عملکرد شاپرک در شش سال گذشته/ میدان داران پرداخت
شرکت شبکه شاپرک اواخر سال 1389 توسط شورای پول و اعتبار تأسیس شد. این شرکت در سالهای گذشته نقش بسیار مهمی در توسعه پرداخت و کاهش استفاده از اسکناس و مسکوک در کشور داشت و توانست پارامترهای اقتصادی و مالی کشور را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. آمارها حاکی از آن است که از ابتدای سال 92 تاکنون که آمارهای این شرکت به طور منظم منتشر میشود، در مجموع 8/73 میلیارد تراکنش روی همه پایانههای این شرکت انجام گیرد. به عبارت دیگر از ابتدای سال 92 تا انتهای سال 97 هر ایرانی بالای 18 سال به طور میانگین یک هزار و 230 تراکنش طی شش سال روی پایانههای این شرکت انجام داده است که برابر با سرانة کمی بیشتر از یک تراکنش در روز است.
این سرانه در سال 92 فقط در حدود یک تراکنش در هر چهار روز بود که در سال 97 به نزدیک یک تراکنش در روز رسید. در اسفندماه 97 میانگین سرانه تراکنش روزانه هر ایرانی از یک تراکنش در روز عبور کرد.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک ، آمارهای شاپرک و تولید ناخالص داخلی کشور حاکی از آن است که در بهار سال 92 ارزش تراکنشهای شاپرک فقط 60 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را پوشش داد؛ اما در تابستان سال 1395 این سهم برابر با تولید ناخالص داخلی کشور شد و در بهار 1397 ارزش تراکنشهای شاپرک در حدود 2/1 برابر تولید ناخالص داخلی کشور بود که ناشی از انجام تراکنشهای کالاهای واسطه توسط شرکت شبکة شاپرک بود.
از تابستان 1397 تاکنون به واسطة تورم قابل توجه، ارزش تراکنشهای شاپرک افزایش بسیار چشمگیری داشت و بر اساس پیشبینیها از آنجایی رشد کرد که تولید ناخالص داخلی کشور در سال 97 منفی پیشبینی شد، به نظر میرسد نسبت ارزش تراکنشهای شاپرک به تولید ناخالص داخلی در انتهای سال 97 از رقم 5/1 برابر عبور کند.
نگاهی به نسبت ارزش تراکنشها به اسکناس و مسکوک در دست اشخاص نشان میدهد که در انتهای سال 92 ارزش تراکنشهای شاپرک بیش از 3 برابر ارزش اسکناس و مسکوک در دست افراد بود؛ اما این رقم در مهر 1397 به نزدیک شش برابر رسید که افزایش چشمگیری است. کاهش قابل توجه 2 واحدی ارزش تراکنشها در ماههای آبان و آذر 97 ناشی از برداشت زیاد اسکناس توسط مردم در دو ماه مذکور است. ارزش تراکنشهای شاپرک در فروردین سال 94 فقط در حدود هشت درصد از نقدینگی کل کشور را به خود اختصاص داد که این رقم در مهرماه 97 به بیش از 15 درصد رسید.
ارزش تراکنشها
شرکت شبکة شاپرک از سال 92 تا انتهای سال 97 در حدود 83 بیلیارد ریال (83 میلیون میلیارد ریال) تراکنش را از پایا نههای خود عبور داد و این رقم فقط در سال 97 به نزدیک 26 بیلیارد ریال رسید. ارزش اسمی تراکنشها در تیرماه 93 کمتر از یک بیلیارد ریال برآورد شد، در صورتی که در اسفند سال 97 ارزش اسمی تراکنشها به نزدیک سه بیلیارد ریال رسید.
نکتة جالب توجه، خروج نمودار از روند سالانه و فصلی از خردادماه سال 97 است که به واسطة افزایش قابل توجه قیمت ارز، شیب نمودار به شدت افزایش یافت و در آذر و دی ماه که قیمت ارز به حداکثر رسید، تراکنشها به شدت کاهش یافت که نشاندهندة کاهش تمایل مردم به خرید بود.
ارزش حقیقی تراکنشهای شاپرک در این دوره نسبت به قیمتهای ثابت سال 90 و 95 به طور قابل توجهی کمتر از ارزش اسمی است. ارزش حقیقی تراکنشها شیب بسیار کمتری داشت و از تیر 93 تا خرداد 96 ارزش تراکنشها در حدود 400 هزار میلیارد ریال به قیمتهای ثابت سال 1390 برآورد شد. از مردادماه 96 تا اسفند 97 نیز ارزش حقیقی تراکنشها در حدود 1400 تا 1800 هزار میلیارد ریال به نرخ ثابت سال 1395 برآورد شد.
