سادهترین بخش توسعه است. بحث اصلی، قوانین، فرهنگ اجتماعی و آموزشهای مرتبط است. در بخش بلاکچین و رمزارز ها به بخشی از بلوغ رسیدهایم که انتظار داریم رگولاتور تصمیمگیری کند و این همان نکتهایست که در سؤال قبل به آن اشاره کردم؛ یعنی امکانات به سطحی برسد که مطالبات شروع شود تا آن زمان میتوان به سایر ابعاد بانکداری دیجیتال توجه کرد.
* با وجود همه چالشهای موجود، ذات نوآوری بر این نهفته است که میتواند با بر هم زدن پیشفرضهای موجود و خلق پیشفرضهای جدید راهحلهای نو بیافریند به نظر شما سیستم بانکی و نگرش مدیران آن چقدر قادر به فروریزی پیشفرضهای قدیمی و خلق مسیرهای متفاوت هستند؟
عملکرد فعلی بانکها با همه نواقص و مشکلات و تنگناهای موجود بیانگر برخی نکات حائز اهمیت است؛ بانکها در امر مشتریمداری، توجه به رویکرد فناوری اطلاعات، نوسازی تجهیزات و بکارگیری خدمات جدید جزو سازمانهای پیشرو در کشور هستند. قطعاً در این بخش هم قادرند با کمی حمایت و پشتیبانی از سوی سیاستگذاران گام بردارند.
* بانک ملت چند سالی است که جلوتر از دیگر بانکها در مسیر تحول دیجیتال سرمایهگذاریهای قابل توجه انجام داده است و نسل چهارم را نیز در دست پیادهسازی دارد؛ لطفاً توضیحاتی دربارة آخرین روندها و دستاوردهای بانک ملت در این حوزه بدهید.
همانطور که اشاره شد؛ بانک ملت از سال 1396 به این مبحث توجه ویژه دارد و پیادهسازی بانکداری دیجیتال یکی از 9 مضمون استراتژیک بانک ملت است. هم اکنون کمیتهای مستقل با نام کمیتة بانکداری دیجیتال با سطح عالی از مدیران به امور مربوطه میپردازند و 10 کارگروه تحت نظارت کمیتة فوق در زمینههای مختلف از قبیل امنیت، فناوری، ریسک، سازماندهی و فرآیند، مالی و نظایر، هم مشغول به فعالیت هستند. حدود 23 کلانپروژه و بالغ بر یکصد زیرپروژه در این مورد تعریف شده است که حسب مورد در حال اولویتدهی و تعیین بودجه و سایر موارد مرتبط با پیادهسازی آنهاست.
علاوه بر این تعداد قابل ملاحظهای پروژه با نام Light House در حال اجراست. این پروژهها باعث میشوند که مشتریان بانک در آینده به صورت کاملاً محسوس متوجه حرکت این بانک به سوی تحول دیجیتال شوند و علاوه بر آن پرسنل بانک به مراتبِ بالاتری از بلوغ دیجیتال دست یابند؛ از جمله این پروژهها میتوان به تولید سامانه متمرکز (Core Banking) جدید بانک ملت با رویکرد ایجاد قابلیتهای بانکداری دیجیتال ، سامانه بانکداری مبنی بر شبکة اجتماعی و نماچک و … اشاره کرد.علاوه بر این تاکنون دورههای آموزشی متعددی با حضور مدرسان داخلی و خارجی برای پرسنل و مدیران میانی و ارشد ذیربط برگزار شد. به امید خدا تا پایا ن سال، نقشه جامع پیادهسازی بانکداری دیجیتال تکمیل و در هیئت مدیرة بانک تصویب و نهایی خواهد شد.
* همانطور که میدانید آمادگی بانک یک سوی فرایند است و سوی دیگر مشتری است که باید پازل تحول دیجیتال را به صورت پویا پر کنند. تجربه بانک ملت در این مورد چه درسها و دستاوردهایی را نشان میدهد و راهکارها چه هستند؟
حقیقتاً باید به این موضوع اشاره کرد که افزایش سطح آموزش و تحصیلات عالیه در سطح جامعه و همچنین جذب نیروهای جوان در سازمانها و بازارهای مالی و بازرگانی و تجاری کشور باعث شده است سطح بلوغ و انتظار اکثریت مشتریان و رویکرد آنها به تمایل به استفاده از خدمات نوین، به شدت افزایش یابد به طوری که میتوان گفت؛ در این زمینه از بانکها جلوترند. نباید فراموش کرد که تجربة آسان و راحت برای مشتریان در مورد خدمات مالی و بانکی یک خواسته ذاتی است که به راحتی فراگیری و از آن استفاده میشود.