نسبت ارزش حقیقی به ارزش اسمی تراکنشها در دورة مورد بررسی نشان میدهد که در کل دورة 1396 تا 97 شیب کاهش ارزش حقیقی تراکنشها به طور قابل توجهی بیشتر از دورة 1393 تا 95 بود. ارزش حقیقی تراکنشها فقط با گذشت یک سال، در اواخر سال 91 به نصف رسید که به واسطة تورم بسیار قابل توجه در سال 1390 و 91 بود.
در پایا ن سال 1395 ارزش حقیقی تراکنشها فقط 40 درصد ارزش تراکنشهای سال 1390 بود. ارزش حقیقی تراکنشها در انتهای سال 96 در حدود 87 درصد ارزش اسمی تراکنشها بود و فقط در پایا ن سال 97 این رقم به 60 درصد رسید. به عبارت دیگر، ارزش واقعی تراکنشها در انتهای سال 97 (تنها دو سال بعد) در حدود 60 درصد ارزش تراکنشها در سال 95 بود.
نگاهی به سرانه ارزش تراکنشها در شکل شش حاکی از آن است که سرانه ارزش اسمی تراکنشها از ابتدای سال 94 تاکنون از حدود 10 میلیون ریال به طور ماهانه به نزدیک 50 میلیون ریال در اسفند 97 رسید. این افزایش ترکیبی از افزایش نرخ نفوذ و نرخ تورم است. ارزش حقیقی تراکنشها در فروردین 94 در حدود پنج میلیون ریال به نرخ ثابت سال 1390 بود که در اسفند 1395 به 10 میلیون ریال رسید. در مرداد 96 تا اردیبهشت 97 ارزش حقیقی تراکنشها به نرخ سال 95 بسیار نزدیک به ارزش اسمی تراکنشها بود که حاکی از پایین بودن نرخ تورم است؛ اما از خردادماه این فاصله به شدت افزایش یافت و در اسفند 97 ارزش حقیقی تراکنشها به 60 درصد ارزش اسمی کاهش یافت.
تعداد و ارزش تراکنشها روی پایا نهها
تعداد تراکنشهای شاپرک روی پایا نهها در شش سال گذشته افزایش چشمگیری داشت. در سال 92 فقط 958 میلیون تراکنش روی پایا نههای موبایلی، 9/3 میلیارد تراکنش روی پایا نههای فروشگاهی و 304 میلیون تراکنش روی پایا نههای اینترنتی انجام گرفت. ترکیب تعداد تراکنشها در شش سال تغییرات چشمگیری نداشت؛ اما سهم تراکنشهای موبایلی به طور قابل توجهی کاهش یافت. در سال 97 بیش از 19 میلیارد تراکنش روی پایا نههای فروشگاهی انجام گرفت که پنج برابر بیشتر از سال 92 است.
ارزش تراکنشها در این دوره نیز از حدود شش بیلیارد در سال 92 به نزدیک 26 بیلیارد در سال 97 رسید که نشاندهندة رشد بیش از چهار برابری ارزش تراکنشهاست. تراکنشهای موبایلی سهم بسیار ناچیزی از ارزش تراکنشها را داشت. گرچه سهم تعداد تراکنشهای اینترنتی در این دوره روندی کاهشی داشت؛ اما سهم ارزش تراکنشها افزایش یافت که حاکی از افزایش ارزش واحد خرید اینترنتی است.
سرانه تراکنشها روی پایا نهها
سرانة تعداد تراکنشها روی پایا نهها در دورة شش ساله در پایا نههای موبایل و اینترنتی روند کاهشی چشمگیری داشت. پایا نههای اینترنتی در فروردین 93 سرانهای در حدود 220 هزار تراکنش روی هر پایا نه داشتند که رقم بسیار قابل توجهی است. این در صورتی است که در آذرماه این سرانه به شدت کاهش یافت و به حدود 75 هزار تراکنش روی هر پایا نه رسید و از تیرماه 96 سرانة تراکنشها روی هر پایا نه به کمتر از 400 تراکنش رسید.
این در حالی است که سرانة تراکنش روی پایا نههای موبایلی در فروردین 93 به حدود سه هزار و 900 تراکنش و در فروردین 94 به بیش از چهار هزار و 900 تراکنش رسید. روند کاهشی سرانة تراکنشها روی پایا نههای موبایلی به حدی بود که در اسفند 97 سرانة تراکنشهای موبایلی فقط به 118 تراکنش رسید. از خرداد 1397 تاکنون سرانة تعداد تراکنش روی پایا نههای اینترنتی و موبایلی بسیار به هم نزدیک و در حدود 10 تراکنش است.
با توجه به شکل 11 فقط پایا نههای فروشگاهی هستند که سرانة تراکنشی آنها روندی مثبت داشت. سرانة تراکنش پایا نههای فروشگاهی از فروردین 92 تا اسفند 97 از حدود 100 تراکنش به بیش از 250 تراکنش رسید.