* تولد و گسترش بومها یکی از مسیرهای مساعد کردن توسعه بانکداری باز و نوآوری باز هستند. بانک ملت در این حوزه در اشکال مختلف ورود کرده است. به نظر شما تا چه حد این سرمایهگذاریها موفق بودهاند؟ دلایل موفقیت و عدم موفقیت چه میزان به طراحی درست اهداف و رویکردها بستگی داشته، همچنین چه میزان ایدههای نوآورانه تبدیل به محصول شده و به بار نشستهاند؟
بومها مولود پیشرفت تکنولوژی و توسعه دانش ارتباطات هستند. ظهور فینتکها و استارتاپ ها و ایجاد زیرساخت Open API از جانب بانکها باعث میشوند وجود این بومها بیش از پیش ضروری باشند. مدیریت اکوسیستم APIها از بُعد کنترل ترافیک، هزینههای مرتبط، امنیت آن و همچنین رصد نیازهای جدید مشتریان و انتقال آن به بانکهای ارائهدهندة API از جمله وظایف این بومهاست. بانک ملت با این رویکرد در این بخش نیز ورود کرد و توانست تجربیات خوبی کسب کند. ذکر این نکته ضروریست؛ بازگشت سرمایهگذاریهای این بخش ممکن است به صورت آنی نباشد و نیازمند زمان باشد؛ بنابراین با توجه به این مهم، بانک ملت با رویکرد سرمایهگذاری مطمئن برای آینده و همچنین کسب تجربة حداکثری به این بخش ورود کرد و به صورت اشتراکی با دیگر بانکها و مؤسسات فناوری محور اقدام به ایجاد یک بوم کسب و کار کرده است. این بوم در حال طی کردن مراحل رشد و بلوغ خود است که از روند آن رضایت وجود دارد.
* آینده بانک ملت در حوزة تحول دیجیتال در چشمانداز دو سال آینده را چگونه میبینید؟ نقشة راهی که در دست اجرا دارید تا چه حد طبق انتظارات پیش رفته است؟ در اینباره لطفاً به شکل مبسوط پاسخ دهید.
در بحث پیادهسازی بانکداری دیجیتال سه بحث عمده وجود دارد، اول ارزیابی بلوغ سازمان که مشخصکننده سطح دیجیتالی بودن بانک و بازگوکنندة اقدامات بعدی با توجه به ارزیابی به عمل آمده است. دوم تهیه نقشه راه است که باید با یک متدولوژی مطمئن صورت پذیرد.سوم انجام پروژههای Light House که زمینهساز درک بیشتر پرسنل و مدیران بانک از مفهوم تحول دیجیتال خواهد شد و مشتریان نیز شاهد تحول دیجیتال در بانک خواهند بود.خوشبختانه بانک ملت در هر سه بخش، اقدامهای لازم را انجام داده است؛ در گام اول نسبت به انجام ارزیابی بلوغ دیجیتال اقدام شد و بخش اول آموزشهای لازم برای پرسنل ذیربط و مدیران میانی و ارشد صورت پذیرفت در مورد تهیه نقشه راه نیز از یک متدولوژی پنج مرحلهای استفاده شد که تیمی متشکل از اساتید دانشگاه، کارشناسان خبره بانک و مدیران بانکی در تهیة آن نقش ایفا میکنند. در حال حاضر بالغ بر 80 درصد از نقشه راه تهیه شده است و انتظار میرود تا پایا ن سال 98 برای یک دوره سه ساله تکمیل و ارائه شود. در بخش سوم هم همانگونه که قبلاً به آن اشاره شد پروژههای مختلفی تعریف شده است که از مهمترین آن میتوان به سامانة متمرکز جدید بانک ملت اشاره کرد که به امید خدا تا پایا ن سال 1399 به انجام خواهد رسید. علاوه بر آن سامانههای بانکداری مبتنی بر شبکه اجتماعی نیز از دیگر پروژههایی است که انتظار داریم تا پایا ن سال، فازهای اولیه آن به بهرهبرداری برسد.
در پیادهسازی تحول دیجیتال باید صبور بود، برنامه داشت و از آموختن لذت برد. خدای ناکرده از شکستها نباید ترسید و از پیروزیها نباید مغرور شد. پیوسته و مداوم باید ادامه داد.
ماهنامه بانکداری آینده